AZƏrbaycan respublikasi döVLƏT ŞƏHƏrsalma və arxitektura komiTƏSİNİn kollegiyasi

4.10.3. Küvet və trapesiya şəkilli en kəsiyə malik kanallarin dibinin eni 0,3 m, dərinliyi isə 0,4 m-dən az olmayaraq qəbul edilməlidir.

5. Kanalizasiya sxemləri və sistemləri

5.1. Yaşayış məntəqələri kanalizasiyasının sxemləri və sistemləri

5.1.1. Yaşayış məntəqələrinin kanalizasiyalaşdırılmasında aşağıda göstərilən sistemlərdən biri qəbul edilməlidir: ayrılmış – tam, yaxud natamam, yarımayrılmış, həmçinin kombinasiya edilmiş.

Yerüstü axım sularının əsaslandırma olduqda və sanitariya-epidemioloji xidmət, suların mühafizəsi və tənzimlənməsi, həmçinin balıq ehtiyatlarının mühafizəsi orqanları ilə razılaşdırmadan sonra açıq novlar sistemi ilə kənar edilməsinə yol verilir.

 

5.1.2. Kanalizasiya sistemi yerüstü axım sularının təmizlənməsinə irəli sürülən tələblər, iqlim şəraiti, ərazinin relyefi və digər amillər nəzərə alınmaqla seçilməlidir.

Yağışın intensivliyi q₂₀< 90 l/(s.ha) olan rayonlarda yarımayrılmış kanalizasiya sisteminin tətbiqinin mümkünlüyünə baxılmalıdır.

5.2. Kiçik yaşayış məntəqələrinin (5000 nəfərə qədər əhalisi olan) və ayrılıqda dayanmış binaların kanalizasiya sistemləri

5.2.1. Kiçik yaşayış məntəqələrində, bir qayda olaraq, yarımayrılmış kanalizasiya sistemləri tətbiq olunmalıdır.

5.2.2. Kiçik yaşayış məntəqələri üçün, bir qayda olaraq, bir, yaxud bir neçə yaşayış məntəqəsi, ayrı-ayrı bina qrupları və istehsalat zonaları üçün mərkəzləşdirilmiş kanalizasiya sxemləri nəzərdə tutulmalıdır.

Mərkəzləşdirilmiş kanalizasiya sxemləri yaşayış və istehsalat zonaları üçün, tərkibində peyin olan tullantı suları istisna olmaqla, birləşmiş layihələndirilməlidir. Belə hallarda məişət və istehsalat tullantı sularının birləşdirilməsi maddə 5.3.7-nin göstərişləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilməlidir.

Yaşayış və istehsalat zonaları üçün müvafiq texniki-iqtisadi əsaslandırma olduqda, ayrıca mərkəzləşdirilmiş sistemlərin qəbul edilməsinə yol verilir.

5.2.3. Mərkəzləşdirilməmiş kanalizasiya sxemlərinin qəbuluna aşağıdakı hallarda yol verilir:

su təchizatı üçün istifadə edilən sudaşıyıcı layların çirklənmə təhlükəsi olmadıqda;

mövcud, yaxud yenidən qurulan yaşayış məntəqələrində birinci növbədə kanalizasiyalaşdırılmalı olan obyektlər üçün (xəstəxanalar, məktəblər, məktəbəqədər tərbiyə müəssisələri, inzibati-təsərrüfat binaları, ayrı-ayrı yaşayış binaları, sənaye müəssisələri və s.) mərkəzləşdirilmiş kanalizasiya olmadıqda, həmçinin kanalizasiyalaşdırılmalı obyektlər 500 m-dən uzaq məsafədə yerləşdikdə yaşayış məntəqələrinin birinci mərhələ tikintisində;

ayrı-ayrı bina, yaxud binalar qrupunun kanalizasiyalaşdırılmasına ehtiyac olduqda.

