Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Gəncə Dövlət Universiteti

TapĢırıq 1. VerilmiĢ cümlələri ərəb əlifbası ilə yazın. Ha və he hərflərini düzgün 

yazmağa çalıĢın. 

1.

 

Hadı Həmidin qardaĢıdır. 

2.

 

Hava nə isti, nə də soyuqdur. 

3.

 

Bəhram Ġran Ģahıdır. 

 

? = Eyn = ع 

Ğ = Ğeyn = ؽ 

 

Ayrıca 

axırda 

ortada 

əvvəldə 

ع 

عـ 

ـعـ 

ـع 

ؽ 

ػـ 

ـؽـ 

ـؼ 

 

ىبل هع ا ،تـ ل ،ىبجؿبث ،ؽاص ،ؽبث ،ؾیت ،بیكاغـ ج ،ملا ؿ ،َچٌ ؿ ،یٌؿ

 

ع  eyn hərfinin aĢağıdakı xüsusiyyətləri vardır: 

1.

 

Özündən sonra gələn sait səsə yazılaraq qüvvət verir, lakin tələffüz 

edilmir: یـیػ فعبػ ن

 لبػ 

2.

 

Bəzi sözlərin sonunda yazılır, ancaq tələffüz edilmir: عبك

 ص ،غوج

 

3.

 

Bu hərf ərəb dilindən keçdiyi üçün apostrofu ifadə edir. غؼك ،مْل

 ه ،بٌؼ ه

 

4.

 

“Ə” səsini bildirir:

 

ؾکػ ،یلػ ،ةغ ػ

 

5.

 

“E” kimi səslənir :تیػ ،نلػ

 

6.

 

“Ü” kimi oxunur: غوػ ،یهْوػ ،ىاٌْػ

 

TapĢırıq 1. Azərbaycan dilində iĢlədilən  ع hərfli 10 söz tapıb yazın. 

T = ta = ٍ 

Z = za = ظ 

16 

 

axırda, ayrıca 

əvvəldə , ortada 

 

ٍ 

ـطـ ـط 

T = ta = ٍ 

ظ 

ـظــظ 

Z = za = ظ 

 

Bu iki hərf təkĢəkilli olsa da özündən əvvəlki və sonrakı hərflərlə istisna olaraq 

bitiĢik yazılır. ،ن لبظ ،ت هبٍ ،ت ل ٍ ،َ و ك ،ٍْ ا ،مبٍ ا ،ٍغ ك ،ز جط ه ،لج ٍ ،غ ُبٍ ،ؽّّبٍ ،یٍٍْ

 ن ظبً ،ع كبد ،یهبظ ً ،نظ ً ،غظبً ،َطو ً ،غ ظ ً 

Beləliklə, təkĢəkilli hərflər 9 ədəddir: 

س ر د ا

  

ص

  

ژ

  

  ّ

 +

 

ظ ط

 

 

 

 

 

 

 

2   +        7     =   9 

Onlardan 7-si özündən sonra gələn hərflərlə birləĢməz, son 2 hərf isə bir qayda 

olaraq həm özündən əvvəlki, həm də özündən sonrakı hərflərlə bitiĢik yazılır. 

TapĢırıq 1. Mətnlərdə keçdiyiniz sözləri əzbərləyin, yazılıĢlarını yadda saxlayın. 

 

S = sad = م 

Z = zad = ى 

axırda, ayrıca 

əvvəldə , ortada 

 

                ؿ 

ـقــف 

S = sad = م 

ك 

ـضــض 

Z = zad = ى 

 

Beləliklə, əlifbacədvəliniyekunlaĢdırırıq. Bizəaydınolurki; 

1.

 

9 təkĢəkillihərf :

   

   ظ  ٍ ّ  ژ  ػ  ع  ط  ص  ا  

2.

 

18 oxĢarhərf :

 

گ ک م ف ؽ ع ف  ؽ ر ح چ د ث  پ ت ة  

3.

 

5 bənzərsizhərf:

  

   ی ٍ ى م ل  

4.

