AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasinin təHSİl problemləRİ İnstitutu

 

311

Avstraliyanыn sяkkiz universitetindяn olan tяdqiqatчыlar Almaniyanыn tяrяfdaш 

institutlarыnda tяdqiqat iшlяri aparыrlar. Hяr iki юlkя 2012-2013-cц illяrdя 

reallaшdыrыlacaq elmi-tяdqiqat layihяlяrini birgя maliyyяlяшdiriblər. 

Avstraliya tяhsil sisteminin dцnya miqyasında nцfuzunun nяticяsidir ki, 

ilbяil bu юlkяnin ali mяktяblяrini seчяn xarici tяlяbяlяrin sayы artmaqdadыr. 

Statistik mяlumatlara  яsasяn, 2007-ci ildя Avstraliya Иttifaqыnda tяhsil alan 

яcnяbi tяlяbяlяrin bюyцk яksяriyyяti Чin (107071), Hindistan (63604), Koreya 

(34674), Tailand (19987), Malayziya (19874), Honq-Konq (19742), Yaponiya 

(16077),  Иndoneziya (14919), Braziliya (12545) vя ABШ (11822) vяtandaш-

larыndan ibarяt olub. 

Son illяr Avstraliya Иttifaqы vя Azяrbaycan arasыnda da tяhsil sahяsindя 

яlaqяlяrin uьurlu inkiшafы  mцшahidя olunmaqdadыr. Azяrbaycan gяnclяrinin 

xaricdя tяhsil almalarы mяqsяdi ilя seчilmiш ali tяhsil mцяssisяlяrinin siyahыsыna 

21 qabaqcыl Avstraliya universiteti daxil edilib. 

Бу эцн Авсtралийада 10 mиня йахын mяktяб, 300-дян чох дювляt kоллежи 

вя 40 универсиtеt  вар,  онлардан  иkиси  юзялдир.  Бцtцн  tядрис  mцяссисяляри:  щяm 

дювляt, щяm дя юзялляр нязаряt алtындадыр. Tящсил Назирлийи дювляt сtандарtлары-

на риайяt едир вя tящсилин йцkсяk kейфиййяtиня гаранtийа верир. Авсtралийа mяk-

tябляриндя 3 mилйондан чох шаэирд охуйур. Tяkcя Йени Cянуби Уелс шtаtында 

2200 mяktяб  вар.  Дювляt mяktябляри 71 фаиз  tяшkил  едир,  галанлары isə  юзялдир. 

Tипляриня эюря mяktябляр йалныз оьланлар вя гызлар цчцн iki yerə ayrılır. Орtа 

щесабла юлkядя mцяллиm вя шаэирд нисбяtи 1:15 tяшkил едир. Шtаtдан асылы олараг 

tящсил сисtеmиндя бязян mцяййян фяргляр олур. Орtа щесабла Авсtралийа ушаглары 

mяktябя алtы йашында эедир. Онлар 12 йашадяk орtа tящсилин биринcи, 16 йашадяk 

иkинcи, 18 йашадяk цчцнcц (11-12-cи синифляр) пиллясиндя охуйур. Ömumi təhsil 

12  иллийя  щесабланmышдыр, mящз  буна  эюря  дя  Русийа  орtа  tящсил  аttесtаtы 

Авсtралийа аttесtаtына еkвиваленt сайылыр. 

Mяktябдя инэилис дили, рийазиййаt, иctиmаиyyət вя tябияt елmляри, инcясяняt 

(mусиги вя рясm дахил олmагла) юйрядилир. Бурахылыш синифляриндя юйрянилян фянля-

рин даиряси бир нечя фяння гядяр даралыр вя исtигаmяt сечиmи шаэирддян асылыдыр. 

Mяktябляр идmана вя шяхсиййяt tярбийясиня бюйцk диггяt йеtирир. 

Авсtралийа mяktябляриндя xarici шаэирдляр, деmяk олар kи, Инэилtяря mяk-

tябляриндяkи kиmи о гядяр дя чох дейил - онлар 5 фаизя йахын tяшkил едир (tягрибян 

15 mин  няфяр).  Хариcдян  Авсtралийайа  эялян  ушаглара  даща  чох  mяktяб-пан-

сионлар  əlverişlidir. Xarici tяlябялярин bir çoxu  иkи  сонунcу  бурахылыш  синифля-

риндя cяmлянmишдир. Онларын mягсяди орtа tящсил щаггында Авсtралийа аttесtаtы 

алmаг вя универсиtеtя дахил олmагдыр. Авсtралийада орtа tящсил алmаг арзусун-

да  олан xarici şagirdə  mцсtягил  шяkилдя  вя  йа  васиtячи  tящсил  аэенtлийинин  kю-

mяйи иля mяktябля разылыьа эялmяли, эюндярилmиш анkеtи долдурmалы vя юлkясинин 

mяktябиндя  алдыьы  гийmяtляр  барядя  арайышы  йола  салmалы,  инэилис  дилини  билmя 

tесtиндян  kечmялидир.  Ян nöfuzlu mяktябляр бязян  ясас  фянляр  цзря  tесtлярдян 

kечmяйи дя tяляб едир. 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

312 

Авсtралийа  kоллеcляри  эениш  спеktр  цзря  исtигаmяtлярини  щяйаtа  kечирир. 

Kоллеcляр  дювляt  вя  юзял  kоллеcляря  бюлцнцр. TAFE-дя  бирляшдирилян  дювляt 

kоллеcляри даща nöfuzlu сайылыр. 

Kоллеcин  ейниtипли  tяkлифляри  юзцндя  бизнес, mенеcmенt, mарkеtинг, mц-

щасибаt  учоtу,  инфорmасийа  tехнолоэийалары, kарэцзарлыг,  дизайн, tуризm  вя 

mещmанхана mенежmенtини бирляшдирир. Tящсил габарыг праktиk йюнцmя mалиk-

дир.  Бир  сыра  ихtисаслар  цзря  праktиkа  kечmяk  олар  (чох  щалда  юдянишли).  Груп 

орtа щесабла 15 шаэирддян ибаряt олур. Tядрисин даваmиййяtиндян асылы олараг, 

серtифиkаt (I, II, III вя йа IV дяряжяли) və ya ади йаxud йцkсяk сявиййяли диплоm 

алmaq olar. Серtифиkаt алmаг цчцн tящсил mцддяtи 15-52 щяфtядир. Бу mцддяt 

ярзиндя динляйиcиляр ашаьы вязифялярдя (mясялян, ресtоранда вя йа mehmanxana 

барында) пешя фяалиййяtи иля mяшьул олmаьа иmkан верян зярури щазырлыьа malik 

olur.  Авсtралийа  kоллеcляринин  gюзяллийи  ондан  ибаряtдир  kи,  онларын  tялябяляри 

бир  програmдан  диэяриня  иmtащансыз  kечmяk  иmkанына  mалиkдир. Mясялян, 

kоллеcин  дил  kурсларына  дахил  олуб,  сонра II дяряcяли  серtифиkаt  алmаьа  апаран 

пешя  програmына  kечmяk olar. Tящсилини  даваm  еtдирmяk  исtяйянляри  диплоm 

алmаьа, даща сонра баkалавр дяряcяси алmаьа апаран програm эюзляйир. Бу-

нунла йанашы, tяряфдаш универсиtеtин иkинcи вя щяttа цчцнcц kурсуна kечmя иm-

kанлары  да vardıр.  Белялиkля, kоллеcлярдя  пешя  програmлары  универсиtеtя  эедян 

йоллардан биридир. 

Kоллеcин  ялащиддя  бир  нювц  ихtисаслашmыш  tуризm  вя  mещmанхана 

mенеcmенtи mяktябляридир. Бурада оtелляр, ресtоранлар, tуризm фирmалары цчцн 

mягсядйюнлц  kадр  щазырлыьы  щяйаtа  kечирилир. Mяktябляр  дягиг  шяkилдя  пешя 

сяришtяляриня  йийялянmяйя  исtигаmяtлянmиш  вя  праktиk mяшьялялярин  бюйцk 

щяcmини нязярдя tуtан tядрис tяkлиф едир. Tялябяляр праktиkаны оtелдя ишляmяkля 

kечир вя бир чох щалларда юз zəhmətlərinə эюря пул mцkафаtлары алырлар. 

Дахилолmа  tялябляри  бунлардыр:  орtа  tящсил  аttесtаtы; 18 йашдан  йухары 

олmаг; инэилис дилини TOEFL цзря 500-550 бал сявиййясиндя вя ИELTS цзря 5,0-

6,0 бал сявиййясиндя билmяk. 

Инэилис  дили  бюлmясиня  mалиk  олан  kоллеcляр  даща  ашаьы  эюсtяриcиляри (mя-

сялян, TOEFL цзря 530 вя йа щяttа 500 бал сявиййяси) олан иддиачылары да гябул 

едя  биляр,  сонра  ися  ялавя  инэилис  дили  mяшьяляляриндя  онларын  билиkлярини  tез  бир 

заmанда tяляб едилян сявиййяйя галдырырлар. 

Бу  юлkянин  ян  cялбедиcи xösusiyyətlərindən  бири  онун  инэилислярдян  ирсян 

гябул  едилmиш  эюзял  tящсил  сисtеmидир.  Авсtралийа  kоллеcляри  вя  универсиtеtляри 

йцkсяk  аkадеmиk  эюсtяриcляря  mалиkдир,  Аmериkа  вя  Авропа  эюсtяриcиляри  иля 

йанашы дайаныр, tящсил щаггы ися хейли аз юдянилир. 

Авсtралийа,  хяриtядя  бир  чох  бахыmдан  гейри-ади  бир  йердир.  Бу,  йеэаня 

бир дювляtдир kи, бцtюв бир гиtянин яразисини tуtур. Бурада башга щеч йердя расt 

olmayan щейванлар долашыр, биtkиляр вя аьаcлар биtир. Иглиm шяраиtи ися ейни бир 

эцндя даь хизяйиндя сцрцшmяйя вя çimərlikdə цзmяйя иmkан верир. 1606-жы илдя 

щолландийалы  Виллеm  Йансзон  tяряфиндян  kяшф  едилян  бу  tорпаг 1770-cи  илдя 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

313

Бриtанийанын mцсtяmляkяси елан едилmишдир. Юлkянин tящсил сисtеmи инэилис tящсил 

сисtеmи baxımında форmалашmыш, онун ян йахшы kейфиййяtлярини гябул еtmишдир. 

Она ян cидди диггяt йеtирилmиш, няtиcядя бу эцн Авсtралийа tящсилин сявиййясиня 

эюря Игtисади Яmяkдашлыг вя Инkишаф Tяшkилаtы юлkяляри арасында цчцнcц йери вя 

охуйанларын сайына эюря иkинcи йери tуtур. Онун йашлы ящалисинин 31 фаизинин али 

tящсили вардыр. 

Cяmи 19 mилйон  инсан  йашайан  бир  юлkя  цчцн  Авсtралийа  tящсил  сисtеmи 

сон дяряcя инkишаф еtmиш сайылыр. Бу сисtеm 40 универсиtеtдян, 287 дювляt kолле-

cиндян, həm дя хейли сайда дювляt вя юзял mяktяблярдян ибаряtдир. Юлkянин ян 

гоcаmан  универсиtеtи olan Сидней  Универсиtеtи 1851-cи  илдя  tясис  едилmишдир. 

Йени Cянуби Уелс Универсиtеtи, Mелбурн Универсиtеtи, Kвинсленд Универсиtеtи, 

Авсtралийа Mилли Универсиtеtи, Аделиада Универсиtеtи вя Mонаш Универсиtеtи дя 

юлkянин  ян  mюtябяр  универсиtеtляри  сырасына  дахилдир.  Дювляt  вя  юзял 

универсиtеtляринin ян бюйцk сечиmини юлkянин иkи ян бюйцk шящяри олан Сидней 

вя Mелбурн tяшkил едир. 

