Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Lənkəran Dövlət Universiteti

4.9 H₂BO₃^- + H₂O → H₃BO₃ + OH^- 9,1
6.8 HPO₄^-2 + H₂O → H₂PO₄ + OH^- 7,2
7.0 HCO₃^- + H₂O → H₂CO₃ + OH^- 7,0
7.6 HS^- + H₂O →H₂S + OH^- 6,4

Göründüyü kimi torpaqda ən güclü əsaslar sulfid ionları, fosfat ionları və karbonat ionlarıdır. Müxtəlif anionların su məhlullarının pH-na necə təsir etdiyini bilmək üçün natrium duzlarını müqayisə etmək məsləhətdir. Məsələn, 0,1 M qatılığı olan natrium duzlarının pH-ın qiymətinə təsiri aşağıdakı kimidir :

NaHCO₃ – 8,2 ; CH₃COONa – 8,7 ; Na₂SO₃ – 9,8 ; Na₂CO₃ – 11,4 ; Na₃PO₄ – 12,5 ; Na₂S – 13,0
Ümumiyyətlə, torpaqda karbonat sistemi o qədər böyük rol oynayır ki, elmdə
karbonat-kalsium sietemi (KKS) və karbonat-kalsium tarazlığı (KKT) anlayışları geniş istifadə edilir.
Torpaqda karbonat-kalsium sistemi dedikdə bura bərk fazanın kalsiti, TUK-
da Ca²⁺ ionları, torpaq məhlulunun neytral hissələri və ionları : Ca²⁺, CaHCO₃⁺, HCO₃^-, CO₃^-2, H⁺, OH^-, H₂CO₃ həmçinin torpaq məhlulunun CO₂ və onunla tarazlıqda olan torpaq havası aiddir.
Burada tarazlığı təyin edən mühüm proseslər sırasına aiddir :
1) torpaq məhlulunda CO₂ həll olması [CO₂]_həl = K_H . P_CO2
Burada [CO₂]_{həl –} məhlulunda CO₂-nin aktivliyi, P_co2 – torpaq havasında CO₂-nin porsial (hissələrə bölunmüş) təzyiqi, K_H-Henri sabiti, bərabərdir 0.0344.