5.2.4. Mərkəzləşdirilmiş kanalizasiya sxemlərində tullantı sularını təmizləmək üçün aşağıdakı qurğular tətbiq edilməlidir:

təbii bioloji təmizləmə (filtrasiya sahələri, bioloji nohurlar);

süni bioloji təmizləmə (aerotenklər və müxtəlif növ biosüzgəclər, dövretdirici oksidləşdirici kanallar);

iş növbəsi heyətinin müvəqqəti yaşadığı qəsəbələr, eləcə də insanların fasilələrlə olduğu digər obyektlər üçün fiziki-kimyəvi təmizləmə.

5.2.5. Mərkəzləşdirilməmiş kanalizasiya sxemlərində tullantı sularını təmizləmək üçün süzücü quyular, yeraltı süzmə sahələri, qum-çınqıl süzgəcləri, süzmə xəndəkləri, tam oksidləşmə üçün aerotenklər, fasilələrlə işləyən obyektlər üçün (turist bazaları, uşaq istirahət evləri və s.) fiziki-kimyəvi təmizləmə tətbiq edilməlidir.

5.2.6. Kiçik yaşayış məntəqələrinin tullantı sularını təmizləmək üçün DÜİST 25298-in tələblərinə uyğun, zavod şəraitində hazırlanmış qurğulardan istifadə edilməlidir.

5.2.7. Məişət tullantı suyunun sərfi 1 m³/sut-ya qədər olan və ayrılıqda dayanmış binalar üçün lyüftklozet, yaxud çirkab quyusunun inşasına yol verilir.

5.2.8. Çamaşirxanaların sintetik səthi fəal maddələrlə (SSFM) çirklənmiş tullantı sularını 1:9 nisbətində qarışdırılmış məişət tullantı suları ilə birlikdə təmizləməyə yol verilir. Hamam-çamaşırxana tullantı suları üçün bu nisbət 1:4, hamam suları üçün 1:1 olmalıdır.

Müvafiq əsaslandırma olduqda tənzimləyicirezervuarların tətbiqinə yol verilir.

Hamam-çamaşırxana tullantı sularının miqdarı çox olduqda SSFM-in miqdarını yol verilən qatılığa çatdırmaq üçün belə suların əlavə emalı nəzərdə tutulmalıdır.

5.2.9. Kiçik yaşayış məntəqələrinin tullantı suları təmizləyici məntəqəyə nasoslarla nəql etdirilən hallarda təmizləyici qurğular nasosların məhsuldarlığına hesablanmalıdır.

5.3. Sənaye müəssisələrinin kanalizasiya sxemləri və sistemləri

5.3.1. Sənaye müəssisələrinin su təsərrüfatı sistemi istehsalat sularının ayrı-ayrı texnoloji proseslərdə maksimum təkrar (ardıcıl) istifadə edilməsi və soyuducu suyun ayrı-ayrı sexlər, yaxud bütün müəssisə üçün təkrar istifadəyə qaytarılması ilə layihələndirilməlidir. Sistemdə geri qaytarılmayan itkilər yerüstü axım sularının toplanması, məişət, şəhər və istehsalat tullantı sularının təmizlənməsi və zərərsizləşdiririlməsindən sonra təkrar istifadəyə qaytarılması hesabına bərpa edilməlidir.

İstehsalat ehtiyaclarını ödəmək üçün suyun düzaxımlı sistemlə verilməsinə və istifadədən sonra təmizlənərək sututara axıdılmasına, yalnız müvafiq əsaslandırmadan və suyun mühafizəsi və istifadəsinin tənzimlənməsi və balıq təsərrüfatı orqanları ilə razılaşdırıldıqdan sonra yol verilir.