Авсtралийа универсиtеtляри Саkиt Оkеан бюлэясиндя апарыcы mювгеляр tуtур 

вя  йцkсяk  бейнялхалг  mövqeyə  mалиkдир.  Онларын  диплоmлары  бцtцн  дцнйада 

tаныныр.  Авсtралийа  алиmляри  ренtэен  kрисtаллографийасы,  бейнин  иmmунолоэийа 

вя физиолоэийасы цзря ишляря эюря Нобел mцkафаtлары алmышdır. Онлар эен mцщян-

дислийи,  биоtехнолоэийалар,  фарmаtсевtиkа, tелеkоmmуниkасийаларда  лидер-

дир.Авсtралийа Mилли Универсиtеtинин профессору Греm Лавер бу эцн цчцн грипя 

гаршы ян еффеktив ваkсин ихtира еtmишдир. Йени Cянуби Уелс Универсиtеtинин иkи 

алиmи: Mарtин Грин вя Сtцарt Уенаm ися эцняш баtарейаларынын tехниkи бахыm-

дан ян mцkяmmял kонсtруkсийаларыны ишляйиб щазырлаmышdıр. 

Авсtралийа универсиtеtляринин tядрис програmларынын чох щиссяси юз kейфий-

йяtиня эюря Аmериkа вя Бриtанийа програmларындан эери галmыр. Бцtцн tядрис 

kурсларынын праktиk йюнцmц вардыр. Tялябялярин юз mарагларындан асылы olaraq 

онлары kоmбинасийа еtmяk иmkанлары вардыр. 

Щяр ил хариждян 150 mиндян чох tялябя Авсtралийайа охуmаьа эялир. Бир 

чохлары бу юлkяни həm дя она эюря сечирляр kи, эюзял иглиmи иля фярглянир (орtа 

tеmпераtур  Селси  иля +21) вя  mцхtялиф  идmан  нювляри  иля,  о  cцmлядян  виндсер-

финг вя суалtы цзэцчцлцkля mяшьул олmаг цчцн эюзял шяраиt вар. 

Авсtралийа  mцщажирляр  юлkясидир,  она  эюря  дя  бурада  яcнябиляря 

хейирхащлыгла  йанашылыр.  Баkалавр  tядрис  програmлары  tящсилин  исtигаmяtиндян 

асылы олараг 3-4 иллийя щесабланmышдыр. Иkинcи tящсил алmаьа апаран програmлар 

эеt-эедя  даща  чох  популйарлашыр,  онларда  хейли  чох, 4-6 ил  охуmаг  лазыmдыр. 

Mаэисtр  дяряcяси almaq öçön 1-1,5 ил  tяляб olunur. Нящайяt,  елmляр  доktору 

дяряcяси isə цч ил tядрис möddətindən ibarətdir. 

Баkалавр пиллясиндя tящсилин юдяниши 11,5-26 mин Авсtралийа доллары tяшkил 

едир. Бу, Бюйцk Бриtанийа иля mцгайисядя хейли ужуздур. Mясялян, Авсtралийа-

да  инфорmасийа  tехнолоэийаларынын  юйрянилmяси 5,5-8 mин  Аmериkа  долларына, 

Бюйцk Бриtанийада ися 12500-13500 доллара баша эялир. 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

314 

Tящсил  щаггы  иля  йанашы,  йеmяk,  йашайыш  йери,  виза,  сыьорtа,  билеt  вя  саир 

хярcлярi  ялавя  олараг  илдя 8000 доллара  йахын  олур.  Авсtралийа  щюkуmяt  гай-

нагларынын  эяtирдиkляри  рягяmя  эюря,  бу  юлkядя  tялябя  илдя  йеmяk  вя  йашайыш 

йериня  эюря  Бюйцk  Бриtанийада  олдуьундан 23 фаиз  аз  пул  сярф  едир.  Юлkядя 

ясас гида mящсулларынын гийmяtляри Авропа иля mцгайисядя иkигаt ашаьыдыр. 

Йарыm  ил  вя  даща  чох  mцддяtя  эялян  хариcи  tялябяляря  охудуглары  mцд-

дяtдя  щяфtядя 20 сааtа  гядяр, həm  дя ancaq kаmпус  яразисиндя  олmаmагла, 

исtядиkляри  йердя  ишляйиб  ялавя  пул  газанmаларына  иcазя  верилир.  Бир  гайда 

олараг tялябяляр kафе, ресtоран вя mаьазаларда юзляриня иш tапырлар. 

Tящсили  баша  вурдугдан  сонра  Авсtралийада  сtаjirovka kечmяk mцm-

kцндцр. Инфорmасийа tехнолоэийаларыны юйрянян tялябяляр ихtисаслары цзря иkи иля 

гядяр mцддяtдя праktиkа kечя биляр. Универсиtеt диплоmу алmыш хариcи tялябяляр 

бу юлkядя йашаmаг öçön icazə almaq щцгугуна mалиkдир. 

Сон заmанлар бязи Авсtралийа универсиtеtляри mяktяби яла биtирmиш нцфуз-

лу юлkялярин mязунларыны дярщал биринcи kурса гябул едирляр. Лаkин бязян Авсt-

ралийа  универсиtеtляринин  гябул  kоmиссийалары  бу  юлkялярин  аttесtаtыны  бир  чох 

Авсtралийа  аttесtаtына  еkвиваленt  сайmыр.  Она  эюря  дя  универсиtеtя  дахил  ол-

mагдан юtрц ялавя олараг Авсtралийа mяktябиндя (дягиг дейился, онун бурахы-

лыш синифляриндя) йа щазырлыг шюбясиндя, йахуд TAFE сисtеmи kоллеcиндя профес-

сионал диплоm програmларында охуmаг лазыm эялир. Нящайяt, Русийа али mяk-

tябиндя инэилис дили иля эцcляндирилmиш гайдада mяшьул олmагла, йарыm ил вя йа 

бир  ил  охуmаг,  сонра  ися  Авсtралийа  али  mяktябинин  биринcи  kурсуна  kечmяk 

олар. 

Авсtралийа  kоллеcляри  вя  универсиtеtляри  арасында  сых  ялагяляр  гурулуб  вя 

адяtян, TAFE диплоm  програmында  охуmаьы  баша  вуруб heç bir çətinlik 

olmadan tяряфдаш-универсиtеtин  иkинжи  вя  щяttа  цчцнcц  kурсуна  дахил  олmаг 

mцmkцндцр. Həm də kоллеcлярин son kursuna инэилис дили kурсларындан kючц-

рцлmяk олар, онларда цmуmиййяtля гябул tялябляри mювcуд дейил. Mцвафиг ола-

раг  щазырлыг  шюбяси  програmынын  уьурла  баша  вурулmасы  биринcи  kурсда  оху-

mаьа зяmаняt верир. 

Адяtян, kolleclərə və universitetlərə дахил олmаг цчцн аttесtаtын олmасы 

вя инэилис дилини йахшы билmяk (IELTS цзря 6,5 бал вя йа TOEFL цзря 580 бал 

сявиййясиндя) tяляб  олунур. Tялябя  визасы  алынmасы  цчцн  tаm tядрис  kурсунун 

щаггыны юдяmяk вя иcбари tибби сыьорtа лазыmдыр. 

Avstraliya Milli Universiteti (Australian National University). 

Авсtралийа Mилли Универсиtеtи Avstraliyanыn яn nцfuzlu vя tanыnmыш dюvlяt ali 

mяktяbidir. Universitet Avstraliyanыn paytaxtы Kanberra шяhяrindя yerlяшir. 

Avstraliya Milli Universiteti Avstraliyanыn  яn nцfuzlu sяkkiz ali tяhsil 

mцяssisяsini cяmlяшdirяn "Sяkkizlik qrupu"na, "Sakit Okean Regionu 

Universitetlяri", "Astronomiya Tяdqiqat Universitetlяri" assosiasiyalarыna vя 

"Beynяlxalq Tяdqiqat Universitetlяri  Иttifaqы"na daxildir. 2009-cu ildя 

aparыlan dцnya universitetlяrinin reytinqinя  яsasяn, Avstraliya Milli 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

315

Universiteti 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda 17-ci yerdя sыralanыb. Avstraliya 

universitetlяri цzrя aparыlan reytinqя gюrя, Avstraliya Milli Universiteti hяr il 

birinci yerdя йерляшир. 

II Dцnya mцharibяsindяn sonra Avstraliya dюvlяtinin rяhbяrliyi юlkяnin 

hяyatыnda  яhяmiyyяtli dяyiшiklik etmяk, dюvlяtin imicini formalaшdыrmaq, 

qonшu dюvlяtlяrlя яlaqяlяri vя iqtisadi inkiшafы gцclяndirmяk mяqsяdilя univer-

sitet yaratmaq qяrarыna gяlir. 1 avqust 1946-cы ildя Avstraliya Federal Parla-

menti Avstraliya Milli Universitetinin yaradыlmasы haqqыnda qərar qяbul edir 

vя universitet Avstraliyada Federal Parlament tяrяfindяn yaradыlan yeganя ali 

mяktяb olur. Yarandыьы gцndяn universitetdя Avstraliyanin dцnyada tanыnmыш 

alimlяri чalышmaьa baшlayыr. 

1949-cu ildя universitetin яsas binasы, Con Kertin Tibb Mяktяbi vя 

Fizika Elmlяri Tяdqiqatlar Mяktяbi tikilir. 1960-cы ildя Avstraliya Milli 

Universitetindяn яvvяl fяaliyyяt gюstяrяn Kanberra Universitet Kolleci bu ali 

mяktяblя birlяшdirilir vя hяmin ildяn universitetя tяlяbя qяbulu geniшlяndirilir. 

1960-cы ildя universitetin Sosial Elmlяr vя Sakit Okean Elmi-Tяdqiqat mяk-

tяblяri, incяsяnяt, iqtisadiyyat, hцquq vя elmlяr fakцltяsi aчыlыr. Bir il sonra 

universitetin kampusunda ilk Bryus Holl tяlяbя yataqxanasы tikilir, Шяrqшц-

naslыq fakцltяsi (1970-ci ildяn Asiya Elmlяri Mяktяbi adlanыr), Yeni Qvineya 

Tяdqiqat Bюlmяsi yaradыlыr. 1967-ci ildя Kimya vя Biologiya Elmi-Tяdqiqat 

mяktяblяri, 1968-ci ildя Kompyuter Mяrkяzi, 1972-ci ildя Yer Haqqыnda 

Elmlяr Mяktяbi, Resurs vя Ekoloji Tяdqiqatlar Mяrkяzi, 1973-cц ildя Шimali 

Avstraliya Tяdqiqat Bюlmяsi, 1974-cц ildя  Bяшяriyyяt Tяdqiqatы  Mяrkяzi, 

1979-cu ildя isя цmumi Tяdqiqatlar Mяktяbi aчыlыr. 

1984-cц ildя Saydinq Sprinq rяsяdxanasыnda 2,3 metrlik teleskop hazыr-

lanыr. 1987-ci ildя isя Avstraliya Milli Universiteti superkompyuter yaradыr. 

1992-ci ildя Kanberra Иncяsяnяt  Иnstitutu Avstraliya Milli Universiteti ilя 

birlяшdirilir, 1993-cц ildя mцhяndislik vя informasiya texnologiyalarы, 1998-ci 

ildя menecment, 1999-cu ildя яrяb vя islam elmlяri fakцltяlяri aчыlыr. 1996-cы il-

dя Avstraliya Milli Universiteti tяntяnяli surяtdя 50 illik yubileyini qeyd edir. 

2001-ci ilin iyununda Avstraliya hюkumяti universitet rяhbяrliyi ilя 

birлиkдя 12 virtual milli institut vя 7 kollec yaradыr. 

Avstraliya Milli Universitetinin яsas kampusu Kanberranыn  шяhяrяtrafы 

qяsяbяsi olan Ektonda 1,45 hektar яrazidя yerlяшir. Universitetin kampusu 

Dikson, Linneus, Deyli, Kinqsli, Baldessin, Elleri, Liversic, Garran sahilləri 

daxil olmaqla sяkkiz inzibati яrazidяn ibarяtdir. Kampusun яrazisindя 200-

dяn чox bina, tяdris mцяssisяlяri, yataqxanalar, mцxtяlif tяlяbя mяrkяzlяri yer-

lяшir. Avstraliya Milli Universitetindя tяhsil alan tяlяbяlяr цчцn mяшhur yataq-

xanalardan Bryus, Ursula, Fenner, Toad, Barton vя Garran rezidensiyalarыnы 

qeyd etmяk olar. Hazыrda universitetin шяhяrciyindя 3126 tяlяbя yaшayыr. 

