Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti S. A. Gürzəliyev

İstifadə olunan ixtisarların siyahısı 
C – konsentrasiya
CL
100 
– öldürücü konsentrasiya 
DL
100
– öldürücü doza 
DL
50
– orta ölüm dozası 
K
3
– ehtiyatlılıq əmsalı 
L - həll olunma əmsalı 
Lim
ac
- kəskin təsir həddi 
Lim
ch. 
– xroniki təsir həddi 
Lim
sp. 
– spesifik təsir həddi 
Z
ac. 
- kəskin təsir zonası 
Z
ch. 
– xroniki təsir zonası 
Z
sp. 
– spesifik təsir zonası 
QTKM - qəza-təhlükəli kimyəvi maddələr 
GN – gigiyenik normativlər 
DÜST - dövlət standartı
DNK – dezoksiribonuklein turşusu 
b- başqaları 
İZEƏ – inhalyasion yolla zəhərlənmə ehtimalı əmsalı
K əm.- kumulyasiya əmsalı 
TTTS – texniki-təhlükəsiz təsir səviyyəsi 
YVK – yol verilən konsentrasiya 
CZ
50 
– orta ölüm konsentrasiyası 
San Q və N – sanitariya-epidemioloji qaydalar və normalar 
səh. - səhifə
və b. - və başqaları 
FÜB – fosfor üzvü birləşmələr 

---

7 
Giriş 
 
Toksikologiya o elmlərdəndir ki, burada çox saylı faktiki 
materiallar çox yüksək templə toplanır, ona görə ki bir sıra 
sənaye sahələrində istifadə olunan yeni-yeni kimyəvi maddələr 
ətraf mühitdə və istehsalatda insanlar üçün potensial təhlükə 
təşkil edir. Hal-hazırda insanlara məlum olan kimyəvi 
maddələrin 
ümumi miqdarı 6 milyona çatır. Dünya 
ictimaiyyətində kimyəvi məhsullara xərclənən vəsait 2021-ci ildə 
hər il üçün 2 trilyon dollar təşkil etmişdir ki, bu da illik 
kommunikasiya xərclərini ötüb keçir. 
Dünyada sənaye və kənd təsərrüfatında istifadə etmək 
üçün buraxılan kimyəvi birləşmələr 100 minə çatır ki, onların da 
1, 5 mini 
potensial toksikantlardır. 
Dünyada tətbiq edilən 
kimyəvi birləşmələrin 25%-i insanlara təsiri zamanı onların 
beynini zədələyə bilər. 
Bir çox laboratoriyalar və zavodlardan çox saylı kimyəvi 
maddələr çıxır ki, onlar müxtəlif monomerlər, həmçinin sintetik 
materialların hazırlanmasında istifadə olunan əlavələr, nadir 
metal ərintiləri , yeni reaktivlər, rəngləyicilər, dərman vasitələri,
zəhərli kimyəvi maddələr, gübrələr, yeni növ həlledicilər,
korroziya ingibitorları və bir çox digər maddələr yüksək toksiklik 
və təhlükəlilik təsirinə malikdir. Bu məhsullar təbii olaraq,
təxirəsalınmaz toksikoloji qiymətləndirmə tələb edir ki, bu da 
insanlara zərərli təsirin qarşısının alınmasının əsasını təşkil 
etməlidir. 
Erkən aparılan toksikoloji müayinələr daha çox toksiki və 
təhlükəli maddələrin hətta texnoloji proseslərin az toksiki və az 
təhlükəli maddələrlə əvəz edilməsi ilə əlaqədar, lazımsız əlavə 
xərclərdən qaçmağa kömək edə bilər.