5.3.2. Sənaye müəssisələri kanalizasiyasının sxemi və sistemi seçilərkən aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır:

tullantısız, az sulu və susuz istehsalatın tətbiqi, quru proseslərdən istifadə edilməsi, qapalı su təsərrüfatı sisteminin yaradılması, hava ilə soyutma sistemlərinin tətbiqi və s. hesabına texnoloji prosesdə çirklənmiş tullantı sularının yaranmasının qarşısının alınmasının mümkünlüyü;

müxtəlif texnoloji proseslərdə istifadə edilən suyun keyfiyyəti və miqdarına tələblər;

müxtəlif texnoloji proseslərdə yaranan tullantı sularının miqdarı və xarakteristikası və onların

tərkibində olan çirkləndirici maddələrin fiziki-kimyəvi xassələri, su tələbatının və kənar edilməsinin material və enerji balansı;

tullantı sularından ayrı-ayrı birləşmə və istehsal məhsullarının çıxarılması və sudan təkrar istifadə edilməsi, həmçinin istehsalat su təchizatının yerli qapalı sistemini yaratmaq üçün tullantı sularının yarandıqları yerdə təmizlənməsinin mümkünlüyü;

suyun keyfiyyətinə müxtəlif tələblər irəli sürən müxtəlif texnoloji proseslərdə sudan ardıcıl istifadənin mümkünlüyü;

yerli təmizləmə tələb edən tullantı sularının ayrıca axın şəklində çıxarılmasının mümkünlüyü;

oxşar keyfiyyət göstəricilərinə malik olan tullantı sularının birləşdirilməsinin mümkünlüyü;

təmizlənmiş məişət və şəhər, həmçinin yerüstü axım sularından istehsalatda istifadənin və suobyektlərinə tullantı suyu axıtmayan qapalı su təsərrüfatı sisteminin yaradılmasının mümkünlüyü;

kanalizasiyaya müxtəlif tullantı suları daxil olduqda boru kəmərlərində müxtəlif qazların, yaxud bərk maddə şəklində məhsulların yaranması ilə kimyəvi proseslərin getməsinin mümkünlüyü;

istehsalat tullantı sularının su obyektlərinə, yaxud yaşayış məntəqəsinin və ya digər su işlədicinin kanalizasiya sisteminə axıdılma şərtləri.

5.3.3. Sənaye müəssisələrinin kanalizasiyalaşdırılması, bir qayda olaraq, tam ayrılmış sistemlə nəzərdə tutulmalıdır.

5.3.4. Xüsusi təmizlənmə tələb edən tullantı suları istehsalata qaytarılmazdan, yaxud su obyektlərinə, yaxud yaşayış məntəqəsinin, yaxud digər su işlədicinin kanalizasiya sisteminə axıdılmazdan əvvəl hazırlanması üçün müstəqil axınla kənarlaşdırılmalıdır.

5.3.5. Müxtəlif çirkləndirici maddələrə malik istehsalat tullantı sularının axınları onların birlikdə təmizlənməsi məqsədəuyğun hesab edilən hallarda birləşdirilə bilər.

5.3.6. İstehsalat və şəhər tullantı sularının meydançadan kənar qurğularda-onlara daxil olan tullantı sularının xarakterindən və onlardan təkrar istifadə şərtlərindən asılı olaraq-birlikdə, yaxud ayrılıqda təmizlənməsinə yol verilir.

5.3.7. Məişət tullantı suları ilə birlikdə kənar ediləcək və təmizlənəcək istehsalat tullantı suları:

şəbəkə və qurğuların işini pozmamalı;

tərkibində kanalizasiya şəbəkəsi borularını tuta biləcək, yaxud boruların divarlarına çökə biləcək maddələr olmamalı;

kanalizasiya qurğularının elementlərinə və boruların materialına dağıdıcı təsir göstərməməli;

tərkibində kanalizasiya şəbəkə və qurğularında toksik və partlama qabiliyyəti olan qazlar yarada biləcək yanacaq qarışıqları olmamalı;

tərkibində təmizləyici qurğuların işini pozan, yaxud gələcəkdə onlardan texniki su təchizatında istifadəyə, yaxud su obyektlərinə axıtmağa (təmizləmə səmərəsi hesaba alınmaqla) mane ola biləcək zərərli maddələr yol verilən həddən artıq olmamalıdır.