Universitet mцяllimlяri, tяlяbяlяri vя buraya gяlяn hяr bir insanы yцksяk шяra-

itlя  tяmin edir. Kampusun яrazisindя konsert zallarы, teatrlar, maьazalar vя 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

316 

bir sыra яylяncя  mяrkяzlяri fяaliyyяt gюstяrir. Universitetin Иdman Assosia-

siyasы idmanыn bцtцn nюvlяri  цzrя xidmяt gюstяrir. Kampusun daxilin-

dя hяrяkяt etmяk  цчцn xцsusi avtobuslar vardır.  Шяhяrcikdя  aьaclar  чox 

olduьundan buranы "Yaшыl Kampus" da adlandыrыrlar. 

Avstraliya Milli Universitetindя 7 kollec fяaliyyяt gюstяrir: Иncяsяnяt vя 

Sosial Elmlяr Kolleci; Asiya vя Sakit okean Kolleci; Biznes vя  Иqtisadiyyat 

Kolleci; Mцhяndislik vя Kompyuter Elmlяri Kolleci; Hцquq Kolleci; Tibb, 

Biologiya vя Яtraf Mцhitin Mцhafizяsi Kolleci; Fizika Elmlяri Kolleci. 

Avstraliya Milli Universitetinin nяzdindя  mцxtяlif institutlar vя elmi-

tяdqiqat mяrkяzlяri (Milli Avropa Mяrkяzi, Riyaziyyat Elmlяri  Иnstitutu, 

Milli Ali Menecment Mяktяbi, Milli Epidemiologiya vя  Яhalinin Saьlamlыьы 

Mяrkяzi, Ekles Nevrologiya Иnstitutu, Enerji Sistemlяrinin Sabitliyi Mяrkяzi 

vя s.) fяaliyyяt gюstяrir. 2008-ci ildя Avstraliya Milli Universiteti xяrclяrinin 

80%-ni elmi-tяdqiqat iшlяrinя ayыrыb. Hazыrda Avstraliya Milli Universitetinin 

iшчi heyяti 3874 nяfяrdяn ibarяtdir. Onlarыn 1578-ni professor-möəllim heyяti 

tяшkil edir. Universitetin Milli Akademiyasыna 320 nяfяr qяbul edilib, onlara 

tяdqiqat qrantlarы  vя  mяslяhяt xidmяtlяri  цчцn bir milyon Avstraliya dollarы 

vяsait verilib. 

Avstraliya Milli Universiteti kitabxanasы qitяnin  яn bюyцk vя  zяngin 

kitabxanasыdыr. Kitabxana sisteminя iki milyon cilddяn чox kitab daxildir vя 

bu say ildяn-ilя artmaqdadыr. 

Avstraliya Milli Universitetinin kitabxanasыnda "Compendex" adlы 

biblioqrafik mяlumat vя resurs mяrkяzi fяaliyyяt gюstяrir. "Compendex" 

kompyuterlяшmiш mцhяndislik indeksi sюzlяrindяn yaradыlmыш abbreviaturadыr. 

"Compendex" 5000 mцhяndislik sahяsinя aid jurnallarы, konfranslara dair 

biblioqrafik mяlumat vя resurslarы юzцndя birlяшdirir. Bu istinad xarakterli sя-

nяdlяrя Skopus adlanan mяlumat vя resurs mяrkяzindя dя rast gяlmяk olar. 

Mцhяndislik sahяsinя dair 190 fяnn vя яsas ixtisaslar цzrя tяxminяn 5000 

beynяlxalq mяnbя vя yeni elektron materiallar Skopusa яlavя edilib. 1969-cu 

ildяn etibarяn bu mяlumat vя resurs mяrkяzinin яhatя dairяsi geniшlяnir vя hяr 

hяftя yenilяnir. Mцhяndislik sahяsinя dair mюvzular, яsasяn, nцvя texnologi-

yasы, biomцhяndislik, transportasiya, kimyяvi vя emal mцhяndisliyi, yцngцl 

vя optik texnologiya, kяnd tяsяrrцfatы  mцhяndisliyi vя  яrzaq texnologiyasы, 

kompyuter vя  məlumat bazasыnыn iшlяnilib hazыrlanmasы, tяtbiqi fizika, elek-

tronika vя kommunikasiya, nяzarяt, mцlki-mexaniki materiallar, neft, avia-

kosmik vя avtomatikaya aiddir. 

Avstraliya Milli Universitetinin чoxlu sayda mяшhur mяzunlarы var. 

Universiteti bitirяn  шяxslяrin  яksяriyyяti yцksяk karyera яldя edib, onlar 

tanыnmыш elm vя incяsяnяt xadimlяridir. Universitetdя "Mяzunlar cяmiyyяti" 

fяaliyyяt gюstяrir. 65000 nяfяrdяn ibarяt olan bu cяmiyyяtin  цzvlяrinin sayы 

hяr il 3000 nяfяr artыr. 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

317

Avstraliya Milli Universitetinя  qяbul olmaq цчцn ingilis dilini bilmяk 

haqqыnda arayыш, orta mяktяbi vя ya ali mяktяbi bitirmяk barяdя  sяnяdin 

notarial qaydada tяsdiq edilmiш surяti, tюvsiyя mяktubu, universitet tяrяfindяn 

verilmiш  xцsusi formanыn doldurulmasы,  ИELTS, TOEFL цzrя  yцksяk nяticя 

tяlяb olunur. Onlayn яrizяlяrinin dяyяri 75 Avstraliya dollarы, kaьыz  шяklindя 

tяqdim olunan яrizяlяrin qiymяti isя 100 Avstraliya dollarы tяшkil edir. 

Avstraliya Milli Universitetindя tяdris ilinin birinci semestri fevral ayыn-

da, ikinci semestri isя iyul ayыnda baшa  çatır. Universitetя  sяnяd qяbulu yay 

aylarыnda aparыlыr vя noyabrыn ortalarыna qяdяr davam edir. 

2008-ci ildə Avstraliya Milli Universitetinin gяlirlяrinin цmumi mяblяьi 

760873000 Avstraliya dollarы (Bir Avstraliya dollarы, tяxminяn, 0,91 ABШ dol-

larыna bяrabяrdir) tяшkil edib. Bu gяlirin 485924000 dollarыnы Avstraliya hюku-

mяtinin, 2284000 dollarыnы yerli шtat hюkumяtinin qrant, юdяniш vя yardыmlarы 

tяшkil edir. Tяlяbя юdяniшlяrindяn gяlяn gяlir isя 10115000 dollar olub. 

Universitetин бирillik tяhsil haqqы 18000-51000 Avstraliya dollarы arasыn-

da dяyiшir. Яn bahalы fakцltя tibb vя cяrrahlыq ixtisaslarыdыr ki, onlarыn бирillik 

tяhsil haqqы 51456 Avstraliya dollarыdыr.  Яksяr ixtisaslar цzrя  бирillik orta 

tяhsil haqqы 24768 Avstraliya dollarы  tяшkil edir. Universitetdя  tяhsil xяrclяri 

ildяn-ilя dяyiшir. Bцtцn юdяniшlяr yalnыz Avstraliya dollarы ilя qяbul olunur. 

Avstraliya Milli Universitetindя hazыrda 16715 tяlяbя tяhsil alыr. Onlarыn 

9603-nц bakalavrlar, qalanlarыnы isя magistratura, doktorantura vя ixtisasar-

tыrma  цzrя  tяhsil alanlar tяшkil edir. Avstraliya Milli Universitetinin tяlяbя-

lяrinin 37%-i diplomdansonrakы  tяhsil pillяsi siyahыsыna daxil edilir. Univer-

sitetdя  tяhsil alan tяlяbяlяrin 31%-ni Avstraliyanыn mцxtяlif bюlgяlяrindяn 

gяlmiш tяlяbяlяr tяшkil edir. 

Monaш Universiteti (Monash University). Mонаш Универсиtеtи Avstrali-

yanыn Viktoriya шtatыnda Melburn шяhяrinin Kemperdaun шяhяrяtrafы qяsяbя-

sindя yerlяшir. 2009-cu ildя aparыlan dцnya universitetlяrinin reytinqinя яsasяn, 

100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda Monaш Universiteti 45-ci сырада йерляшmишдир. 

Monaш Universiteti Avstraliyanыn "Sяkkizlik Qrupu"nun, Cяnub-Шяrq 

Юlkяlяri Ali Mяktяblяri Assosiasiyasыnыn цzvцdцr. 

1957-ci ildя Baш nazir Robert Menzis mяruzя edяrяk, Viktoriya шtatыnda 

ikinci universitetin yaradыlmasыnы  tяklif edir. 1958-ci ildя Viktoriya шtatы 

parlamenti universitet yaradыlmasы haqqыnda qяrar qяbul edir vя yeni 

yaradыlmыш ali mяktяbя tanыnmыш Avstraliya generalы Con Monaшыn  шяrяfinя 

Monaш Universiteti adы verilir. Bu, Avstraliyada birinci universitet idi ki, 

шяhяrin vя ya шtatыn adы ilя deyil, insanыn шяrяfinя adlandыrыlыrdы. 

Kleyton яrazisindя universitetя 100 hektar яrazi ayrыlыr. 1961-ci ildя Mo-

naш Universitetinя 347 tяlяbя  qяbul olduьu halda, 1967-ci ildя bu rяqяm 

21000-dяn чox tяшkil edir. 

1970-1980-ci illяrdя Monaш Universiteti hяyata keчirdiyi sцni mayalan-

ma proqramы ilя  dцnyaya sяs salыr. Professorlar Karl Vud vя Alan Traun-

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

318 

sonun rяhbяrliyi ilя 1973-cц ildя universitetdя bu yol ilя ilk hamilяlik  яldя 

olunur, 1980-ci ildя isя Avstraliyada ilk uшaq dцnyaya gяlir. Bu proqram 

nяticяsindя universitet kцlli miqdarda gяlir яldя edir. 

1988-ci ilяdяk Monaш Universitetinin yalnыz bir kampusu – Kleyton var 

idi. On ildяn  чox keчmir ki, ali mяktяbin 8 kampusu (2 kampus vя 2 tяdris 

mяrkяzi xaricdя), beynяlxalq tяdqiqat mяrkяzlяri tikilir, buraya baшqa  юlkя-

lяrdяn  чoxlu tяlяbя axыnы  mцшahidя edilir vя bu ali mяktяb Avstraliyanыn  яn 

beynяlmilяl universitetinя  чevrilir. 1998-ci ildя Monaш Universiteti Malay-

ziyada, 2001-ci ildя isя  Cяnubi Afrikada Yohannesburqda filiallarыnы  aчыr. 

Monaш Universiteti bu юlkяlяrdя filialыnы yaradan ilk xarici universitet olur. 

Hяmчinin 2001-ci ildя universitet Иtaliyanыn Prato шяhяrindя XVIII яsrя aid 

Toskan sarayыnda tяdris mяrkяzi yaradыr. 

Son illяr Monaш Universiteti tibbi tяdqiqatlar  цzrя  bюyцk nailiyyяtlяr 

яldя edib. 2000-ci ildя professor Alan Traunsonun rяhbяrlik etdiyi bir qrup 

alim ilk dяfя olaraq dцnyaya bяyan edir ki, sinir gюvdя  hцceyrяlяrini 

embrional gюvdя hцceyrяlяrindяn яldя etmяk olar, bu da gюvdя hцceyrяlяrinin 

potensialыna olan maraьы  kяskin surяtdя artыrыr. Monaш Universiteti biotibb 

цzrя dцnyada 20 яn yaxшы universitetdяn birinя чevrilir. 

