Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti S. A. Gürzəliyev

2.7. Toksikometriyanın asas parametrləri və onların 
təyini metodları. 
Cədvəl 2.3 - də toksikometriyanın əsas parametrləri 
verilmişdir . Maddələrin toksikliyinin öyrənilməsinə kəskin 
təcrübələrdə öldürücü effektlərin öyrənilməsi ilə başlanır . 

---

91 
Zəhərlərin orqanizmə daxil olması tənəffüs zamanı (inhaliyasion 
yol ) mədəyə yeritməklə , dəriyə və selikli qişalara sürtməklə 
olur. Kimyəvi birləşmənin müqayisəli toksikiliyini öyrənmək 
üçün o , qarın boşluğuna yeridilir . Təcrübələrdə heyvanlardan ( 
ağ siçovul - çəkisi 180 - 240q , ağ siçanlar - çəkisi 180 - 290q ) 
istifadə etməklə onların konsentrasiyası ( dozası ) təyin edilir . 
Orta ölüm konsentrasiyası ( CL
50
) inhaliyasion yolla təsir etməklə 
2 - 4saat ərzində heyvanlar zəhərləndirilir və sonrakı 14 gün 
ərzində müşahidə edilir .
Təcrübə heyvanlarının 50 % - nin ölümünü törədən ( 
mədəyə va qarın boşluğuna birdəfəlik yeritməklə ) DL
50
dozası 
təyin edilməklə , 14 gün ərzində müşahidə edilir .
* Maksimal dözüm dozası ( konsentrasiyası ) DL
0
, CL
0 
təcrübə heyvanlarında ölüm törətməyən, maksimal miqdarda 
zərərli maddələr yeritməklə təyin edilir . 
* Mütləq ölüm dozası ( konsentrasiyası ) (DL 
100
, CL 
100)
- təcrübə heyvanlarının 100 % nin ölümünü törədən zərərli 
maddələrin ən az miqdarına deyilir . 
* Kəskin integral təsir həddi ( Lim 
ac integral
) - orqanizmin 
bioloji göstəriciləri üzrə tamlığı səviyyəsində fizioloji 
reaksiyaların normadan kənara çıxmasını törədə bilən minimal 
konsentrasiya ( doza ) tapılır . 
* Kəskin seçici təsir ( spesifik ) həddi ( Lim
ac.sp.
) - bu ayrı 
- ayrı orqan və sistemlərin bioloji funksiyalarında dəyişikliklər 
törədə bilən minimal konsentrasiyadır ( doza ) ki , bu zaman 
əmələ gələn dəyişikliklər adaptiv fizioloji reaksiyalardan kənara 
çıxır .
* Xroniki ümumi toksiki təsir həddi ( LİM ch integr.) 
zəhərin elə minimal konsentrasiyasıdır ki , ( doza ) onun 4 ay 
müddətində həftədə 5 dəfə və gündə 4 saat müddətində təsiri 
zamanı əmələ gələn dəyişikliklər fizioloji ( adaptiv ) 
reaksiyalardan kənara çıxmaqla gizli ( müvəqqəti kompensasiya 
oluna bilən ) patologiyalar əmələ gətirə bilər .

---

92 
Uzaq təsir effekti həddi ( LİM ch.sp.) - zəhərin elə 
minimal konsentrasiyasıdır ki , (dozası ) onun orqanizmə xroniki 
təsiri şəraitində əmələ gətirdiyi bioloji funksiya dəyişiklikləri 
fizioloji adaptiv reaksiyalardan kənara çıxır.