Yuxarıda qeyd edilən tələblərə cavab verməyən istehsalat tullantı suları ilkin təmizləndikdən sonra məişət tullantı suları ilə birlikdə kənar edilə və təmizlənə bilər. Bu suların ilkin təmizlənmə dərəcəsi yaşayış məntəqəsinin və ya digər su işlədicilərin təmizləyici qurğularını layihələndirən təşkilatlarla razılaşdırılmalıdır.

5.3.8. İstehsalat prosesində çirklənməyən tullantı suları müəssisənin istehsalat su təchizatı sistemlərində, o cümlədən suvarmada istifadə edilməli, yaxud digər tələbatçıya verilməlidir.

5.3.9. Sənaye müəssisələrinin tullantı sularının miqdarı texnoloji göstəricilərə əsasən, tullantı sularından təkrar istifadə edilməsi və dövriyyəyə buraxılmasının mümkünlüyünü nəzərə alaraq su təsərrüfatı balansı təhlil edilməklə təyin edilməlidir; belə göstəricilər olmadıqda oxşar müəssisələrdə vahid məhsul, yaxud xammal istehsalına su sərfi əsas götürülməklə hesablanmalıdır. Sənaye müəssisələrinin tullantı sularının ümumi miqdarından yaşayış məntəqəsinin, yaxud digər su işlədicinin kanalizasiyasına qəbul edilən miqdar ayrılmalıdır.

5.4. Yaşayış məntəqələri və sənaye müəssisələri ərazilərində yaranan yerüstü tullantı sularının kanalizasiyalaşdırılma sxemi

5.4.1. Kanalizasiyanın ayrılmış sistemində yerüstü axım suları yerli, yaxud yerüstü axım sularının mərkəzləşdirilmiş təmizləyici qurğularında təmizlənməlidir. Belə hallarda mövcud tələblərdən asılı olaraq, mexaniki təmizləmə qurğularından (barmaqlıqlar, qumtutanlar, durulducular, süzgəclər) istifadə edilməlidir. Bəzi hallarda yerüstü axım suları, məişət və istehsalat tullantı sularının birlikdə təmizlənməsi mümkündür. Belə hallarda yerüstü axımsuları toplayıcılarda yığılmalı və şəhər tullantı sularının minimal axım saatlarında kanalizasiya sisteminə yönəldilməlidir.

5.4.2. Yarımayrılmış kanalizasiya sistemində yerüstü axım sularının, məişət və istehsalat tullantı suları ilə qarışığı şəhər tullantı suları üçün qəbul edilmiş tam sxem üzrə təmizlənməlidir.

Təmizləyici qurğulara düşən hidravlik yükü azaltmaq üçün tənzimləyici həcmlərdən istifadəyə yol verilir.

 

5.4.3. Sənaye müəssisələri ərazisində yaranan yerüstü axım suları təmizlənməlidir. Müəssisələrdə yaranan yerüstü axım sularının təmizlənməsi üçün tədbirlər ərazini və havanı çirkləndirən mənbələr, su toplanan hövzənin səciyyəvi xüsusiyyətləri, bu rayonda düşən atmosfer yağıntıları haqqında məlumat, suvarma və ərazinin yuyulma rejimləri haqqında faktiki göstəricilər əsasında hazırlanmalıdır.

Müəssisənin ərazisi onun səthində toplanan çirkləndiricilərin tərkibi və miqdarına görə yaşayış zonasında olandan az fərqlənən hallarda yerüstü axım sularının yaşayış məntəqəsinin yağış kanalizasiyasına yönəldilməsinə yol verilir.

5.4.4. Yerüstü axımsularının təmizlənməyə kənarlaşdırılmasının sxemi texniki imkanın qiymətləndirilməsi və iqtisadi cəhətdən sərfəli olması nəzərə alınaraq seçilməlidir. Yerüstü axım sularından istehsalat su təchizatı sistemlərində istifadə olunması və bu suların müstəqil təmizlənməsi ön planda durmalıdır.