2008-ci il mayыn 30-da Monaш Universiteti yaranmasыnыn 50 illik yubile-

yini qeyd edib. 

2009-2010-cu tяdris ilindя Monaш Universitetinin gяlirlяri  цmumilikdя 

1439323000 Avstraliya dollarыna bяrabяr olub. Bu mяblяьin 604639000 

Avstraliya dollarыnы Avstraliya hюkumяtinin universitetя etdiyi yardыm, 

128378000 Avstraliya dollarыnы Avstraliya hюkumяtinin universitetя ayыrdыьы 

qrantlar, 335900000 Avstraliya dollarыnы  tяhsil haqqы  vя digяr  юdяniшlяr, 

33667000 Avstraliya dollarыnы  шtat vя yerli hakimiyyяt orqanlarыnыn yardыm-

larы, 35506000 Avstraliya dollarыnы investisiya qoyuluшu, qalanlarыnы isя digяr 

gяlirlяр tяшkil edib. 

Hяmin tяdris ilindя bu ali tяhsil ocaьыnыn xяrclяri 1284495000 Avstraliya 

dollarы olub. Xяrclяrin 709825000 Avstraliya dollarыnы  iшчilяrin  яmяkhaqqы, 

30980000 Avstraliya dollarыnы  tяmir vя texniki xidmяt, 19380000 Avstraliya 

dollarыnы  tяqaцd vя  tяltiflяr, 331000 dollarы  sыьorta vя  mцxtяlif xidmяtlяr, 

qalanlarыnы isя digяr mяsrяflяr təmin olunur. 

Monaш Universitetindя  tяlяbяlяrя  tяqaцdцn verilmяsi  цч  шяrt  яsasыnda 

hяyata keчirilir: birinci шяrtя uyьun gяlяn tяlяbяlяr yaxшы oxuyan, istedadlы, 

bacarыqlы  tələbələri; ikinci  шяrtя uyьun gяlяn,  чяtin maliyyя durumu, aьыr ailя 

vяziyyяti olan, yerli Avstraliya xalqlarыnы tяmsil edяn, qeyri-ingilisdilli, юlkяnin 

uzaq rayonlarыndan gяlяn, saьlamlыьы  mяhdud vя  яlil, kifayяt qяdяr tяmsil 

olunmamыш mяktяblяrdяn olan tələbələr; цчцncц шяrtя uyьun gяlяnlяr isя yaxшы 

gюstяricilяrя malik vя maliyyя durumu чяtin olan tяlяbяlяrdir. 

Monaш Universitetindя  tяlяbяlяrя onlarыn oxuduьu fakцltя  vя  mяktяb-

dяn asыlы olaraq mцxtяlif miqdarda tяqaцdlяr verilir. Mяsяlяn: mцhяndislik 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

319

fakцltяsindя ildя 7000 dollar, incяsяnяt fakцltяsindя 6000 dollar, tibb, tibb 

bacыsы  vя saьlamlыq özrə elmlяr fakцltяsindя 5500 dollar, dяqiq elmlяr 

fakцltяsindя 5000 Avstraliya dollarы vя s. 

Monaш Universitetindя, dцnyanыn başqa universitetlяrindя olduьu kimi, 

tяlяbяlяrin tяhsil haqqы onlarыn oxuduьu fakцltя  vя  mяktяbdяn asыlы olaraq 

fяrqlяnir. 2010-2011-ci tяdris ili цчцn bu ali mяktяbin bakalavr pillяsindя yerli 

tяlяbяlяrin tяhsil haqqы 5442, 7050, 8050, 9080 Avstraliya dollarы, xarici 

tяlяbяlяrin isя  tяhsil haqqы 22800, 31130, 52300 Avstraliya dollarы arasыnda 

dяyiшir. Magistratura pillяsindя yerlilяrin tяhsil haqqы 5442, 18100, 21400 

Avstraliya dollarы, xaricilяrin tяhsil haqqы isя 21000, 25900, 30700, 32500 

Avstraliya dollarы, doktorantura pillяsindя isя xarici tяdqiqatчыlarыn tяhsil 

haqqы 21000, 23300, 24990, 31140, 34500 Avstraliya dollarы tяшkil edir. 

Monaш Universitetinin яsas Kleyton kampusu 1,1 km

2

  яrazidя yerlяшir 

vя шяhяrciklяrin яn bюyцyцdцr. Kampusun шяxsi qяsяbяlяri, indeksi (3800) var. 

Şяhяrcik zяngin Avstraliya flora vя faunasыna malikdir, burada 2000-dяn чox 

mцxtяlif bitki nюvlяrinя rast gяlmяk olar. 2001-ci ildя bu kampusda Avstra-

liyada ilk sinxrotron zavodu tikilib. Kampusda incяsяnяt, biznes vя iqtisadiy-

yat, tяhsil, mцhяndislik, informasiya texnologiyalarы, hцquq, tibb, tibb bacыsы, 

tibb elmlяri fakцltяlяri yerlяшir. Hяmчinin шяhяrcikdя tяlяbя yataqxanalarы (12-

mяrtяbяli Hovit, iki binadan ibarяt olan Farrer, 190 yerlik Riчardson, Dikin, 

Roberts, 130 yerlik Cяnub-шяrq mяnzili vя 240 yerlik Manniks) var vя burada 

minlяrlя tяlяbя qalыr. Цmumilikdя, universitetin яsas obyektlяri bu шяhяrcikdя 

yerləşib. 

Kolfrid universitetin ikinci яn bюyцk kampusudur vя Melburn шяhяrinin 

Kolfrid qяsяbяsindя yerlяшir. 1922-ci ildяn Kolfrid Texniki Mяktяbi kimi 

fяaliyyяt gюstяrяn kampus 1982-ci ildя  Чisxolm Texnologiya Иnstitutu 

adlandыrыlыb, 1990-cы ildя isя Monaш Universitetinя birlяшdirilib. Bu шяhяrcikdя 

hazыrda universitetin incяsяnяt, incяsяnяt vя dizayn, biznes vя iqtisadiyyat, 

informasiya texnologiyalarы, tibb, tibb bacыsы  vя tibb elmlяri fakцltяlяri 

yerlяшir. Tяlяbя tяшkilatы da bu kampusdadыr. 

Bervik kampusu universitetin яn yeni kampuslarыndan biridir vя Keysi 

шяhяri bюlgяsindя 55 hektarlыq яrazidя yerləşib. Bu kampusun tikintisinя 1994-

cц ildяn baшlanыlыb. Cisplend kampusu Melburn шяhяrindяn  Шяrqdя Latrob 

Vallidя 63 hektar яrazidя yerlяшir. Bu шяhяrcikdя яsasяn bakalavrlar tяhsil alыr. 

Yalnыz burada yerlяшяn tibb mяktяbi digяr dяrяcяlяr verir. Parkvill kampusu 

Melburn шяhяrindяn 2 km шimalda Parkvill яrazisindяdir. Burada яczaчыlыq vя 

farmaseptik elmlяr, tibb, kommersiya vя biznes fakцltяlяri yerlяшir. Yarыmada 

(Peninsula) kampusu Melburn шяhяrinin kяnarыnda Frankston sahil qяsяbя-

sindя salыnыb vя burada fiziologiya vя psixologiya, tibb vя s. fakцltяlяr vardır. 

Monaш Universitetinin Sanvey kampusu 1998-ci ildя Malayziyanыn 13 

dюvlяtindяn biri olan Selanqorun Bandar Sanvey шяhяrindя yaradыlыb. Burada 

universitetin bцtцn fakцltяlяri цzrя bakalavr, magistr vя doktorluq dяrяcяlяri 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

320 

verilir,  яn yeni texnologiyalarla tяchiz edilmiш binalar, yataqxanalar 

mюvcuddur. Sanvey Monaш Universitetinin цчцncц  яn bюyцk kampusudur. 

2007-ci ilin sentyabrыnda burada yeni шяhяrcik istifadяyя verilib. Monaш 

Universitetinin Cяnubi Afrikada Yohannesburq шяhяrindя yerlяшяn kampusu 

2001-ci ildяn fяaliyyяt gюstяrir. Kampusda biznes vя iqtisadiyyat, incяsяnяt vя 

informasiya texnologiyalarы fakцltяlяri vardır. Hazыrda kampus sцrяtlя inkiшaf 

edir. 2001-ci ildя Иtaliyanыn Prato шяhяrindя XVIII яsrя aid Toskan sarayыnda 

yaradыlan tяdris mяrkяzindя hцquq, incяsяnяt vя dizayn, tarix, musiqi, biznes 

vя iqtisadiyyat vя başqa sahяlяr  юyrяnilir. Bu, Avstraliyanыn Avropada яn 

bюyцk tяdris mяrkяzidir. Həm dя 2008-ci ildя Hindistanыn Mumbay шяhяrindя 

IITB-Monaш  Tяdqiqat Akademiyasы  aчыlыb. Akademiya ekoloji tяmiz enerji, 

biotexnologiya vя nanotexnologiya, elm vя texnika цzrя tяdqiqatlar aparmaq 

mяqsяdi ilя Monaш Universiteti vя Hindistan Bombey Texnologiya 

Иnstitutunun birgя  яmяkdaшlыьы  чяrчivяsindя yaradыlыb. Akademiyanы bitirяn 

tяlяbя hяr iki qurum tяrяfindяn doktorluq dяrяcяsi ilя tяltif edilir. 

Monaш Universitetinin aшaьыdakы fakцltяlяri vardır: Иncяsяnяt vя dizayn; 

Иncяsяnяt; Biznes vя Иqtisadiyyat; Mцhяndislik; Иnformasiya Texnologiyalarы; 

Hцquq; Tibb, tibb bacыsы  vя saьlamlыq haqqыnda elmlяr;  Яczaчыlыq vя farma-

septik elmlяr; Dяqiq elmlяr; Tяhsil (pedaqogika). 

Monaш Universitetinin kitabxanasы Avstraliyanыn aparыcы kitabxana-

larыndan biridir. Hazыrda dцnyanыn  цч qitяsindя kitabxananыn filiallarы 

fяaliyyяt gюstяrir. Kitabxana kolleksiyasыna 2,1 milyon kitab, 100000 чaplы vя 

elektron jurnal, 341825 elektron kitab, 1118 шяbяkя elektron məlumat bazasы 

daxildir. Burada milli vя beynяlxalq яhяmiyyяtli sяnяdlяrin saxlandыьы xцsusi 

fond yerlяшir. Kleyton kampusundakы Lui Metson kitabxanasыnda qяdimliyi 

vя gюzяl tяrtibatы ilя oxucularы valeh edяn 100000-dяn чox nadir kitab, шяkillяr, 

яlyazma vя kitabчalar saxlanыlыr. Nadir kitablar kolleksiyasыnыn yaradыlmasыna 

1961-ci ildя Conatan Sviftin яsяrlяrinin toplanmasыndan sonra baшlanыlыb. Bu 

kitabxanada il яrzindя mцxtяlif sяrgilяr tяшkil olunur. 

Universitetdя 15262 nяfяr iшчi  чalышыr. Onlarыn 8321 nяfяri professor-

möəllim heyəti, 6941 nяfяri isя inzibati iшчidir. Qadыn iшчilяrin sayы burada 

8748, kiшi iшчilяrin sayы isя 6514 nяfяrdir. 

2009-2010-cu tяdris ilindя universitetdя  цmumilikdя 59925 tяlяbя  tяhsil 

alыb. Tяlяbяlяrin 38811 nяfяrini yerli, 21114 nяfяrini isя xarici gяnclяr tяшkil 

edib. Qыz tяlяbяlяrin sayы universitetdя 33917, oьlan tяlяbяlяrin sayы isя 26008 

nяfяr olub. Monaш Universitetindя Bervik, Kleyton, Kolfild, Cisplend, Park-

vill, Yarыmada, Cяnubi Afrika, Malayziya kampuslarыnыn tяlяbя tяшkilatlarы vя 

assosiasiyalarы fяaliyyяt gюstяrir. 

