Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Cədvəl 4 
Bitki sıxlığı və qidalanma şəraitinin qarğıdalının struktur elementlərinə təsiri, 
(2012-2014 cü tədqiqat illəri üzrə orta) 
Hektarda
bitkilərin 
sayı, əd. 
Qidalanma 
şəraiti 
Bir bitkidə 
qıçanın 
sayı, 
əd. 
Bir 
bitkidə 
qıçanın 
kütləsi, q 
Qıça-dan 
dən 
çıxımı, 
% 
Qıçanın 
uzunlu-
ğu, sm 
Qıçanın 
diametrı, 
sm 
1000 
dənin 
kütlə-
si, q 
41 min 
Gübrəsiz 
0,9 
116,6 
78,3 
15,9 
3,4 
239,8 
N
₁₈₀
P
₁₂₀
+ 20 t/peyin 
2,3 
233,5 
83,0 
21,3 
5,6 
308,5 
N
₂₂₀
P
₁₄₀
K
₆₀
2,1 
226,5 
80,8 
20,7 
5,4 
306,5 
47 min 
Gübrəsiz 
0,8 
113,9 
70,1 
14,6 
3,2 
231,7 
N
₁₈₀
P
₁₂₀
+ 20 t/peyin 
2,2 
228,9 
81,1 
20,6 
5,5 
304,2 
N
₂₂₀
P
₁₄₀
K
₆₀
2,0 
220,4 
78,5 
20,2 
5,3 
302,7 
57 min 
Gübrəsiz 
0,7 
108,4 
73,3 
14,1 
3,0 
223,0 
N
₁₈₀
P
₁₂₀
+ 20 t/peyin 
2,0 
224,2 
78,2 
19,6 
5,3 
298,9 
N
₂₂₀
P
₁₄₀
K
₆₀
1,9 
215,7 
77,6 
19,1 
5,2 
296,9 
Hektarda 57 min bitki olduqda isə bu göstəricilər yəni, gübrəsiz variantda bir 
bitkidə qıcanın sayı 0,7 ədəd, bir bitkidə qıçanın kütləsi 108,4 qram, qıçadan dən 
çıxımı 73,3%, qıçanın uzunluğu 14,4 sm, qıçanın diametri 3,0 sm və 1000 dənin 
kütləsi 223,0 qram olduğu halda, N
180
P
120
+20 ton peyin fonunda bir bitkidə qıçanın 
sayı 2,1 ədəd, bir bitkidə qıçanın kütləsi 224,2 qram, qıçadan dən çıxımı 78,2%, 
qıçanın uzunluğu 19,6 sm, qıçanın diametri 5,3 sm, 1000 dənin kütləsi 298,9 qram və 
N
220
P
140
K
60
gübrə fonunda isə bir bitkidə qıçanın sayı 1,9 ədəd, bir bitkidə qıçanın 
kütləsi 218,7 qram, qıçadan dən çıxımı 77,6%, qıçanın uzunluğu 13,1 sm, qıçanın 
diametri 5,2 sm və 1000 dənin kütləsi 296,9 qram təşkil etmişdir. 
Cədvəl 5-də qarğıdalının dən məhsulunun struktur elementləri arasında korrelyativ 
əlaqələr verilmişdir. 
 
Cədvəl 5 
Qarğıdalının dən məhsulunun struktur elementləri arasında korrelyativ əlaqələr 
Əlamətlər 
Bir bitkidə 
qıçanın sayı, 
əd. 
Bir bitkidə 
qıçanın 
kütləsi, q 
Qıçadan dən 
çıxımı, % 
Qıçanın 
uzunluğu, 
sm 
Qıçanın 
diametrı, 
sm 
1000 dənin 
kütləsi,q 
Təmiz dən 
məhsul- 
darliği,
s/ha 
Bir bitkidə qıçanın 
sayı, əd. 
1 
- 
- 
- 
- 
- 
Bir bitkidə qıçanın 
kütləsi,q 
0.995
**
0.000 
1 
- 
- 
- 
- 
- 
Qıçadan dən çıxımı, 
% 
0.830
**
0.006 
0.787
*
0.012 
1 
- 
- 
- 
- 
Qıçanın uzunluğu, 
sm 
0.991
**
0.000 
0.979
**
0.000 
0.874
**
0.002 
1 
- 
- 
- 
Qıçanın 
diametrı, sm 
0.997
**
0.000 
0.998
**
0.000 
0.812
**
0.008 
0.987
**
0.000 
1 
- 
- 
1000 dənin kütləsi,q 
0.994
**
0.000 
0.996
**
0.000 
0.814
**
0.008 
0.989
**
0.000 
0.999
**
0.000 
1 
- 
Təmiz dən 
məhsuldarlığı, s/ha 
-0.014 
0.971 
0.047 
0.905 
-0.427 
0.252 
-0.114 
0.769 
0.012 
0.976 
-0.015 
0.970 
1 
** P<0.01 etibarl
ı
l
ı
q d
ə
r
ə
c
ə
si 
* P<0.05etibarl
ı
l
ı
q d
ə
r
ə
c
ə
si 

---

458 
Belə ki, bu analiz vasitəsilə qarğıdalı nümunələri üzrə bir bitkidə qıçanın kütləsi 
ilə bir bitkidə qıçanın sayı arasında, qıçadan dən çıxımı ilə bir bitkidə qıçanın kütləsi 
arasında, qıçanın uzunluğu ilə bir bitkidə qıçanın sayı arasında, qıçanın uzunluğu ilə
bir bitkidə qıçanın kütləsi arasında, qıçanın uzunluğu ilə qıçadan dən çıxımı arsında, 
qıçanın diametri ilə bir bitkidə qıçanın sayı arasında, qıçanın diametri ilə bir bitkidə 
qıçanın kütləsi arasında, qıçanın diametri ilə qıçadan dən çıxımı arasında, qıçanın 
diametri ilə qıçanın uzunluğu arasında, 1000 dənin kütləsi ilə bir bitkidə qıçanın sayı 
arasında, 1000 dənin kütləsi ilə bir bitkidə qıçanın kütləsi arasında, 1000 dənin 
kütləsi ilə qıçadan dən çıxımı arasında, 1000 dənin kütləsi ilə qıçanın uzunluğu 
arasında, 1000 dənin kütləsi ilə qıçanın diametrı arasında 1% ehtimalla əhəmiyyətli 
korrelyasiyanın varlığı müəyyən edilmişdir. Qıçadan dən çıxımı ilə bir bitkidə 
qıçanın kütləsi arasında 5% ehtimalla müsbət korrelyasiya aşkar edilmişdir. Təmiz 
dən məhsuldarlığı ilə digər göstəricilər arasında müsbət korrelyasiya müşahidə 
edilməmişdir.
Tədqiqatların nəticəsindən məlum olmuşdur ki, bitki sıxlığı və qidalanma 
şəraitinin dən üçün becərilən Zaqatala-420 qarğıdalı sortunun struktur elementlərinə 
təsiri hektarda 47 min bitki olmaqla N
180
P
120
+20 ton peyin fonunda yüksək olmuşdur.