5.4.5. Yerüstü axımsularının kənarlaşdırılması və təmizlənməsi sxemi hazırlanan zaman konkret şəraitlərdən (çirkləndirmə mənbələri, su toplanan hövzənin ölçüləri, yerləşməsi və relyefi) asılı olaraq istehsalat ərazilərinin zərərli maddələr düşə biləcək ayrı-ayrı sahələrinin təcrid edilməsinə ehtiyacın olması nəzərə alınmalıdır. Bu sahələrdən tullantı suları istehsalat, yaxud ilkin təmizlən-dikdən sonra yağış kanalizasiyasına axıdılmalıdır. Bəzi hallarda xarakterinə və ərazisinin çirklənmə dərəcəsinə görə fərqlənən istehsalat sahələrinin axımlarının ayrılıqda təmizlənməsinin məqsədə-uyğunluğu qiymətləndirilməlidir.

5.4.6. Yerüstü axımsularının təmizlənməsi üçün istismarı sadə və etibarlı işi ilə seçilən mexaniki və fiziki-kimyəvi təmizləmə qurğularından istifadə edilməlidir. Bütün hallarda durulducular tətbiq olunmalıdır. Təmizləmə prosesini intensivləşdirmək və durulducularda olduğundan daha dərin təmizləmə dərəcəsini təmin etmək üçün süzmə, koaqulyasiya və flotasiyadan istifadə edilməlidir.

Üzvi qarışıqların miqdarını azaltmaq lazım olduqda şəffaflanmış su bioloji təmizləmə qurğularına yönəldilməlidir. Şəhər və yerüstü axımsularının bioloji təmizlənməsini sürətləndirmək üçün aerotenklərdə təmas-stabilizasiya üsulundan istifadə etməyə yol verilir.

6. Kanalizasiya şəbəkələri və onların üzərindəki qurğular.

Şəbəkələrin trassalaşdırılması və boru kəmərlərinin çəkilməsi şərtləri

6.1. Özüaxımlı (basqısız) kanalizasiya şəbəkələri bir qayda olaraq bir xətdən ibarət layihələndirilirlər.

Q e y d:

1. Özüaxımlı kanalizasiya kollektorları paralel çəkildikdə qəza hallarında onların təmirini təmin etmək məqsədilə ayrı-ayrı sahələrdə (bu harada mümkünsə) bir-birləri ilə bağlantılar nəzərdə tutmaq lazımdır.

2. Sanitariya-epidemioloji xidmət ilə razılaşdırma olduqda suyun qəza rezervuarlarına (sonradan kənarlaşdırmaq şərtilə), təmizləyici qurğularla təchiz olunmuş yağış kollektorlarına axıdılmasına yol verilir.

 

6.2. Basqısız kanalizasiya şəbəkələrinin (kollektorlarının) etibarlı fəaliyyəti boru (kanal) materialının və calaq birləşmələrinin nəql etdirilən tullantı suları, eləcə də su səthindəki qaz mühitinin təsirindən yarana biləcək korroziyaya dayanıqlığı ilə təyin edilir.

6.3. Baş planlarda şəbəkənin yerləşməsi, həmçinin planda və kəsişmə zamanı boruların xarici səthindən qurğulara və mühəndis kommunikasiya xətlərinə qədər minimal məsafələr AzDTN 2.6-1-in tələblərinə əsasən qəbul edilməlidir.

6.4. Kanalizasiyanın basqılı boru kəmərləri nəql etdirilən tullantı suyunun aqressivliyi, tərkibində asılı maddələrin miqdarı və s. səciyyəvi xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla layihələndirilməlidir. Belə hallarda boru kəmərlərinin istismarı prosesində onların çevik təmiri və ya ayrı-ayrı məntəqələrinin yeni borularla əvəz edilməsi üçün əlavə tədbirlər nəzərdə tutulmalı, həmçinin tutulmayan müvafiq boru kəmərləri armaturları qəbul edilməlidir.