 

17 nöqtəlivə 15 nöqtəsizhərfvardır. 

17 

 

 

TapĢırıq 1. 20 Azərbaycan feli tapıb onları ərəb əlifbası ilə yazın. Bu sizin əlifbanı 

necə mənimsəməyinizingöstəricisidir. 

Ərəb əlifbasının bəzi fonetik qaydaları 

1.

 

  اTəĢdid iĢarəsi. Ərəb mənĢəli sözlərdə əgər 2 eyni samit səs yan-yana 

gəlirsə onlardan biri yazılır, ikincisi isə təĢdid iĢarəsiylə əvəz edilir. TəĢdid 

iĢarəsi hərflərin üstündə yazılır. Nümunələr:مبّؿ ع ،عبّج ج ،نُّـ ج ت ،یّه غ ت ،یّض ج ،لَّّا 

2.

 

  اTənvin iĢarəsi. Ərəb mənĢəli sözlərin sonunda yazılaraq “ən”oxunur. ،ًلاّّ ا

 ًبٌؼ ه ،ًاّض ج ،ًبوؿ ع ،ًبجیغو ت 

3.

 

  

ا ٓ Əlif məqsur (qısa əlif) Ərəb dilindən keçən bəzi sözlərin sonu i =  

ٓ   ilə 

yazılsa da, a – اkimi tələffüz edilir.

 

    یلػ ا ،ییذی ،یغج ک ،یٌؼه ،یـیػ ،یؿْه  

4.

 

Oxunmayan   vavّ(vavemədule) Fars dilindən dilimizə keçən sözlərin 

bəzilərində xe  

 ر  iləاəlif arasında vavّhərfi yazılır, lakin tələffüz 

edilmir:ةاْس    ٍضٌ ًاْس   عاْس    عبس   ق

 ُاْس 

5.

 

 ءhəmzə iĢarəsi.Ərəb dilindən Azərbaycan dilinə keçən sözlərdə aĢağıdakı 

hallarda iĢlədilir: 

a)

 

 أəlif üzərinə qoyularaq çox nadir hallarda ع eyn hərfini(apostrofu) əvəz 

edir:

  

 غیحبت ،يیهب ت  

b)

 

bəzi sözlərin sonunda yazılaraq oxunmur:

   

ءبیً ،ءبلًا ،لاه ا  

c)

 

 bir çıxıntı ilə yazılır:ؾیئع ،یئاص ،َلئـه ،لاْئؿ 

d)

 

 Bu hal Azərbaycan sözlərində də özünün göstərir:  َجئگ ،َجئً ،لئا ،غئّ 

e)

 

 izafət söz birləĢmələrində “ye”  ٓ  kimi səslənir:

   

 ي ه ًَاّغپ ،اغذه ،ًَاْیص  

TapĢırıq 1. Fonetik qaydaları əks etdirən 10 cümlə qurun. 

TapĢırıq 2. Ərəb əlifbasını və onun yazı qaydalarını daima təkrar edin. 

یجغح ذجثا 

Əbcədhesabı 

18 

 

يولک 

kələmən 

یطح 

hotti 

صُْ 

həvvəz 

ذجثا 

əbcəd 

ػظض 

zəzəğ 

زخث 

səxz 

تؽشل 

qərəĢət 

ـفعع 

səfs 

 

 

Qeyd edək ki, bu sözlərin heç bir mənası yoxdur. Ancaq 28 ərəb əlifbasının 

hərəsinin özünə görə rəqəm ifadəsi var. Bu hesab əsasən, baĢqalarının 

bilməməsi üçün maliyyə, ticarət və görüĢ vaxtlarını təyin etmək üçün 

iĢlədilmiĢdir. Gəlin ərəb əlifbasının ifadə etdiyi rəqəmlərə nəzər salaq: 

611

 

–

 

 ث

 

31

 

–

 

 ف

 

91

 

–

 

 ک

 

5

 

–

 

 ّ

 

0

 

–

 

 ا

 

511

 

–

 

 ر

 

21

 

–

 

 م

 

81

 

–

 

 ل

 

