Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Sünbüldə formalaşma yerindən asılı olaraq payızlıq arpa sortları cücərtilərinin 
biometrik göstəriciləri 
 
Sort/ Variant 
/Toxumların sünbüldə 
formalaşma yeri 
Uzunluq, см 
Köklərin 
sayı, ədəd 
100 quru zoğun 
kütləsi, qr 
 
Zoglar 
Köklər 
Ozonlaşdırılmış 
Qarabağ 7 Y 
9,0 
13,7 
3,9 
2,87 
Qarabağ 33 Y 
9,5 
14,6 
4,4 
3,03 
Qarabağ 7 O 
10,0 
15,3 
4,2 
3,98 
Qarabağ 33 O 
10,7 
16,0 
4,9 
4,18 
Qarabağ 7 A 
9,4 
14,9 
4,4 
3,64 
Qarabağ 33 A 
9,7 
15,5 
4,5 
3,79 
Nəzarət 
Qarabağ 7 Y 
7,0 
12,5 
2,5 
2,00 
Qarabağ 33 Y 
7,6 
13,2 
2,8 
2,55 
Qarabağ 7 O 
8,2 
12,4 
3,0 
3,00 
Qarabağ 33 O 
8,9 
13,6 
3,2 
3,11 
Qarabağ 7 A 
8,0 
12,8 
2,9 
2,60 
Qarabağ 33 A 
8,4 
13,0 
3,0 
2,80 
Qeyd:
Y-sünbülün yuxarı hissəsində formalaşan dənlər; O-sünbülün orta 
hissəsində formalaşan dənlər; A-sünbülün alt hissəsində formalaşan dənlər. 

---

66 
Ozonlaşdırılmış variantda Qarabağ 7 və Qarabağ 33 arpa sortlarında müvafiq 
olaraq sünbülün orta hissəsindən olan toxumlarda köklərin kütləsi 2,20qr-2,35qr olub 
daha çox, yuxarı hissədən olan toxumlarda daha az 1,15qr-1,26qr, aşağı hissədən olan 
toxumlarda isə 1,69qr-1,79qr olaraq aralıq mövqe tutmuşdur. Toxumların kök və 
zoğlarının kütləsinin nisbəti sünübül daxilində dəyişmişdir. Belə ki, Ozonlaşdırılmış 
variantda Qarabağ 7 və Qarabağ 33 arpa sortlarında sünbülün yuxarı hissəsindən olan 
toxumlarda zoğların kütləsinın köklərin kütləsinə nisbəti 2,14-2,40, sünbülün aşağı 
hissəsindən olan toxumlarda 2,04-2,07, orta hissəsindəki toxumlarda isə 1,67-1,78 
təşkil etmişdir, yəni sünbülün yuxarı və aşağı hissəsindən olan toxumlarda cücərtilər 
orta hissədəki toxumlardakılardan daha az inkişaf etmiş ilkin kök sisteminə malik 
olmuşlar. 
Zoğ və köklərin uzunluğunun ölçülməsi payızlıq arpanın sünbülü həddində 
toxumların 
səpin 
keyfiyyətinin 
dəyişməsinin 
yuxarıda 
qeyd 
edilən 
qanunauyğunluğunu təsdiq etmişdir, belə ki, toxumların zoğ və köklərinin ölçüləri 
sünbülün əsasından başlayaraq artır orta hissədə maksimal qiymətə çatır və sünbülün 
yuxarısında azalır.
Beləliklə, üç gün ərzində cücərən toxumların sayının cücərmə enerjisinin 
göstəricisi olduğundan, tez cücərən toxumların payının çox olduqca nəmlik 
çatışmazlığına davamlılığının bir o qədər yüksək olduğunu nəzərə alaraq, öyrənilmiş 
payızlıq arpa sortlarının toxumlarında cücərmə prosesinə sərf olunan zaman tədqiq 
edilərək, təcrübə variantında orta hesabla 21 saat keçdikdən sonra toxumların şişməsi 
və cücərməyə başlaması, 33 saatdan sonra cücərtinin kök sisteminin formalaşmasına 
keçməsi, 75 saatdan sonra koleoptil, 82 saatdan sonra isə mükəmməl cücərtinin 
əmələ gəlməsi, nəzarət variantında isə müvafiq olaraq 24, 36, 77 və 85 saat olduğu 
təyin edilmişdir. 
Tədqiqat nəticələrinə əsasən ozonlaşmanın toxumların tez cücərməsinə səbəb 
olaraq, nəmlik çatışmazlığına davamlılığı artırması, həmçinin payızlıq arpanın 
sünbülü həddində toxumların kütləsinin, cücərmə enerjisi, cücərmə faizi, böyümə 
gücünün əhəmiyyətli dərəcədə dəyişkənliyə uğraması, toxum keyfiyyətinin sünbülün 
əsasından başlayaraq orta hissədə artması və sonra sünbülün yuxarı hissəsində 
azalması, ümumilikdə toxumların səpin keyfiyyətinin bütün göstəricilərinin 
dəyişməsinin eyni qanunauyğunluğa tabe olması müəyyən edilmişdir.