6.5. Bir neçə basqılı boru kəməri paralel çəkildikdə boruların xarici səthləri arasındakı məsafə onların çəkilməsi zamanı işin yerinə yetirilmə şəraitindən, boruların birində qəza baş verdikdə digərlərinin müdafiəsinin borunun materialından asılı olaraq təmin olunması, daxili təzyiqdən və geoloji şəraitdən asılı olaraq TNvəQ 2.04.02-ə əsasən qəbul edilməlidir.

6.6. Lövhəli, yaxud mədən qazma üsulu ilə çəkiləcək, o cümlədən çox dərində yerləşəcək kollektorların layihələndirilməsi TN və Q 2.09.03 və lövhəli keçid tunel üsulu ilə şəhərlərdə və sənaye müəssisələrində kollektorların tikintisi və işlərin qəbuluna dair göstərişlərin (SN 322) tələbləri əsasında yerinə yetirilməlidir.

Paralel çəkilmiş iki kollektor arasındakı məsafə onlardan ən böyüyünün diametrinin 5 misli qədər, lakin 10 m-dən az olmayaraq qəbul edilməlidir.

6.7. Yaşayış məntəqələri ərazisində kanalizasiya kollektorlarının yer səthində və yer səthindən müəyyən hündürlükdə çəkilməsinə yol verilmir.

Dərin yarğanları, suaxarları və sututarları kəsib keçdikdə, həmçinin yaşayış məntəqələrinin sərhədlərindən kənarlarda boru kəmərlərinin yer səthində və yer səthindən müəyyən hündürlükdə çəkilməsinə yol verilir.

6.1. Boru kəmərlərinin dönmələri, birləşmələri və basdırılma dərinlikləri

6.1.1. Birləşdirilən və kənarlaşdırıcı borular arasındakı bucaq 90⁰-dən az olmamalıdır.

Q e y d. Quyuda dik boru ilə düşmə və yağış suyu qəbul edənləri birləşdirən boruda düşmə olduqda birləşdirilən və kənarlaşdırıcı borular arasında istənilən bucağın olmasına yol verilir.

6.1.2. Kollektorlarda birləşmələr və dönmələr quyularda olmalıdır; quyudakı novun dönmə radiusu borunun diametrindən az olmamalıdır, diametri 1200 mm və daha böyük olan kollektorlarda dönmə radiusu kollektor diametrinin ən azı 5 mislinə bərabər olmalı və əyrinin əvvəlində və sonunda baxış quyuları nəzərdə tutulmalıdır.

6.1.3. Müxtəlif diametrli boru kəmərləri quyularda boruların üst səviyyələri ilə birləşdirilməlidir. Müvafiq əsaslandırma olduqda boruların hesabi su səviyyələri ilə birləşdirilməsinə yol verilir.

6.1.4. Kanalizasiya boru kəmərlərinin minimal basdırılma dərinliyi istilik texniki hesabatlarla və ya bu rayondakı şəbəkələrin istismar təcrübəsinə əsasən qəbul edilməlidir. İstismar göstəriciləri olmadıqda boru novunun minimal döşənmə dərinliyi diametri 500 mm-ə qədər olan borular üçün 0,3 m; bundan böyük diametrli borular üçün sıfır temperaturun qrunta ən böyük keçmə dərinliyindən 0,5 m az, planlaşdırma, yaxud yer səthindən borunun üstünə qədər ≥ 0,7 m qəbul edilməsinə yol verilir.

Lövhəli keçidlə döşənmiş kollektorların minimal basdırılma dərinliyi yer, yaxud planlaşdırma səthindən lövhənin yuxarısına qədər ən azı 3 m qəbul edilməlidir.

Borunun yuxarı səthinə qədər 0,7 m və bundan dayaz basdırılmış boru kəmərləri donmaqdan və yerüstü nəqliyyat vasitələri ilə zədələnmədən qorunmalıdırlar.