Kainatыn dюrd qitяsindя  fяaliyyяt gюstяrяn Monaш Universiteti digяr 

universitetlяrin malik olmadыьы perspektiv vя resurslara sюykяnir. Dцnyanыn 

bir  чox  юlkяlяrini tяmsil edяn tяlяbяlяrin burada oxumalarы ilя yanaшы, uni-

versitet istedadlы vя savadlы mцяllimlяri dя юzцnя cяlb edяrяk iшlя tяmin edir. 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

321

Ali mяktяb uьur  яldя etmяyin  яsas sяbяblяrindяn birini dя beynяlxalq 

tяcrцbяyя  яsaslanmaqda gюrцr. Yer kцrяsinin bir sыra nцfuzlu ali mяktяblяri 

ilя яmяkdaшlыq чяrчivяsindя Monaш Universiteti hяmin tяhsil ocaqlarы ilя tяlяbя 

vя iшчi mцbadilяsi edir. Universitetin bцtцn dцnyada 235000-dяn чox mяzunu 

mцxtяlif orqanlarda, rяhbяr vяzifяlяrdя чalышыr. Monaш Universitetinin mяqsя-

di professional bacarыq vя ictimai dяyяrlяrя malik gяlяcяk liderlяr nяsli 

yetiшdirmяkdir. 

Kvinslend Universiteti (The University of Queensland). Kвинсленд Уни-

веrсиtеtи Avstraliyanыn Kvinslend шtatыnыn яn bюyцk шяhяri olan Brisben шяhя-

rindя yerlяшir. 2009-cu ildя aparыlan dцnya universitetlяrinin reytinqinя яsasяn, 

Kvinslend Universiteti 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda 41-ci sırada yerləşib. 

Kvinslend Universiteti Avstraliyanыn "Bюyцk Sяkkizlik" qrupunun, 

"Universitetlяr - 21" Beynяlxalq Elmi-Tяdqiqat Assosiasiyasыnыn цzvцdцr. 

Kvinslend Universiteti 1909-cu il dekabrыn 10-da Kvinslend шtatыnыn 

Yeni Cяnubi Uels mцstяmlяkяsinin tяrkibindяn  чыxmasыnыn 50 illiyi mцna-

sibяti ilя шtat parlamentinin sяrяncamыna яsasяn yaradыlыb. Yaradыldыqdan 4 ay 

sonra universitet шtatыn birinci, юlkяnin isя beшinci  яn yaxшы ali mяktяbinя 

чevrilir. 1911-ci ildя Brisben шяhяrindяki Corc küçəsində hюkumяt evindя yer-

lяшяn Kvinslend Universitetinя 23 qыz daxil olmaqla cяmi 83 tяlяbя  qяbul 

edilir. 

I Dцnya mцharibяsi dюvrцndя ali tяhsil ocaьыnыn inkiшafы  lяngisя  dя, 

mцharibяdяn sonra universitet sцrяtlя irяlilяmяyя baшlayыr. Corc küçəsində 

Kvinslend Universitetinin binalarы  чoxaldыьыndan universitetdя  bюyцk kam-

pusa ehtiyac duyulmaьa baшlayыr. 1922-ci ildя Viktoriya parkы яrazisi (яrazinin 

yarыsы hazыrda Mayne Tibb Mяktяbi tяrяfindяn tutulub) Kvinslend Univer-

sitetinin daimi yeri kimi mцяyyяn edilir. 

1927-1929-cu illяr  яrzindя doktor Ceyms Mayne vя onun bacыsы miss 

Meri Emelia Mayne universitetя Sent-Lцsia  яrazisindя 274 hektarlıq yer 

baьышlayыrlar. Maliyyя чatышmazlыьы яrazinin inkiшafыnы dayandыrыr. 1938-ci ildя 

bu яrazidя Forqan Smit binasыnыn tikintisi baшlanыr vя 1939-cu ildя baшa чatыr. 

II Dцnya mцharibяsi dюvrцndя Forqan Smit binasы  hяrbi mяqsяdlяr  цчцn 

istifadя olunur; Sakit okeanыn cяnub-qяrb hissяsindя  mцttяfiqlяrin quru 

qoшunlarыnыn qяrargahыna чevrilir. 

1946-1972-ci illяrdя Kvinslend Universiteti Corc küçəsində Sent Lцsiaya 

kючцr. 1990-cы ildя universitet Kvinslend Kяnd Tяsяrrцfatы Texnikumu ilя bir-

lяшdirilir. 1999-cu ildя Avstraliyada tamamilя veb-шяbяkяyя qoшulmuш ilk xцsusi 

kampuslardan birincisi olan Kvinslend Universitetinin Иpsviч kampusu tikilir. 

2009-cu ildя Kvinslend Universitetinin illik gяlirlяri 125900000 Avstrali-

ya dollarы olub. Hяmin mяblяьin 53% Avstraliya hюkumяtinin qrantlarы, 5%-i 

Kvinslend  шtatы  vя yerli hюkumяt yardыmlarы, 18%-i tяhsil haqqы (xцsusi ilя 

xarici tяlяbяlяrin) vя vergilяr (yыьыm), 3%-i investisiya, 5%-i mяslяhяt vя sa-

ziшlяr, qalanы isя digяr vasitяlяr hesabыna яldя olunan gяlirlяrdir. 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

322 

Hяmin il universitetin illik xяrclяri 1198000000 Avstraliya dollarы tяшkil 

edib. Xяrclяrin 56%-ni яmяkhaqqы vя яmяkdaшlarыn məzuniyyəti, 7%-ni amor-

tizasiya, 3%-ni qrant vя borclarыn юdяnilmяsi, 2%-ni tяmir vя texniki xidmяt, 

qalanlarыnы isя mцxtяlif xərclər tяшkil edib. 

2009-2010-cu tяdris ilindя Kvinslend Universitetindя bakalavr pillяsindя 

tяhsil alan avstraliyalы  tяlяbяlяrin tяhsil haqqы fakцltя  vя  mяktяbdяn asыlы 

olaraq 4343 (biotexnologiya), - 8859 (biznes, kommersiya) Avstraliya dollarы, 

xarici tяlяbяlяrin tяhsil haqqы isя 18300 (musiqi, tяhsil, beynяlxalq tяdqiqatlar 

vя s.) - 48000 (tibb, cяrrahlыq) Avstraliya dollarы olub. 

Kvinslend Universitetinin tяqaцd proqramы Avstraliyada яn zяngin 

proqramdыr. Universitetdя maliyyя durumundan, mяnшяyindяn asыlы olmaya-

raq istяnilяn tяlяbя  tяqaцd ala bilяr. Tяlяbяlяrя  tяqaцd verilmяsinin  яsas 

mяqsяdi tяdqiqat aparmaqda onlara kюmяk etmяk, tяhsilя maraq oyatmaq, 

bцtцn sahяlяrdя  gяnclяrя  dяstяk olmaqdыr.  Чoxlu sayda donorlarыn, mцяs-

sisяlяrin sяxavяtli himayяsi hesabыna burada tяlяbяlяrя geniш чeшiddя tяqaцdlяr 

tяklif olunur. Bakalavr pillяsindя  tяhsil alan avstraliyalы  tяlяbяlяr aшaьыdakы 

tяqaцdlяri alыrlar: RD Arida tяqaцdц - 6330 Avstraliya dollarы (hяr il mяblяь 

dяyiшir), Doris Kemp tяqaцdц – 1700 Avstraliya dollarы  vя s. Magistratura 

pillяsindя oxuyanlarыn tяqaцdц ildя 22500 Avstraliya dollarыdır. Universitetdя 

oxuyan xarici tяlяbяlяr dя  mцxtяlif miqdarda tяqaцdlяr alыr. 2010-cu ildя 

Kvinslend Universitetindя tяlяbяlяrя 200-dяn чox tяqaцd tяklif olunub. Xarici 

tяlяbяlяrя burada xцsusi шяrait yaradыlыb vя tяqaцdlяr ayrыlыb. 

Brisben Avstraliyanыn Kvinslend шtatыnыn paytaxtыdыr vя yaшamaq  цчцn 

чox  яlveriшli  шяhяrdir. Avstraliyanыn  цчцncц  яn bюyцk  шяhяri olan Brisben 

subtropik iqlimя malikdir. Шяhяrin  яhalisinin sayы 1,8 milyondan чoxdur vя 

burada yaшayan insanlar чox mehribandыr. Dюvlяt dili ingilis dili olsa da, bir 

чox baшqa dillяr dя  iшlяdilir. Gцnяшli Sahil чimяrliyi, milli park və zoopark 

шяhяrin яn gяzmяli yerlяri hesab olunur. 

Universitetin bцtцn Kvinslend шtatыnda elmi-tяdqiqat mяrkяzlяri 

yerlяшir. Buna baxmayaraq, Brisben шяhяrindя universitetin яsas 4 kampusu 

vardır: Sent-Lцsia,  Иpsviч, Qatton vя Herston. Kvinslend Universitetinin 

цmumi яrazisi 1464 hektardыr. 

Sent-Lцsia kampusu 1937-ci ildя tikilmяyя baшlayыb. Bu kampusu 

Avstraliyanыn  яn gюzяl universitet шяhяrciyindяn biri adlandыrыrlar. Brisben 

шяhяrinin mяrkяzindяn 7 km aralыda Brisben чayыnыn dюngяsindя 114 hektar 

яrazidя yerlяшяn Sent-Lцsia kampusunda geniш landшaft baьlarы, göllяr, idman 

meydanчalarы  və velosiped cыьыrы var. Yarыmkцrя  шяklindя tikilяn binalarыn 

mяrkяzindя  mяшhur Bюyцk hяyяt yerlяшir. Kampusda Kvinslend Bяdii  Иn-

cяsяnяt Muzeyi, Ceyms vя Meri Emelia Mayne Mяrkяzi, kilsя, klublar vardır. 

Qatton kampusu Brisben шяhяrindяn 90 km qяrbdя Uorreqo шosesindя 

yerlяшir. Bu kampusda tяbii resurslar, kяnd tяsяrrцfatы, baytarlыq fakцltяlяri 

yerlяшir. Kampusda kяnd tяsяrrцfatы, heyvandarlыq, atчыlыq, vяhшi heyvanlarыn 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

323

юyrяnilmяsi  цчцn 1000 hektarlыq  яrazi ayrыlыb. Burada bu sahяnin tяdqiqatы 

цчцn xцsusi mцяssisяlяr, laboratoriyalar, kitabxanalar var. 2010-cu ildя 

universitetin bцtцn baytarlыq mяktяblяrinin Qatton kampusuna kючцrцlmяsi 

baça çatıb. 

Herston kampusu Kvinslend Universitetindя tibbi elmi-tяdqiqatlarыn 

aparыldыьы  яsas mяkandыr. Kampusda Royal Brisben, Royal Uшaq, Royal 

Qadыn xяstяxanalarы, Mayne Tibb Mяrkяzi, Kvinslend Tibbi Tяdqiqatlar, 

Kvinslend Radium institutlarы, Tibb, Sяhiyyя, Tibb Bacыsы vя Mamalыq mяk-

tяblяri, Kliniki Tяdqiqatlar Mяrkяzi, Saьlamlыq elmlяri kitabxanasы yerlяшir. 

Шяhяrciyin binalarы mцasir цslubda tikilib vя яsasяn, чoxmяrtяbяli binalardan 

ibarяtdir. 

Kvinslend Universitetinin kitabxana sistemi mцxtяlif kampuslarda yer-

lяшяn 14 kitabxanadan ibarяtdir vя Avstraliyanыn яn zяngin akademik kollek-

siyaya malik kitabxana sistemlяrindяn biridir. Ali mяktяbin kitabxana siste-

minя 2,5 milyon cild kitab, 75 mindяn чox чaplы vя elektron jurnal, 1000 шяbя-

kяyя qoшulmuш məlumat bazasы, 500000-dяn artыq elektron kitab, 38792 DVD 

disk vя videokaset, zяngin  яlyazma, mikroforma, rяsm kolleksiyasы daxildir. 

Kitabxana sisteminin kolleksiyasы  Иnternet  шяbяkяsinя qoшulub vя  bцtцn 

dцnya istifadячilяrinin xidmяtindяdir. 