4

 

–

 

 ػ

 

9

 

–

 

 ة

 

411

 

–

 

 ط

 

011

 

–

 

 م

 

71

 

–

 

 م

 

3

 

–

 

 ح

 

8

 

–

 

 د

 

311

 

–

 

 ى

 

911

 

–

 

 ع

 

61

 

–

 

 ى

 

2

 

–

 

 ٍ

 

7

 

–

 

 ص

 

211

 

–

 

 ظ

 

811

 

–

 

 ف

 

51

 

–

 

 ؽ

 

01

 

–

 

 ی

 

6

 

–

 

 ٍ

 

0111

 

–

 

 ؽ

 

711

 

–

 

 ت

 

41

 

–

 

 ع

 

 

 

 

TapĢırıq 1. Əzbərləyin. Özünüzdən rəqəmlər yazıb hərflərlə ifadə edin. 

 

 

 

 

 

19 

 

II FƏSĠL 

OXU MATERĠALLARI 

َیبکح شیث ىاذًبومل 

سلاّذؽّسْع ىاذًبومل ىْگ شیث

:

 

-

؟يغیوًشیّا ىذویک یثدا يع  

-

ىدشلضیغثدا ید ٍد

.

 

؟ىدشلضغثدا یٌعی َجًْ َک سلاّذؽّسْع ٌَئی 

-

نیذتا یٌیغکع تیخبث ٌَیشل تکشح کیسلاًا يه َک یدشئّ ةاْج

. 

 یٌیجسْخ کیٌیذلاشقً لاه

 

کیًلاه ىْگ شیث

 

شی ٍد َتعبوج لاه سلاشیلاسْؼّا یٌیجسْخ کًٌّْا ىذًْتعّا کیٌیؼلال ىّصّا

:

 

؟نیج ٍدا ًَ ىّسْگ ضیٌغهشیئّ یٌیجسْخ شگا

 

سلاشیسبتیبل بیلاه یٌیجسْخ

 

شیشیّ ةاْج لاه ؟يیذیجدا ًَ ىبهص ّا یذیبعبولیپبت يیجسْخ شگا لاه ؟سْؽّسْف یشیث

 :

 اداّسا اذًّا

شیث یٌی ىذویلک ٌَِک نیذکجیّد

 

يیغکیت يیجسْخ

 .

سّدّا تجع ًَْؽْلْگ کیٌیهبُ َثدبح ْث

. 

 

یع َمثبغه کیهبعس یکیا

 

شیذیؾخبی بُاد یشثا کیویک کسْگ َک شلشیغک طشؽ اذٌیسلااسا صّا مبعس یکیا

. 

 شل لجلث َک شیذلصْگ سذل ّا لْگ يلیکچ اذؼبث َک سّسْگ شیخبث ٌَیؾیا نعس کیٌیجٌیکیا تیذئگ یجٌیشیث

 شییبع یلًبج ىًْا

شلشیتغیا قبوًْل ٌَیسصّا

. 

سْؽّسْف ّ شیتغیا قبولّا ؼیًبت َلیا یٌیؾیا کیٌیؽاذلْی تیلگ یجٌیکیا َعـد ْث

 :

 یشثا نعس ظث

شیداذٌیعبخسا کیً ٍدشپ ّا شیشئّ ةاْج ؟یًبُ

 .

شیدساْید سّسْگ ٍذٌکچ یً ٍدشچ مبعس

 .

 َک سْؽّد بؽبث

لا یًّصّا کیًّا یؽاذلْی بغیذؾیوتاذلا یشل لجلث ّا شگا

تیداذ

. 

 

20 

 

یؼلاْل ىّصّا کیًلاه

 

سلاشیلاسْؼّا یٌیؼلاّا کًْا ىذٌیع َلیْط کیًلاه َجْگ شیث

 .

 یبُ یداّسآ َلیا لاه شحع

–

 یْک

سلاشیلبع

 .

سلاشیؽلاپْت سلاْؾًْل َغع

 .

