Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
IX
FƏSIL İDARƏETMƏ PROSEDURUNUN TƏNZİMLƏNMƏSİ § 1. tdaraetmd prosedurlarının tənzimhnmasinin anlayışı, salahiyyathri, vazifabri, hakimiyyət qərarlarının icra qaydası İdarəetmə orqanı öz səlahiyyətləri çərçivəsində aktlar qəbul edir və verilmiş normativ aktların əsasında konkret işlərin görülməsi nəzərdə tutulur. Bir sıra ölkələrdə olduğu kimi, Fransada da idarəetmə orqanları tərəfindən verilən normativ aktların icrasını təmin etmək məqsədilə bir sıra prosedurlar nəzərdə tutulur, yəni icraat adlandırılan inzi- bati-prosessual hüquq normaları ilə tənzimlənən tədbirlər həyata keçirilir. Fransada müasir dövrdə bu normalar bir tərəfdən xüsusi qanunlarla, digər tərəfdən məhkəmə praktikasında müdafiə hüququ kimi ümumi hüquq prinsipləri formasında pərakəndə şəkildə həyata keçirilir. Lakin həmin normativ aktlar dağınıq halda olsa da, onların məcmusu vahid tam şəkildə praktikada istifadə olunur. İdarəetmə orqanları öz fəaliyyətlərini həyata keçirən zaman idarəetmə orqanlarının verdikləri qərarlar əsasında səlahiyyətlərini, hüquq və vəzifələrini, qarşıya qoyulan vəzifələrini müəyyənləşdirirlər. Administrasiya tərəfindən verilən aktlar öz məzmununa görə səciyyələnir və bir-birindən xeyli fərqlənən iki elementə malikdir. Burada söhbət bir tərəfdən administrasiyanın fəaliyyət sahəsində idarəetmə səlahiyyətlərindən, digər tərəfdən isə administrasiya daxilində səlahiyyətlərin bölüşdürülməsindən gedir. Dövlət idarəetmə aparatının fəaliyyət sahəsi üç əsas mövqeyi məhdudlaşdırmışdır. Birincisi, qanunvericilik hakimiyyətinə münasibətdə qanunun fəaliyyət sahəsi mövcuddur. Hal-hazırda o, Fransa konstitusiya aktlarında dəqiqləşdirilmişdir. Bu zaman idarəetmə orqanları həmin sahəyə müdaxilə edə bilməz. İkincisi, məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının işinə müdaxilə edilə bilməz, çünki məhkəmə instansiyalarının, inzibati tribunaların öz fəaliyyət sahələri, qanunları müəyyən edilmişdir və həmin qanunlar çərçivəsində onlar öz fəaliyyətlərini həyata keçirirlər. Müvafiq qərar Dövlət Şurası tərəfindən Rozan Jirarm işi üzrə 141 31 may, 1957-ci il tarixdə qəbul edilmişdir. Nəhayət, dövlət administrasiyası xüsusi şəxslərin fəaliyyət dairəsinə, 0 cümlədən hər hansı bir assosiasiyanın və yaxud həmkarlar ittifaqının daxili fəaliyyətinə müdaxilə etmək hüququna malik deyildir. Dövlət idarəetmə orqanı daxilində səlahiyyətlərin bölüşdürülməsi daxili səlahiyyəti sərt formada bölüşdürən və müəyyən edən prinsiplə tənzimlənir; bu prinsipə əsasən ümumi hakimiyyətin reallaşdırılması ilə bağlı vəzifələrin bütün forması fəaliyyətin müəyyən növünə uyğun gəlir, Dövlət idarəetmə orqanlarının səlahiyyətinin həyata keçirilməsi qaydası parlamentarilər tərəfindən müəyən edilir, yəni idarəetmə orqanı səlahiyyətə müəyyən vaxt ərzində malik olur və həmin orqan öz funksiyalarının icrasına başlamazdan əvvəl və yaxud həmin funksiyaların icrasını başa çatdırdıqban sonra qərarlar qəbul edilə bilməz. Səlahiyyətlər həm də məkan baxımından bölüşdürülür. Misal üçün, Val-de-Mam departamentinin Respublika komissarının Paris şəhəri ərazisində tətbiq edilməli olan qərarları Paris şəhəri ərazisində qəbul edilə bilməz. İlk növbədə bütün idarəetmə bölməsi iyerarxiyası üzrə səlahiyyətlərin iyerarxiya baxımından bölgüsünü müəyyən edirlər. Hər bir orqan öz iyerarxiyası səviyyəsində müəyyən səlahiyyətə malikdir və bütün qalan səlahiyyətlər istisna olmaqla, yalnız həmin səlahiyyətləri həyata keçirə bilərlər. Aşağı orqan tərəfindən yuxarı orqanın səlahiyyət dairəsinə müdaxilə edilməsi halları az olmur, lakin qanun buna yol vermir. Ancaq daha artıq diqqəti cəlb edən odur ki, yuxarı orqanın müvafiq hüquqi fəaliyyətləri olmadan