Elяcя  dя universitetin nяzdindя  bяdii muzey vя Meri Emelia Mayne 

Mяrkяzi mюvcuddur. 

Kvinslend Universitetindя 22 цzvdяn vя 3 rяsmi  шяxsdяn ibarяt senat, 

qubernator tяrяfindяn tяyin edilmiш 8 nяfяr, mцяllim vя  tяlяbяlяr tяrяfindяn 

seчilmiш 8 nяfяr vя Senat tяrяfindяn tяyin edilmiш 3 nяfяrdяn ibarяt шura fяaliy-

yяt gюstяrir. Universitetdя fяaliyyяt gюstяrяn fakцltяlяrя dekan, mяktяblяrя isя 

direktorlar rяhbяrlik edir. Ali tяhsil ocaьыnda 6126 nяfяr iшчi чalышыr, bunlarыn 

da 2615 nяfяrini professor-möəllim  щейяtи, 3511 nяfяrini isя inzibati iшчilяr 

tяшkil edir. 

Kvinslend Universitetinin tяlяbяlяrinin цmumi sayы 2009-2010-cu tяdris 

ilindя 40583 nяfяr olub. Tяlяbяlяrin 29856 nяfяrini bakalavr, 10727 nяfяrini isя 

magistr vя doktorantlar tяшkil edib. Universitetdя  dцnyanыn 128 юlkяsindяn 

8824 nяfяr xarici tяlяbя tяhsil alыb. Ali mяktяbdя 24000-dяn чox цzvц olan 150 

tяlяbя klubu vя cяmiyyяti, elяcя dя 33 idman klubu var. 

Bu ali mяktяbdя tяlяbяlяrя istяnilяn xidmяtlяr (iшlя, nяqliyyatla tяmino-

lunma, tяhlцkяsizlik, saьlamlыq, bank vя poчt, яlil tяlяbяlяrя qayьы vя s.) tяşkil 

olunur. 

Kvinslend Universitetindя 11 yataqxana-kollec var. Bunlar 190 yerlik 

Kromvel, 150 yerlik Daчens, 350 yerlik Emmanuel, 180 yerlik qыzlar  цчцn 

Qreys, 260 yerlik Kral, Mцqяddяs Con, Mцqяddяs Leo, 440 yerlik Qatton 

Holl kolleclяridir. Yataqxanalarda 36 hяftя qalmaq цчцn tяlяbя, otaqdan asыlы 

olaraq, qidalanma, kommunal xяrclяr daxil olmaqla, 11100-16500 Avstraliya 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

324 

dollarы  юdяyir, həm də  tяlяbяlяr kampus xaricindя evlяrdя  vя  mяnzillяrdя 

kirayяdя qala bilяr. 

Kvinslend Universitetindя yцksяk sяviyyяli idman komplekslяri vя fitnes 

mяrkяzlяri fяaliyyяt gюstяrir. Ali mяktяbin цzgцчцlцk mяrkяzi vя tennis kortlarы 

Brisben шяhяrindя яn yaxшыsыdыr. Fitnes mяrkяzindя pilates, yoqa, чяki azaltmaq 

цчцn mяшq zallarы vя s. tяlяbяlяrin xidmяtindяdir. Иdman nюvlяrindяn basketbol, 

futbol, xokkey, dюyцш sяnяti, tennis, yцngцl atletika tяklif olunur. 

Kvinslend Universiteti tяhsilinin, xцsusi ilя biologiya elmlяr sahяsinin 

inkiшafыna gюrя beynяlxalq nцfuza malikdir. Universitetin son zamanlar sц-

rяtlя inkiшafыnыn  яsas sяbяbi burada bahalы fakцltяlяrdя oxuyan xarici tяlя-

bяlяrin, magistr vя doktorantlarыn, tяdqiqatчыlarыn sayыnыn чoxalmasыdыr. Uni-

versitetin mяzunlarы mяшьulluq vя gяlirlяrinin sяviyyяsinя gюrя dцnyada ilkin 

yerlяri tuturlar. Kvinslend Universitetinin diplomu bцtцn dцnyada iшяgюtц-

rяnlяr tяrяfindяn yцksяk qiymяtlяndirilir. Bu ali mяktяbi bitirmiш  mцtяxяs-

sislяr bцtцn Yer kцrяsindя gцclц шяbяkя formalaшdыrыblar. 

Sidney Universiteti (University of Sydney). Сидней Универсиtеtи Avstra-

liyanыn Yeni Cяnubi Uels шtatыnda Sidney шяhяrinin Kemperdaun шяhяrяtrafы 

qяsяbяsindя yerlяшir. 2009-cu ildя aparыlan dцnya universitetlяrinin reytinqinя 

яsasяn, Sidney Universiteti 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda Fransa Politex-

nik Mяktяbi vя Melburn Universiteti ilя birgя 36-cы xanada yerləşib. 

Sidney Universiteti Avstraliyanыn "Sяkkizlik qrupu"nun, "Universitetlяr-

21" beynяlxalq elmi-tяdqiqat, Sakit Okean Regionu Universitetlяri assosiasi-

yalarыnыn vя Beynяlxalq Universitetlяr шяbяkяsinin цzvцdцr. 

1848-ci ildя Yeni Cяnubi Uels шtatыnыn Qanunvericilik шurasыnыn  цzvц 

Uilyam Uentvort Sidney Kollecinin bюyцk universitetя  чevrilmяsi haqqыnda 

plan hazыrlayыr vя шuraya tяqdim edir. Uentvort deyirdi ki, cяmiyyяtin inkiшafы 

цчцn dюvlяt universiteti mцtlяq  шяrtdir. O deyirdi: "Dюvlяt universiteti hяr 

tяbяqяdяn olan uшaьa  юlkяsinin mцqяddяratыna fayda vermяyя imkan yara-

dыr". Uentvortun ikinci cяhdindяn sonra onun planы Qanunvericilik шurasы 

tяrяfindяn qяbul edilir. 

Sidney Universiteti 1850-ci il oktyabrыn 1-dя Sidney Universiteti yaradыl-

masы haqqыnda qanun imzalandыqdan sonra fəaliyyətə başlayır.  Иki il sonra, 

1852-ci il oktyabrыn 11-dя hazыrda Sidney Gimnaziyasы adlanan Bюyцk sinif 

otaьы yaradыlыr. Universitetin ilk rektoru professor vя keшiш Con Vulli tяyin 

edilir. 1858-ci ilin fevralыnda universitet kraliчa Viktoriyanыn xartiyasыnы alыr, 

bundan sonra burada, Bюyцk Britaniyanыn universitetlяrindя olduьu kimi, 

elmi dяrяcяlяr verilir. 1859-cu ildя ali tяhsil mцяssisяsi hazыrkы kampusunun 

yerlяшdiyi Kemperdaun шяhяrяtrafы  qяsяbяsinя  kючцrцlцr. 1890-cы ildя 

universitetdя anatomiya, zoologiya, texnika, tarix, hцquq, mяntiq, fяlsяfя vя 

psixologiya kafedralarы yaradыlыr. 

1938-ci ildя Sidney Universitetinin nяzdindя Yeni Иngiltяrя Universitet 

Kolleci aчыlыr vя 1954-cц ildя  mцstяqil universitet kimi fяaliyyяt gюstяrmяyя 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

325

baшlayыr. 1960-cы illяrdя Sidney Universitetindя marksizm vя fetişizm ideyalarы 

yayыlыr. Hяmin dюvrdя  mяшhur filosof Devid Armstronq fяlsяfя kafedrasыna 

rяhbяrlik edirdi. 1989-cu ildя "Ali tяhsil haqqыnda qanun" qяbul edildikdяn 

sonra Sidney Musiqi Konservatoriyasыnыn Sidney шюbяsi, Kamberlend Tibb 

Kolleci, Иncяsяnяt Иnstitutunun Sidney Иncяsяnяt Kolleci, Tяhsilin Tяkmillяш-

dirilmяsi Kollecinin Sidney Tяhsil Иnstitutu, Tibb bacыsы Иnstitutu vя Gildiya 

Mяrkяzi Sidney Universitetinя birlяшdirilir. 1981-ci ilяdяk Sidney Tяhsil 

Иnstitutu Sidney Mцяllimlяr Kolleci adlandыrdı. 

2007-ci ilin fevralыnda Sidney Universiteti tibbi tяdqiqatlarыn aparыlmasы 

mяqsяdi ilя  Mцqяddяs Con Kollecinin яrazisini alыr. Mцqяddяs Con Kolleci 

Roma katolik kilsяsinin tabeliyindя olduьu  цчцn bяzi  шяxslяr kollecin mis-

siyasыnыn mahiyyяtini qorumaq цчцn burada tibbi tяdqiqatlarыn aparыlmasыna 

qarшы  чыxыrlar. Universitet rяhbяrliyi isя buna cavab olaraq bildirir ki, 

tяdqiqatlar цчцn kollecin binasы deyil, яtraf яrazilяr nяzяrdя tutulub. 

2010-cu ilin яvvяllяrindя universitet юzцnя yeni loqotip mцяyyяn edir, 

daha doьrusu, kюhnяyя bir sыra yeniliklяr gяtirir: qalxanыn formasы, qыraьыn-

dakы naxышlar, шirin dяrisi, aчыq kitab tяsvirindяki sяtirlяrin sayы, rяnglяr vя s. 

dяyiшdirilir. 

Sidney Universitetinin illik gяlirlяri 2009-cu ildя 1290865000 Avstraliya 

dollarыna bяrabяr olub. Gюstяrilяn vяsaitin 564514000 Avstraliya dollarы 

hюkumяt qrantlarы, 291480000 Avstraliya dollarы  tяhsil haqqы, 77930000 

Avstraliya dollarы investisiya gяlirlяri, 90608000 Avstraliya dollarы  tяdqiqat 

saziшlяri vя xidmяtlяr, 1426000 Avstraliya dollarы ticarяt markalarы  vя 

lisenziyalar, qalanlarы isя digяr vяsaitlяr hesabыna яldя olunan gяlirlяrdir. 

Hяmin il ali tяhsil ocaьыnыn illik xяrclяri isя 1240687000 Avstraliya dol-

larы  tяшkil edib. Bu mяblяьin 754530000 Avstraliya dollarыnы  яmяkhaqqы, 

52465000 Avstraliya dollarыnы qiymяtdяn dцшmя  vя amortizasiya, 50378000 

Avstraliya dollarыnы  tяmir vя texniki xidmяtlяr, 2715000 Avstraliya dollarыnы 

avadanlıqların qiymяtdяn dцшmяsi, qalanlarыnы isя digяr xяrclяr tяшkil edib. 

Цmumilikdя, 2009-cu ildя Sidney Universitetinin illik dюvriyyяsi 1,3 milyard 

Avstraliya dollarыna bяrabяr olub. 

Sidney Universitetindя  tяhsil haqqыnыn mяblяьi fakцltя  vя proqramdan 

asыlы olaraq dяyiшir. 2009-2010-cu tяdris ilindя bakalavr pillяsindя oxuyan 

tяlяbяlяrin tяhsil haqqы 4249, 5310, 7567, 8859 Avstraliya dollarы arasыnda 

dяyiшib. Avstraliyalыlar magistratura vя doktorantura pillяsindя pulsuz 

oxuyur, xaricilяrin bu pillяlяrdя tяhsil haqqы isя 28505 Avstraliya dollarы idi. 

Sidney Universitetindя  dцnyanыn digяr universitetlяrindя olduьu kimi 

mцxtяlif adda vя mяblяьdя tяqaцdlяr verilir. Dцnya юlkяlяrindяn olan tяlяbя-

lяrя юlkяlяrinin sяfirliklяri tяrяfindяn dя tяqaцdlяr ayrыlыr. Universitetin tяlяbя-

lяrя verdiyi tяqaцd tяxminяn 6000, 7000, 12500 Avstraliya dollarыdыr. 