شی ٍد یشیث ىادسلاْؾًْل ىشئّ یلغت بیلاه

:

 

؟ةْیْل كیچآ یً ٍصاّسد نیک َجئگ لاه

 

يه شیشئّ ةاْج لاه

 .

ع ٍبٌگ یؾیک آ

ىبغیوتاسبی ظئاشؽ بیّشؼّا َک شید ٍذٌ

. 

شیی ٍذیجٌیکیا

 :

؟ةْیْل كیچآ یٌیغیپبل کیٌِلْط نیک ظث

 

يه ،شیی ٍد یداّسآ کیًلاه

 .

ىبغیوچآ لْی بیّشؼّا َک شید يیُبٌگ کیٌع داّسا یآ

. 

 لاه یذیلابع یْک یبُ اذًاسبپآ ًْا مادآ دبی َک شید ٍذًّصّا کیؼلاّا ٍبٌگ َک شیی ٍد ْؾًْلْجًْچّا

 َلیا

یذیلگ َیوتا کوک یداّسآ

. 

؟سّذخْی یُبٌگ کًْ ّشؼّا چیُ َک شیی ٍد لاه شخآ

 

 

یچیپبل ّ یولبع بکیضیـ

 

شیدا َیاشک كیبل شیث َی َهضگ ٍد ضیًد ىْچّا تحاشتعا نلبع ىْگ شیث

 .

 ىد یچمیبل نلبع ٍد ضیًد

؟ضیعسادشجخ ىذٌیولع ضیع ؟سْؽّسْف

 

شیخ َک شیشئّ ةاْج یچمیبل

. 

ًْف ىدسذـ شیث

؟ضیٌیعشیلیث یٌیولع کهصّا ضیع شیدا لاْع ىد نلبع یچمیبل اش

 

شیخ شیی ٍد نلبع

 .

 ٍدا ؿلاخ ىاذًبـْط یضیع َک ؼیپبی گشث ىذویگتا نیٌه ٍذلبح ْث َک شیی ٍد یچمیبل

نیلیث

. 

 

يیذلا شقً لاه ّ گٌل سْویت

 

شیشیمیچ بٌیًبی یًلاه ىْگ شیث سْویت شیها

 .

 َک سّسْگ اذًلاّا لخاد یشچیا لاه

 ةّسْتّا ٍد تخت شخـ شیث

شیدساذوکح ْث َک سْؽّد بؽبث

. 

نلبع َلجل یا ،شیی ٍد

 !

مبؾیهبوتْت یًبیًد َلُ يه ،شیغک ًّْصْع کیًلاه ضئت سْویت

. 

یجبت يیٌیؽبث کسلایکادسْث یا شیی ٍد لاه

. 

21 

 

سْویْل بؼبوؾیًاد یً لاه ٌَئی سْویت

 .

؟شیدا لْجل یویک جبت یٌه سلایکادسْث َک يعشیلیث ًَ يع

 

 کسْگ َک ىبعسْهسْتا َلتعبوج ْث تیلگ َییً اذًّا ظث ،ْث ًَ ىبعّا ًَ َک شیی ٍد تیلبل ضیغجلاع لاه

؟يعشیی َتغیا که ٍد ًَ يع

 

شیشیذًلاتبـبکه یًلاه ةْلْگ سْویت شیها

. 

 

یشلصْع سلابتآ

 

1

.

صبوخیچ ظع ىذلا کت

. 

2

.

بهاد

-

سلاّا لْگ بهاد

. 

3

.

يعضوچیث يغوکا

. 

4

.

ذًْگ ساد یتعّد یمیمح

یًبت ٍ

. 

5

.

َوؽّد قاصّا ىذلئا تلّ چئُ

. 

6

 .

تیلبل ىد یلع قبوتْت لا

. 

7

.

صبوخیچ َلضٌه تیذگ کْی یشیا

. 

8

.

صبولّا يیشیؽ ضیؼآ َلکه ٍد اْلح

. 

9

.

شکید یؼبؽآ یٌیؽبث ٍذًشئّ سبث جبلآ

. 

11

.

سلاّا یثاْج ییبجشه ىّصْع ییبج شُ

. 