Lövhəli, yaxud mədən qazma üsulu ilə döşənəcək boruların, həmçinin kollektorların maksimum basdırılma dərinliyi boruların materialından, qrunt şəraitindən, işin yerinə yetirilmə üsulundan asılı olaraq hesabatla təyin edilməlidir.

 

6.2. Borular, dayaqlar, armaturlar və boru altındakı əsaslar

6.2.1. Kanalizasiya boru kəmərləri üçün qəbul edilməlidir:

özüaxımlı-basqısız dəmir-beton, beton, saxsı, çuqun, asbestsement, plastmas borular və dəmir-beton detallar;

basqılı - basqılı dəmir-beton, çuqun, asbestsement, polad və plastmas borular.

Q e y d:

1. Çətinliklə gedilə bilən inşaat yerlərində, çökən qruntlarda, işlənilən ərazilərdə, su, dəmir yolu, avtomobil yolu kimi maneələrdən keçidlərdə, təsərrüfat-içməli su kəmərləri ilə kəsişən yerlərdə, boru kəməri estakadalar üzərində çəkildikdə, boruların mexaniki zədələnmə ehtimalı olan yerlərdə basqısız şəbəkələrdə çuqun, basqılı şəbəkələrdə polad borulardan istifadə edilməsinə yol verilir.

2. Aqressiv mühitdə çəkilən boru kəmərlərində korroziyaya dayanıqlı borulardan istifadə edilməlidir.

3. Polad boru kəmərlərinin xarici səthi korroziya əleyhinə təcridedici materialla örtülməlidir. Elektrokorroziyanın mümkün ola biləcəyi sahələrdə boru kəmərlərində katod müdafiəsi nəzərdə tutulmalıdır.

6.2.2. Borular altındakı əsasın növü qruntların daşıyıcı qabiliyyətindən və onlara düşən yükdən asılı olaraq qəbul edilməlidir.

Qayalıq, axar qumlu, bataqlıq və I tip çökən qruntlar istisna olmaqla bütün qruntlarda borular xəndəyin hamarlanmış və döyəclənmiş dibində çəkilməlidir.

Qayalıq qruntlarda borular yerli qumlu, yaxud çınqıllı qruntdan hazırlanmış və qalınlığı 10 sm olan yastıq üzərində, palçıqlı, torflu və digər zəif qruntlarda süni əsaslar üzərində çəkilməlidir.

6.2.3. Ehtiyac olduqda basqılı boru kəmərlərinin üzərində quyularda siyirtmələr, vantuzlar, buraxıcılar və kompensatorların qoyulması nəzərdə tutulmalıdır.

6.2.4. Basqılı boru kəmərlərinin buraxıcı istiqamətində mailliyi 0,001-dən az olmamalıdır.

Buraxıcıların diametri 3 st-dan çox olmayan müddətdə boru kəməri məntəqəsinin tam boşaldılmasına hesablanmalıdır.

Boşaldılan məntəqədən çıxarılmış tullantı suyu su obyektinə axıdılmadan xüsusi kameraya toplanmalı və oradan kanalizasiya şəbəkəsinə axıdılmalı, yaxud avtosistern ilə ərazidən çıxarılmalıdır.

6.2.5. Boru kəmərlərinin şaquli, yaxud üfüqi istiqamətdə dönmələrində calaq yerlərinin qəbul edə bilmədiyi qüvvələri neytrallaşdırmaq üçün TNvəQ 2.04.02-ə əsasən dayaqlar nəzərdə tutulmalıdır.

6.3. Baxış quyuları

6.3.1.Bütün sistemlərdən olan özüaxımlı kanalizasiya şəbəkələrində aşağıda göstərilən yerlərdə baxış quyuları nəzərdə tutulmalıdır:

boru, yaxud kollektorların birləşdiyi yerlərdə;

istiqamətin, mailliyin və boru kəmərlərinin diametrinin dəyişdiyi yerlərdə;

boruların diametrindən asılı olaraq düzxətli sahələrdə:150 mm- 35 m, 200-450 mm- 50 m, 500-600 mm- 75 m, 700-900 mm- 100 m, 1000-1400 mm-150 m,1500-2000 mm- 200 m, 2000 mm- 250-300 m.