Sidney Universitetindя  mцяllimlяrin illik яmяkhaqqы onlarыn tutduьu 

dяrяcяdяn asыlы olaraq fяrqlяnir: E vя daha yцksяk dяrяcя-139245, D - 108098-

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

326 

119087, C - 89777-103519, B - 73289-87030, A - 51302-69620 Avstraliya dol-

lardır. Иnzibati iшчilяrin яmяkhaqqы isя 38515-89777 Avstraliya dollarы arasыn-

da dяyiшir. 

Sidney Universitetinin Sidney шяhяri  яrazisindя 10 mцxtяlif kampusu 

var. Kampuslarda qumdaшыndan tikilmiш tarixi binalar, kilsяlяr, baь  vя  fяv-

varяlяrlя yanaшы,  яn mцasir texnologiyalara malik laboratoriyalara, institut-

lara, klinikalara, zavod vя fermalara rast gяlmяk olar. 

Universitetin  яsas kampusu Sidney шяhяrinin Kemperdaun vя Derlinq-

ton qяsяbяlяrindя yerlяшir. Burada orijinal qumdaшыndan neoqotik цslubda 

inшa edilmiш Quadranql vя  Bюyцk Qala binalarы memar Edmund Bleket 

tяrяfindяn tikilib. Bu kampusda akademik binalar, tibb korpusu, xəstəxana vя 

apteklяr, Tяlяbя  Tяшkilatы, klublar vя s. yerlяшir. Hazыrda kampusda yeni tя-

lяbя  шяhяrciyi salыnmasы istiqamətində  яsaslы  iшlяr aparыlыr. Kampus sakinlяri 

ictimai nяqliyyata daha чox цstцnlцk verir. Sяrniшin avtobuslarы, яsasяn, Red-

fern dяmiryolu vaьzalыndan Paramatta-Rod vя Siti-Rod яrazisinя  qяdяr 

iшlяyir. 

Яsas kampusdan яlavя universitetin Kamberlend, Kemperdaun (Der-

linqton), Mцqяddяs Ceyms, Rozelli, Kamden, Malett köçəsi, Burren köçəsi 

шяhяrciklяri vardır. Malett köçəsindя Tibb bacыsы vя mamalыq, Kamberlenddя 

Saьlamlыq elmlяri (fizioterapiya, яmяk,  шцa terapiyalarы, nitqin patalogiyasы, 

elmi-tibbi informasiyanыn idarяolunmasы daxil olmaqla), Mцqяddяs Ceymsdя 

Hцquq, Rozellidя  Иncяsяnяt, Kamdendя  Kяnd tяsяrrцfatы  vя Baytarlыq 

korpuslarы yerlяшir. Həm dя Uestmid xəstəxanasına birlяшяn Sarri-Hils vя 

Uestmid Aьыz Gigiyenasы  Mяrkяzindя universitetin Stomatologiya korpusu, 

Sidney Operasыnыn yanыnda Sidney Musiqi Konservatoriyasы, Yeni Cяnubi 

Uels  шtatыnыn Narыncы  kяnd  яrazilяrindя Narыncы  Kяnd tяsяrrцfatы Kolleci, 

Kvinslend  шtatыnыn yaxыnlыьыnda Narrabri Tяdqiqat Mяrkяzi, Yeni Cяnubi 

Uels шtatыnыn Vaterloo яrazisindя Teylor Kolleci vardыr. 

Sidney Universitetindя 16 fakцltя vardır: kяnd tяsяrrцfatы, qida vя tяbii 

resurslar; memarlыq, dizayn vя planlaшdыrma; incяsяnяt; stomatologiya; 

iqtisadiyyat vя biznes; pedaqogika vя ictimai fяaliyyяt; mцhяndislik vя 

informasiya texnologiyalarы; tяsviri incяsяnяt; saьlamlыq elmlяri; tibb; tibb 

bacыsы vя mamalыq;яczaчыlыq; baytarlыq; elmlяr; hцquq; musiqi. 

Sidney Universitetinin kitabxana sistemi cяnub yarыmkцrяsinin яn zяngin 

kitabxanasыdыr vя universitetin mцxtяlif kampuslarыnda yerlяшяn ayrыca binalar-

dan ibarяtdir: Bedhem (baytarlыq, kяnd tяsяrrцfatы, biologiya elmlяrinя aid 

kitablar toplanыb), Kamden (baytarlыq, kяnd tяsяrrцfatы, biologiya elmlяrinя 

aid), tяdris resurslarы kolleksiyalarы (pedaqogikaya aid), stomatologiya, Şяrqi 

Asiya Kolleksiyalarы, Tibbi Elmlяr, Frihils Hцquq, Tibb, Tibb bacыsы, nadir 

kitablar, Шeffer tяsviri incяsяnяt, SciTech (memarlыq, maшыnqayыrma, kimya, yer 

elmlяri, biologiya, fizika vя s.), Storage (qяdim kitablar saxlanыlan), Sidney 

Иncяsяnяt Kolleci, Sidney Musiqi Konservatoriyasы, Sidney escholarship 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

327

rяqяmsal kolleksiyalar kitabxanalarы. Kitabxana sisteminя  цmumilikdя 5 

milyondan  чox kitab, 300000-dяn artыq elektron nяшr daxildir. Nadir kitablar 

kitabxanasыnda zяngin nцmunяlяr, hяmчinin Иncilin Varnavadan qalan nцsxяsi, 

Иsaak Nyutonun "Tяbii fяlsяfя" kitabыnыn ilk buraxыlышы saxlanыlыr. Fiшer 

kitabxanasыnыn cяnub-qяrbindя bюyцk Maklorena oxu zalы yerlяшir. 

Ali tяhsil ocaьыnda  чalышan iшчi heyяtin  цmumi sayы 3583 nяfяrя  bяra-

bяrdir. Onlarыn 2980 nяfяri  профессор-mцяллиm  щейяtи, qalanlarы isя inzibati 

ишчилярдир, 2264-ц qadыn, 1319-u kiшidir. 

Sidney Universitetindя  цmumilikdя 47775-я yaxыn tяlяbя  tяhsil alыr. 

Onlarыn 31634 nяfяri bakalavr, 16141 nяfяri isя magistrant vя doktorantlardыr. 

Burada dцnyanыn bir чox юlkяlяrini tяmsil edяn 9554 xarici tяlяbя var. Mцx-

tяlif юlkяlяrin 30 universiteti ilя tяlяbя mцbadilяsi və razыlaшmasы чяrчivяsindя 

ali mяktяbdя 230 tяlяbя oxuyur. 

Sidney Universitetindя tяlяbяlяrin yataqxanalarla tяmin olunmasы mяsя-

lяsi ilя Yerlяшmя xidmяti mяшьul olur. Tяlяbяlяrin yaşamalarы цчцn kampusun 

daxilindя  vя xaricindя binalar var. Yataqxanalara tяlяbat  чox olduьundan 

yerlяr  tələbələri təmin etmir. Bunun цчцn tяlяbяlяr  яrizяlяrini nя  qяdяr tez 

tяqdim etsяlяr, o qяdяr tez burada yer tapmaq шanslarы olur. 

Sidney Universitetindя dя, dцnyanыn hяr bir yerindя olduьu kimi, tяlяbя 

hяyatы  tяkcя  mцhazirя  vя seminarlarla tamamlanmыr. Boш vaxtlarda gяnclяr 

mяdяni, siyasi, idman tяdbirlяrindя, konsertlяrdя, festivallarda iшtirak edir, 

muzeylяrя, rяsm qalereyalarыna, sяrgilяrя, tяbiяt qoynuna ekskursiyalar tяшkil 

edir, mцxtяlif mюvzuda sюhbяtlяr aparыrlar. 

Sidney Universitetindя idmanыn, demяk olar ki, bцtцn nюvlяri ilя mяшьul 

olmaq  цчцn  шяrait yaradыlыb. Universitetin idmanчыlarы  юlkя  vя  dцnya  цzrя 

tяшkil olunan idman yarышlarыnda iшtirak edir vя uьurlu nailiyyяtlяr qazanыrlar. 

Sidney Universiteti tяlяbяlяrin potensialыndan maksimal istifadя edяrяk 

onlarыn  шяxsi keyfiyyяtlяrinin inkiшafы  цчцn geniш imkanlar yaradыr, Avstrali-

yanыn vя bцtцn dцnyanыn xoш gяlяcяyi yolunda sяylя xidmяt gюstяrir. 

Melburn Universiteti (University of Melbourne). Бу универсиtеt Avstra-

liyanыn Viktoriya шtatыnda Melburn шяhяrinin  яtraf qяsяbяsi olan Parkvilldя 

yerlяшir. Bu ali mяktяb Avstraliyanыn ikinci, Viktoriya шtatыnыn isя birinci яn 

qяdim universitetidir. 2009-cu ildя aparыlan dцnya universitetlяrinin reytinqi-

nя  яsasяn, Melburn Universiteti 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda Fran-

sa Politexnik Mяktяbi vя Sidney Universiteti ilя birgя 36-cы yerя çıxmışdır. 

Melburn Universiteti Avstraliyanыn "Sяkkizlik Qrupu"nun, "Universitet-

lяr 21" beynяlxalq elmi-tяdqiqat, Sakit okean regionu universitetlяri assosia-

siyalarыnn  цzvцdцr. Avstraliya ali mяktяblяri arasыnda Melburn Universiteti 

biznes, pedaqogika, texnologiya, incяsяnяt, hцquq vя tibb sahяlяri цzrя liderlik 

яldя edib. 1853-cц ildя  dюvlяt xadimi Hyu Чaylders Viktoriya шtatыnыn parla-

mentinя Melburn Universitetinin yaradыlmasы haqqыnda sənəd tяqdim edir vя 

bu tяklif qяbul edilir. Universitetdя ilk dяrslяr 3 professor vя 16 tяlяbяnin 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

328 

iшtirakы ilя 1855-ci ildя keчilir. Universitet binasыnыn rяsmi aчыlышы 1855-ci il 

oktyabrыn 3-dя шtatыn vitse-qubernatoru Чarlz Hothemin iшtirakы ilя baш tutur. 

Universitetdя ilk vaxtlar ancaq hцquq elmi tяdris olunur, lakin шяhяr 

sakinlяrinin tяlяbi nяticяsindя 1857-ci ildя burada tibb, 1860-cы ildя isя 

mцhяndislik fakцltяlяri aчыlыr. 1881-ci ildя universitetя qыzlar qяbul olunmaьa 

baшlayыr. Sonrakы illяr Melburn Universitetindя gяrginlik yaшanыr, 1902-ci ildя 

isя ali mяktяb faktiki olaraq mцflis  vəziyyətə düşür. 1886-cы ildяn 1901-ci ilя 

qяdяr universitetin xяzinяdarы  vяzifяsindя  чalышmыш Frederik Diksonun 

dяlяduzluq edяrяk kцlli miqdarda vяsaiti mяnimsяmяsi faktы aшkarlanыr vя o, 

yeddi il mцddяtinя azadlыqdan mяhrum edilir. Universitetdя kral komissiyasы 

tяшkil olunur, nяticяdя yeni maliyyя, tяdris, tяsяrrцfat, tяhsil strukturlarы 

yaradыlыr, юnяmli islahatlar hяyata keчirilir. 

I Dцnya mцharibяsi zamanы universitetdя yenя idarяolunma ilя baьlы 

problemlяr yaranmaьa baшlayыr. 1923-cц ildя  rяhbяrlik Universitet Senatыna 

hяvalя olunur. Tяlяbяlяr iki Senat цzvц seчmяk hцququna malik olur. Hяmin 

dюvrdя isя  tяlяbяlяrin  яksяriyyяti varlы ailяlяrin  юvladlarы idi, istedadlы  vя 

tяqaцd alan tяlяbяlяr azlыq tяшkil edirdi. Universitetin vitse-kansleri Reymond 

Pristli ilk dəfə  əmək haqqı (maaş)  tяtbiq edir. 1922-ci ildя Melburn Univer-

sitetinin mяtbuatы yaradыlыr ki, bu, Avstraliyada ilk ali mяktяb mяtbuatы olur. 

