Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Müəssisənin passivinin (öhdəliyin) quruluşu 
6 saylı cədvəl. 
Göstəricilər 
Göstəricinin səviyyəsi 
İlin əvvəlinə 
İlin axırına 
Dəyişiklik +, - 
Ümumi valyuta balansında xüsusi kapitalın xüsusi 
çəkisi (müəssisənin maliyyə sərbəstliyi əmsalı), %-lə 
Borc kapitalının xüsusi çəkisi (maliyyə asılılığı 
əmsalı) 
O cümlədən: 
uzunmüddətli 
qısamüddətli 
Maliyyə riski əmsalı 
35,2 
64,8 
- 
64,8 
1,841 
78,3 
21,7 
- 
21,7 
0,277 
+ 43,1 
- 43,1 
- 
- 43,1 
-1,564 
Bizim misalda xüsusi kapitalın xüsusi çəkisi yüksəlməyə doğru gedir. Hesabat ili 
ərzində o, 43,1 % yüksəlmişdir. 
Maliyyə riski əmsalı 15,4 % aşağı düşmüşdür. Bu onu göstərir ki, müəssisənin 
xarici investorlardan maliyyə asılılığı xeyli aşağı düşmüş və onun bazar sabitliyi 
yüksəlmişdir. 
Müəssisə və investorlarla olan əlaqənin müxtəlifliyindən asılı olaraq kapitalın 
quruluşunda dəyişiklik ola bilər. Əgər müştərilərin xüsusi kapitalının xüsusi çəkisi 
yüksəkdirsə bu vəziyyət bank və digər kreditorlar üçün daha etibarlıdır. Burada maliyyə 
riski çıxılır. Qayda üzrə müəssisə cəlb olunan vəsaitlərdə iki səbəblə maraqlıdır: 

---

69 
1. borc kapitalına görə faizlər bir xərc kimi vergi tutulan mənfəətə daxil edilmir; 
2. adətən faizlərin ödənilməsinə olan xərclər müəssisə dövriyyəsində borc 
vəsaitlərinin istifadəsindən alınan mənfəətdən aşağı olur, nəticədə xüsusi kapitalın 
rentabelliyi yüksəlir. 
Bazar iqtisadiyyatında xüsusi kapitalın xüsusi çəkisinin artımı heç də müəssisənin 
vəziyyətinin yaxşılaşmasını, işgüzar şəraitin dəyişməsinə tez reaksiya vermək 
imkanlarını əks etdirmir. Əksinə, borc vəsaitindən istifadə müəssisənin çevikliyini sübut 
edir, götürülmüş krediti qaytarma iqtidarında olur. 
Xüsusi və borc vəsaitlərinin nisbəti normativləri öz xüsusiyyətinə görə müxtəlif 
sahələrdə toplanır. Harada ki, kapitalın dövretmə əmsalı aşağıdır həmin sahələrdə 
maliyyə riski əmsalı 0,5-dən yuxarı olmamalıdır. Digər sahələrdə harada ki, kapitalın 
dövr etməsi yüksəkdir, maliyyə riski əmsalı 1- dən yuxarı ola bilər. 
Maliyyə vəziyyətinin daxili təhlili zamanı bu göstəricilərdən başqa xüsusi və borc 
kapitalının dinamikası və quruluşunu öyrənmək, onun ayrı-ayrı tərkib hissələrinin 
dəyişməsinin səbəblərini aydınlaşdırmaq və hesabat dövrü ərzində bu dəyişikliklərə 
qiymət vermək lazımdır.