aşağı orqanın səlahiyyətləri çərçivəsinə müdaxilə edilə bilməz. Bunun əsas səbəbləri aşağıdakılardır. Əvvələn, idarəetmə orqanı öz səlahiyj'ətlərini həyata keçirməkdə maneə ilə qarşılaşa bilər, misal üçün, rəhbər işçi xəstə olduğundan müvəqqəti olaraq işə çıxmır, yaxud məzuniyyətdədir. Bu halda onun vəzifələrini icra etmək üçün başqa vəzifəli şəxs tərəfindən rəhbər işçinin əvəz edilməsinə imkan yaranır. Daha mühüm bir imkanı, yəni səlahiyyətlərin həvalə olunması imkanını da qeyd etmək lazımdır. Hər bir idarəetmə orqanı öz səlahiyyətləri çərçivəsində ona tabe olan digər orqana əlavə səlahiyyətlər həvalə edə bilər, bunun üçün müvafiq akt olmalıdır; bu qanunla və yaxud dekretlə rəsmiləşdirilməlidir. Digər tərəfdən aktda onların hüquqları dəqiq olaraq müəyyən edilməlidir. Bu halda idarəetmə orqanı özünün bütün səlahiyyətlərindən azad edilir, onlar digər orqanın ixti 142 yarına verilir, bu zaman o, orqana öz səlahiyyətlərinin yalnız bir hissəsini həvalə edə bilər. Nəhayət, səlahiyyətlərin təkrarən kiməsə həvalə edilməsi qanunsuzdur; həvalə edilmə nəticəsində səlahiyyətlər əldə etmiş idarəetmə orqanı öz növbəsində bunları digər orqana həvalə etmək hüququna malik deyildir. Buna görə də idarəetmədə vahidliyin daha yaxşı təmin olunmasına və idarəetmə fəaliyyətinin daha yaxşı əlaqələndirilməsinə imkan verən səlahiyyətlərin təmərküzləşdirilməsi ilə idarəetmədə çevikliyin artmasına və idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsinin nəticəsində vətəndaşların daha geniş iştirakına şərait yaradılır - səlahiyyətlərin həvalə edilməsi praktikası arasında tarazlığa nail olmaq və yaxud bunlardan hansını seçmək məsələsi daim ortaya çıxır. Prosedur idarəetmə qərarının qəbul olunmasından əvvəl meydana gələn prosesdir; inzibati hüquqda bu prosedur idarəetmə elmində qərarların qəbul edilməsi prosesi adlandırılan anlayışa uyğun gəlir. Həmin prosedurların problemləri və tarazlıq axtarışları həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur. Prosessual normalar mühüm əhəmiyyətə malikdir və onlara etinasız yanaşmaq olmaz, çünki onlar həmişə nailiyyətlərə nail olmaqda vətəndaşların hüquqlarının təminatçısıdır. XIX əsr alman hüquqşünası İerinq ilk dəfə olaraq qeyd etmişdir ki, proseslər insan azadlığının əkiz bacısıdır; prosessual normalar maddi hüququn normalarının da reallaşdırılması üçün təminat yaradır. Lakin həddən artıq prosessual normalar yaratmaq da lazım deyildir, bu, qərarlar qəbul edilməsi prosesini sonsuzluğa gətirib çıxara bilər. Fransa hüquq sistemində son dərəcə çoxsaylı olan prosessual normalar arasında 2 kateqoriya əsas götürülür: müdafiə hüququnun reallaşdırılması formalanndan birini təşkil edən münaqişəli (mübahisə) proses haqqında olan normalar və konsultativ prosedurları təmin edən normalar (çünki hazırda idarəetmə orqanı qərarı qəbul etməzdən əvvəl çox zaman digər orqanlarla, adətən, kollegial və yaxud məşvərətçi kimi çıxış edən orqanlarla birlikdə komissiyalar, şuralar və komitələrlə məsləhətləşmələr aparılır). Belə hallarda dövlət qulluqçuları özləri iştirak etdikləri təqdirdə məsləhətləşmələr yolu idarəetmə sistemində ən yaxşı əlaqələndirməni təmin edən vasitə olur. Deməli, konsultativ orqanlar özləri vətəndaşlardan komplektləşdirildiyi zaman məsləhətləşmədə iştirak edirlər. Məsləhətləşmələrin keçirilməsi qaydasını, onların hüquqi nəticələrini və kollegial orqanların fəaliyyət göstərmələri şərtlərini tənzimləyən müəyyən sayda normalar işlənib hazırlanmışdır. 143 Prosessual normaların nəzərdən keçirilməsini 6aşa çatdırmaq üçün idarəçilik fəaliyyətini müəyyən edən və idarəetmədə ədliyyə orqanlarının fəaliyyətlərinə xas olan üç məqamı qeyd etmək vacibdir. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|