 

ىْؼسّّ ذوف    ىبجیبثسرآ

 

يع نیٌه يع َک شیلیث لئا

 

يع نیٌکغه ماْی مّدسْی

 

يع نیٌطّ بوؼّد ،مبًآ

 

؟ىاذًبج لًْْک یهسلایشیآ

 

ىبجیبثسرآ ،ىبجیبثسرآ

!

 

22 

 

 

شک

 

شک ٍذًصّاشی سّدْف لاهاد َجشیث

 

ٌَیع َطیشخ کیًبیًد ْث ىبغخبث

 

سًْْیّد ىبوع ٍد نیجلل َییً ظث

 

؟ٌَیغع کیشک بجمیذعآ قلاْل يه

 

 

كفؾه

 

شیذکشگ َیبه ىذلّا َهادا

 

د بلبؽّا ضیعبًآ

شیذکشگ َیا

 

مشعبؽ ًَاذیه تیخیچ يتئی شُ

 

شیذکشگ بیح ٍذًّصّا کیهادآ

. 

 

اسلاؽاد ةّسّّ ًْْگًْلْگ صبولآ

 

يیٌع کیی ٍسْچ ىادسلاؽاد بجمیذخیچ

 

َی َوًْؽّد یُ ةْیّد یُ یبیًد

 

کیٌع يییشگ بجلّذلّا ٍد َوؽً شیث

 

یٌی شعبؽ

-

قبجلاْث شلصْع یٌی

 

قبجلاّا شعؽ بجلّذلّا تبٌئبک

!

 

 

شثبف

 

سبِث

 

23 

 

لگ

-

یشلًْگ صبی ا لگ

 

یشلًْگ ضیضع يیلیا

 

یسلاسبل تیسا اذؼاد

 

یسلاسبل تیسا اذؼبث

 

کچیچ يیغچآ سلاجبلآ

 

 کچل یؼبپبی

–

 

کچل

. 

 

مشعبؽ

 

نیصبی سبعؽا سّدْث نفیظّ یکًْچ مشعبؽ

 

نیصبی سبت یٌجْگ یشیا یٌیشیا ،صّد ّصّد

. 

ًّْصْگ ٍسبل آ يعشیذلشث َلیْث ظث َییً

 

 یشیا ٍد ٌَییآ ْث بغخْی

؟ًّْصّا يعسّسْگ

 

ماشییبهصآ ًْْلْی تلاذف َک يه بججع

 

ماشییبهصبی يیشیث ٍد ٍدسّد يیویشلکّد سْگ َلُ

. 

 

ؾسبع يیغح

 

 

تعّد ىلاآ شجخ شعؽ یٌئی ىذٌه

 

؟یولیید شعؽ یع َولگ يیصبی ظث

 

يیٌوچ ىذلْچ ٌَیشیع اذًبخیچ

 

؟یولید شعؽ یع َولْگ ًَّصّا

 

 

24 

 

شیدساد یًاذیه کیشعؽ شیی ٍد نیک

 

 ًْْف

شیدساص َللا شیث يیوًّسْگ

. 

شیدساّ ٍد شعؽ ساّ تبیح سذل ًَ

 

؟یولید شعؽ یع یٌعه کیتبیح

 

 

لابچلا

-

یسلاًلابجّا لابچلآ

 

لابجّا

-

نؽْهسْگ يًا لابجّا

. 

 

یلْضـ ذوحه

 

نیًبج سبًبی ىاشجُ تؽ

 

نیًبیشگ نؾچ ىبل شکْت

. 

نًبؽـا یملخ سادبیّا

 

؟یهصبوًبیّا نیتخث اسبل

 

 

لئبه ٌَع يه نیذلگد

 

يع

 

لئاص یولمع يیذتا

 

لـبؼ يی َلیا يعت ٌَه

 

؟یهصبوًبعّا کجسْگ یٌه

 

 

شیداذیؽ ذٌیس یلْضـ

 

شیداْعّس َملخ َؾیوُ

. 