6.3.2. Məişət və istehsalat kanalizasiyası baxış quyularının, yaxud kameralarının planda ölçüləri ən böyük diametrə malik boruya görə qəbul edilir:

diametri 600 mm-ə qədər olan boru kəmərlərində - eni və uzunu 1000 mm;

diametri ≥ 700 mm olan boru kəmərlərində - uzunluğu D + 400 mm, eni D + 500 mm.

Dairəvi şəkilli baxış quyularının diametri: duiametri 600 mm-ə qədər olan boru kəmərlərində - 1000 mm, 700 mm olduqda -1250 mm, 800-1000 mm olduqda - 1500 mm, ≥1200mm olduqda isə 2000 mm qəbul edilməlidir.

Q e y d:

1. Dönmələrdəki baxış quyularının planda ölçüləri onlarda dönmə novlarının yerləşmə şəraitindən asılı olaraq təyin edilməlidir.

2. Diametri 150 mm-dən böyük olmayan və basdırılma dərinliyi 1,2 m-ə qədər olan boru kəmərlərində diametri 700 mm olan baxış quyularının tikilməsinə yol verilir. Bu quyular istismar heyətinin düşməməsi şərti ilə yalnız təmizləyici vasitələrin endirilməsinə xidmət edir.

3. Basdırılma dərinliyi 3 m-dən çox olduqda baxış quyularının diametri 1500 mm-dən az olmamalıdır.

6.3.3. Baxış quyularının işçi hissəsinin hündürlüyü (döşəmədən tavana qədər) 1800 mm qəbul edilməlidir; baxış quyularının işçi hissəsinin hündürlüyü 1200 mm-dən az olduqda onların eninin D +300 mm, lakin 1000 mm-dən az olmayaraq qəbul edilməsinə yol verilir.

6.3.4. Baxış quyularının hissəsində aşağıdakılar nəzərdə tutulmalıdır:

quyuya düşmək üçün polad ayaqaltılar, yaxud asma nərdivan;

diametri 1200 mm-dən böyük olan boru kəmərlərində işçi hissəsinin hündürlüyü 1500 mm-dən çox olduqda – iş meydançasının 1000 mm hündürlüyündə hasara alınması.

6.3.5. Baxış quyularındakı novun rəfləri böyük diametrli borunun yuxarı səviyyəsində olmalıdır.

Diametri ≥ 700 mm olan boru kəmərlərindəki baxış quyularında iş meydançasını novun bir tərəfində, digər tərəfində isə eni 100 mm-dən az olmayaraq rəfin nəzərdə tutulmasına yol verilir. Diametri > 2000 mm olan boru kəmərlərindəki baxış quyularında iş meydançasının konsollarda qurulmasına yol verilir. Belə hallarda novun açıq hissəsinin ölçüləri 2000x2000 mm-dən az olmamalıdır.

6.3.6. Yağış kanalizasiyası baxış quyularının planda ölçüləri: diametri ≤ 600 mm olan boru kəmərlərində - diametri 1000 mm; diametri ≥ 700 mm olan boru kəmərlərində -dairəvi, yaxud novlu hissəsinin uzunluğu 1000 mm və eni ən böyük borunun diametrinə bərabər düzbucaq şəkilli.

Diametri 700 mm-dən 1400 mm daxil olmaqla boru kəmərlərində baxış quyularının işlək hissəsinin hündürlüyünü ən böyük diametrli borunun novundan qəbul etmək lazımdır; diametri ≥ 1500 mm olan boru kəmərlərində işlək hissələr nəzərdə tutulmur.

Baxış quyularının novlarının rəfləri yalnız diametri ≤ 900 mm olan boru kəmərlərindəki quyularda ən böyük boru diametrinin yarısı səviyyədə nəzərdə tutulmalıdır.