Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Təcrübə sahəsi torpaqlarının müxtəlif dərinliklər üzrə əsas aqrokimyəvi 
göstəriciləri, (Abşeron, 2014-cü il, orta qiymətlər) 
Dərinlik
, sm-lə 
pH 
suda 
 
Kalsium 
karbonat 
(CaCO
3
),
%-lə 
 
Ümumi 
üzvi 
karbon,
%-lə 
 
Ümumi 
humus, 
%-lə 
Azot 
Fosfor 
 
Dəyişən 
kalium 
(K
2
O)
1%-li 
(NH
4
)
3
CO
3
 həll olan 
 
Ümumi,
%-lə 
 
 
Asan 
hidroliz 
olunan, 
1 kq 
torpaqda, 
 mq-la 
Ümumi, 
%-lə 
Mütəhərrik 
fosfor 
(P
2
O
5
)
1%-li 
(NH
4
)
2
CO
3
 
həll olan 
1 kq torpaq mq-la 
0-25 
8,6-8,7 
11,65-
12,80 
0,74-0,76 1,28-1,31 
0,083-
0,085 
37,9-39,1 
0,10-0,11 
15,7-16,9 
258-263 
25-50 
8,8-8,8 
16,20-
16,80 
0,56-0,63 0,97-1,08 
0,058-
0,061 
21,6-22,3 
0,11-0,11 
7,3-8,1 
147-155 
50-75 
8,8-8,9 
19,5-20,1 
0,29-0,31 0,51-0,54 
0,041-
0,041 
11,4-13,2 
0,07-0,08 
2,9-3,4 
131-132 
Təcrübə sahəsinin torpaqları karbonatlıdır. Torpağın 0-25 sm qatında kalsium 
karbonatın miqdarı 11,65-12,80%, aşağı qatlarda isə 20,1%-ə çatır. Bu onu göstərir ki, 
təcrübə sahəsinin 0-25 sm dərinliyi orta karbonatlı, aşağı qatları isə yüksək karbonatlıdır 
(cədvəl 1, qradasiya 2).
Qradasiya 1
Qradasiya 2
Torpağın reaksiyasını müəyyənləşdirən Torpağın karbonatlıq göstəricisi 
pH göstəriciləri 
Təcrübə sahəsində üzvi karbonun miqdarı 0-25 sm dərinlikdə 0,74-0,76%, 
pH – göstəricisi 
sinfi 
Kalsium karbonat 
göstəricisi %-lə 
sinfi 
< 4,5 
qüvvətli turş 
<1,0 
az karbonatlı 
4,5-5,5 
orta turş 
1-5 
karbonatlı 
5,5-6,5 
zəif turş 
5-15 
orta karbonatlı 
6,5-7,5 
neytral (ideal) 
15-25 
yüksək karbonatlı 
7,5-8,5 
zəif qələvi 
>25 
çox yüksək karbonatlı 
>8,5 
yüksək qələvi 

---

ümumi humus 1,28-1,31%, ümumi azot isə 0,083-0,085% arasında dəyişir. Bu 
Abşeronun boz-qonur torpaqları üçün orta və yaxşı göstərici hesab olunur. 
Buğdanın əsas kök sisteminin 65-75%-i torpağın 0-30 sm dərinliyində, 25-
35%-i aşağı qatlarda yerləşir. Məlumdur ki, 45-50 sentner dən məhsulu torpaqdan orta 
hesabla 135-150 kq azot,49-55 kq fosfor aparır.
Tədqiqat apardığımız boz-qonur torpaqların 0-70 sm dərinliyində, 1 hektar 
sahəsində olan 5760 kq ümumi azot 43-45 il, 8857 kq fosfor isə 175-180 il hər 
hektardan 45-50 sentner dən məhsulunun alınmasına kifayət edər. Lakin buğda bitkisi 
azotun və fosforun ancaq asan mənimsənilən formasından istifadə edə bilir. Torpaq-
iqlim şəraitindən, torpaqda olan azot, fosfor və kaliumun asan mənimsənilən 
formalarının miqdarından, tətbiq olunan gübrələrin normasından asılı olaraq torpaqda 
asan mənimsənilən formada olan azotun 25-35%-i, fosforun 55-65%-i, kaliumun isə 
8-11%-i payızlıq buğda bitkisi tərəfindən mənimsənilə bilir. Ona görədə yaxşı 
keyfiyyətli məhsul almaq üçün mineral gübrələrin tətbiqi zəruridir. 
Tədqiqat nəticələrindən məlum olmuşdur ki, gübrəsiz variantda bitkinin boyu 
orta hesabla 83,0 sm, hektara 300 kq “Azofos” verdikdə bu göstərici 91,5 sm, 400 
kq/ha və 500 kq/ha gübrə normalarında isə müvafiq olaraq 95,0 və 97,5 sm olmuşdur. 
“Azofos” gübrəsinin normasından asılı olaraq “Qobustan” yumşaq buğda sortunun 
boyunəzarət (N
120
P
60
K
60
) variantla müqayisədə “Azofos” mürəkkəb gübrənin 
normasından asılı olaraq 8,15-2,00 sm qısa olmuşdur. Sünbülün uzunluğu, 1 sünbüldə 
olan dənlərin sayı və kütləsi nəzarət variantla müqayisədə “Azofos” gübrəsinin bütün 
normalarında az olmuşdur (cədvəl 2). 
Yeni aqrotexniki tədbirlər, o cümlədən yeni gübrə formaları təsərrüfatda o 
vaxt tətbiq üçün tövsiyə oluna bilər ki, onun məhsuldarlığa, məhsulun keyfiyyətinə 
təsiri mövcud şəraitdə tətbiq olunan gübrədən yüksək və iqtisadi cəhətdən səmərəli 
olsun.