شیدادْع ًَ ْث َک ىّسْف

 

25 

 

؟یهصبوًبعّا ىادادْع ْث

 

 

ىْؼسّّ ذوف

 

؟يع ىذیلبجْل ضئت ًَ شعبؽ

 

شعؽ لصْگ ٍد َع توعً

 

شیئی ٍد نؼ ىلاّا شعبؽ

 

َلتدبع ْث شیچک شوع

 

 ْلسْؼّا

َلتدبعع شیث

 

شیید شیذً یٌه ىسْگ

 

ىد ْث يؽّد بٌیسلاچبع

 

؟يع يیذلبجْل ضئت ًَ شعبؽ

 

يه نییشید ّذتّا شلیا

 

نؼ ًَ يکیل یدسبؼآ چبع

 

نلل َلُ شید ٍذویلا

 

کج َی َه ٍد َک مشیلیث

 

يطّ ٍد شیث نیلیگْع شیث

 

؟يع يیذلبجْل ضئت ًَ شعبؽ

 

 

یتحیقً بتآ

 

 یٌیسلادلاّا یؾیک شیث بجْل ىْگ شیث

 یٌیسلابهشیذٌیع تیشئّ َگسْپْع شیث اسلاًا ّ شیشیؼبچ بٌیًبی

شیذئا ؼُاْخ

. 

شلشیولیث اشیذٌیع ًْا ٍد َعسلاشیؾیلبچ سذل ًَ سلادلاّا

 .

 یٌیشلپْچ تیلآ یً َگسْپْع ّصّا یؾیک ادشیخآ

شیسبتسْل تیسذٌیع شیث شیث

 .

شیئد ةْتْت بٌیسلادلاّا ًّْصا اشًْف

:

 

26 

 

شی شیث یویک َگشپْع ْث ٍد ضیع

ضولیث اشیذٌیع یضیع ظک چئُ ضیًبغلّا ٍد

 .

 ضئت یضیع ضیًبغلیشیا قبجًا

شلسدا ْحه

. 

 

لضؼ َچئً شیث ىد یْجٌگ یهبظً

 

؟ىبغلبجلاّا ىبوِه َوک نیسبگً ْلصّا یآ

 

؟ىبغلبجلاّا ىبیبؽ ٌَیًبؽ يیویک َلیْع شیث

 

،مبؾخآ ْث ٍذًْتعّا يیؽبث ساّ یشتچ كیلُبؽ

 

 ىبطلع َویک َلٌیشتچ شجٌع

؟ىبغلبجلاّا

 

،يع يیشیؽ اد ىاذًّا ،ٌَع يه مس َوگد شکؽ

 

؟ىبغلبجلاّا ىبج ٍدسّ َتخث شیث َجئً شجلد

 

،َولگ ٍصْگ ؼیپ ،غاشچ ْلسًْ يع ،َجئگ تولظ

 

؟ىبغلبجلاّا ىبًبج َویک يع ،تبیح ةآ یا

 

،یهبظً ٍشجُ يیع َلئا ةبت ظث َجئً يیذتئگ

 

؟ىبغلبجلاّا ىبهسد َویک يع يکیا َتغخ ّا

 

 

يیلفّ

 

،یدشتْی ًَا ىْع ْهّشهْع یعُْ

 

،یدشتئی ًَبل یٌیشجٌخ يیٌیوؼ ىاشجُ

 

،اذًْلْی كؾع لًْْک یلوؼ شیداشغًاّشک

 

یدشتئی ًَاّشک یًاّشک یؼبتبی نؼ ْث

 

،اذٌیسلابؽلاد يیسبگصّس یغیگ ىْهّشوع

 

ػْث

-

یدشتئی ًَبوع لحبع يثّصا ػْث

. 

،ٍد شیث ٍسْت صبوتیبل ،َک ػْل ىاسبتسْل ىادسْت

 

ع ظیوچئگ

؟یدشتئی ًَبج ىذیٌئی نیک یسْو

 

27 

 

،يیلفّ یٌیسذل کیؾیه َولیث ضیث َیً يیغلیث