II Dцnya mцharibяsindяn sonra Avstraliya dюvlяti Melburn Univer-

sitetinя maliyyя yardыmlarыnы artыrыr, tяlяbяlяrin sayы artыr vя bir sыra tяhsil 

islahatlarы aparыlыr. Universitet sцrяtli inkiшaf yoluna qяdяm qoyur. 1955-ci 

ildя Avstraliyada ilk kompyuter hazыrlanыr vя Melburn Universitetindя quraш-

dыrыlыr. 1989-cu ildя Melburn Universiteti Иnternetя ilk qoşulan Avstraliya uni-

versiteti olur. 

2003-cц ildя Melburn Universiteti tяntяnяli surяtdя 150-illik yubileyini 

qeyd edib. 2008-ci ildя universitetdя yeni tяdris proqramы  qяbul olunub. 

Hяmin proqram hazыrda Melburn tяhsil modeli kimi tanыnыr. 

2009-2010-cu tяdris ilindя Melburn Universitetindя  tяhsil alan avstra-

liyalы tяlяbяlяrin tяhsil haqqы mяktяb vя fakцltяdяn asыlы olaraq bakalavr pillя-

sindя 17600-47300 Avstraliya dollarы, magistratura vя doktorantura pillя-

lяrindя isя 11300-30650 Avstraliya dollarы arasыnda dяyiшir. Xarici tяlяbяlяrin 

tяhsil haqqы  tяlяbяnin oxuduьu fakцltя  vя proqramdan asыlы olaraq bakalavr 

pillяsindя 16000-58700 Avstraliya dollarы arasыnda dяyiшir. Bir çox fakцltяlяrin 

qiymяti 29500 Avstraliya dollarы  tяшkil edir. Яn bahalы fakцltя tibb elmlяri 

fakцltяsidir (58700 dollar). Magistratura vя doktorantura pillяlяrindя oxuyan 

xarici tяlяbяlяrin tяhsil haqqы isя 21250-44650 Avstraliya dollarы arasыnda 

dяyiшir. 

Melburn Universitetinin tяqaцd proqramы Avstraliyanыn  яn bюyцk vя 

dolьun proqramlarыndan biridir. 300-dяn чox tяlяbя (yerli, xarici vя s.) univer-

sitetin ayыrdыьы tяqaцddяn bяhrяlяnir. Tяqaцd tяhsil haqqыnы qismяn vя ya tam 

tяmin edя bilяr. Tяqaцd almaq цчцn tяlяbяlяrin qarшыsыnda bir sыra  шяrtlяr 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

329

qoyulur: ailя bцdcяsi, bilikli, yaradыcы və istedadlы olmaq, davamiyyяt. Tяlяbя 

bцtцn meyarlara cavab verdikdə  tяqaцd ala bilяr. Burada tяlяbяlяrя verilяn 

tяqaцdцn miqdarı  tяxminяn ildя 5000-20000, 60000 Avstraliya dollarы 

arasыnda dяyiшir. Melburn Universitetindя dя, başqa dцnya universitetlяrindя 

olduьu kimi, mцxtяlif tяqaцdlяr verilir. Bundan başqa, Avstraliya hюkumяti 

tяlяbяlяr цчцn ayrыca tяqaцd ayыrыb. 

2009-cu ildя Melburn Universitetinin illik gяlirlяri cəmi 1530601000 

Avstraliya dollarыna bяrabяr olub. Hяmin mяblяьin 676565000 Avstraliya 

dollarыnы Avstraliya dюvlяtinin qrantlarы, 412354000 Avstraliya dollarыnы tяhsil 

haqqы  vя  rцsumlar, 83179000 Avstraliya dollarыnы investisiya gяlirlяri, 23069 

Avstraliya dollarыnы  mяslяhяtlяшmя  vя  mцqavilяlяr, 6516 Avstraliya dollarыnы 

ticarяt niшanы vя lisenziyalar, qalanlarыnы isя digяr gяlirlяr tяшkil edib. 

Hяmin ildя universitetin illik xяrclяri isя  цmumilikdя 1525329000 

Avstraliya dollarы olub. Bu vяsaitin 765662000 Avstraliya dollarыnы  iшчi 

heyяtinin  əmək haqları, 87067000 Avstraliya dollarыnы qiymяtdяn dцшmя  vя 

amortizasiya, 54663000 Avstraliya dollarыnы investisiya xяrclяri, 51190000 

Avstraliya dollarыnы tяmir vя xidmяtlяr, qalanlarыnы isя digяr xяrclяr tяшkil edib. 

Melburn Avstraliyanыn ikinci яn bюyцk vя kosmopolit шяhяridir. 3,5 

milyon  яhalisi olan шяhяri, adяtяn, Avstraliyanыn mяdяniyyяt vя idman pay-

taxtы adlandыrыrlar. Цmumdцnya Sяhiyyя Tяшkilatы Melburn шяhяrini yaшamaq 

vя oxumaq цчцn яn tяhlцkяsiz vя rahat yer kimi qiymяtlяndirib. YUNESKO 

isя Melburnu "Яdяbiyyat  шяhяri" adlandыrыb.  Яgяr siz dinamik шяhяr axtarыr-

sыnыzsa, Melburnda istяdiyinizi tapa bilяrsiniz. 

Melburn Universitetinin яsas kampusu Melburn шяhяrinin яtraf qяsяbяsi 

olan Parkvilldя yerlяшir. 

Melburn Universitetinin Viktoriya шtatыnda bir neчя kampusu var. 

Melburn Universiteti tяlяbяlяrin burada qalmalarы  цчцn  чoxlu sayda 

variant tяklif edir. Tяlяbяlяrin  яksяriyyяti kampus daxilindяki yataqxanalar-

da, bir qismi kampusda onlar цчцn ayrыlmыш  xцsusi evlяrdя, digяr qismi isя 

шяhяrdя universitetя yaxыn yerlяшяn evlяrdя kirayя  vя ya ailяlяrdя qalmaьa 

цstцnlцk verir. Tяlяbя Yataqxana Xidmяtinin kюmяyi ilя  gяnclяr  шяhяrdя 

istяdiklяri шяraitя uyьun yaшayыш yeri tapa bilяr. 

Kampus daxilindяki bюyцk yataqxanalardan Triniti, Ormond, Kuins, 

Nyumяn, Mцqяddяs Meri, Mцqяddяs Hilda, Uitli kolleclяri, Cenet Klark, 

Midli, Beynяlxalq vя s. rezidensiyalarы qeyd etmяk olar. Yataqxanalarda 52 

hяftяlik qalmaьыn qiymяti otaьыn sayыndan vя шяraitdяn asыlы olaraq 14700-35000 

Avstraliya dollarы arasыnda dяyiшir. Ailяlяrdя 40 hяftя qalmaq tяlяbяyя 14800-

19200 Avstraliya dollarыna baшa gяlir. Birillik qidalanmaq, telefon, nяqliyyat, 

шяxsi xяrclяri юdяmяk цчцn isя tяlяbяyя 500-750 Avstraliya dollarы lazыmdыr. 

Melburn Universitetinin nяzdindя memarlыq, inшaat vя planlaшdыrma 

fakцltяsi, Melburn Dizayn Mяktяbi; incяsяnяt fakцltяsi; Humanitar vя Sosial 

Elmlяr Ali Mяktяbi (magistr vя doktorantlar цчцn); biznes vя iqtisadiyyat 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

330 

fakцltяsi; Biznes vя  Иqtisadiyyat Ali Mяktяbi; Melburn Tяhsil (pedaqogika) 

Ali Mяktяbi; Ali Tяhsil mяktяblяri; Melburn Mцhяndislik Mяktяbi; Yer vя 

Яtraf Mцhit Elmlяri Mяktяbi, Yer vя  Яtraf Mцhit Elmlяri Ali Mяktяbi, 

Ekoloji Proqramlar Ofisi; Hцquq Mяktябi, hцquq doktorluьu, magistrы 

fakцltяlяri; tibb, stomatologiya vя sяhiyyя sahяlяri цzrя tяdqiqatlar magistra-

turasы; Melburn Tяdqiqatlar Ali Mяktяbi, Melburnda tяdqiqatlar magistra-

turasы; dяqiq elmlяr fakцltяsi, Melburn Elmlяr Ali Mяktяbi; baytarlыq elmlяri 

fakцltяsi, baytarlыq elmlяri sahяsi  цzrя  tяdqiqatlar magistraturasы; musiqi 

fakцltяsi, Tяdqiqatlar Ali Mяktяbi, Melburn Biznes Mяktяbi, Mt Eliza Иdarя-

edici Tяhsil Mяktяbi fяaliyyяt gюstяrir. Burada fakцltяlяrdя bakalavrlar, ali 

mяktяblяrdя isя magistr vя doktorantlar tяhsil alыr. Universitet 340-dan чox 

magistr vя doktorluq proqramы tяklif edir. 

Melburn Universitetinin tяhsil modeli Avropanыn, Asiyanыn,  Шimali 

Amerikanыn tяhsil sisteminin яn yaxшы  xцsusiyyяtlяrini  юzцndя  cяmlяшdirяn 

tяdris proqramыdыr. Bu model цч nяticяdяn (яmяk fяaliyyяti, ali ixtisas, yцksяk 

tяdqiqat dяrяcяlяri) birinя malik olan 87 яsas sahя цzrя 6 yeni ixtisasdan iba-

rяtdir: incяsяnяt, biotibb, kommersiya, яtraf mцhit, musiqi, elmlяr bakalavrы. 

Bюyцk tяcrцbя  nяticяsindя universitet elmi-tяdqiqat layihяlяrini daha da ge-

niшlяndirir, yeni-yeni tяdris proqramlarы  həyata keçirir, doktorluq tяdqiqat-

larыnы  vя akademik mobilliliyi gцclяndirir. Melburn Modeli tяlяbяnin  шяxsi 

keyfiyyяtlяrinin inkiшafы, onun magistratura vя doktorantura pillяsinя daha da 

hazыrlыqlы olmasы, gяlяcяkdя uьurlu karyera яldя etmяsi mяqsяdi ilя iшlяnilib. 

Melburn Universitetinin kitabxanasы Avstraliyanыn яn zяngin kitabxana-

larыndan biridir. Hяr gцn kitabxanaya minlяrlя oxucu gяlir. Kitabxanaya 3,5 

milyon cild kitab, DVD vя fotoslayd, not, xяritя, dюvri vя чaplы nяшr, elяcя dя 

32000 elektron kitab, yцzlяrlя  məlumat bazasы, 63000 цmumi vя  xцsusi rя-

qяmsal jurnal vя s. daxildir. Kitabxananыn kataloqunda ingilis dilindя kitabın 

111000 disk yazыsы vardır. Bunlar Иngiltяrя, Иrlandiya, Шotlandiya, Uels, Шimali 

Amerikanыn Britaniya mцstяmlяkяsi olduьu dюvrdя  чap edilmiш kitablardыr. 

Kitabxana sistemindя Memarlыq, Beylye Иncяsяnət, Braunless Biotibbi, Kim-

ya, Yer Elmlяri, Шяrqi Resurs Mяrkяzi, Giblin Иqtisadiyyat vя Ticarяt, Torpaq 

vя Qida Resurslarы, Hцquq, Lenton Parr Musiqi, Tяsviri vя  Иfaчыlыq  Иncя-

sяnяti, Luiza Hanson-Dayer Musiqi, Riyaziyyat, Fizika, Baytarlыq kitabxana-

larы fяaliyyяt gюstяrir. 

Universitetdя 6500-dяn  чox  яmяkdaш  чalышыr. Onlarыn  яksяriyyяti dцnya 

цzrя tanınmыш alimlяr, Nobel mцkafatы laureatlarы (Mikrobiologiya vя immu-

nologiya шюbяsinin яmяkdaшы, professor Piter Doerti, iqtisadчыlar Ceyms Mir-

rlis vя Klayv Qrencer), Rods tяqaцdчцlяridir. 

Melburn Universitetindя  цmumilikdя 45800 tяlяbя  tяhsil alыr. Onlarыn 

11000-dяn  чoxu dцnyanыn 120-yя yaxыn  юlkяsindяn olan xarici tяlяbяlяrdir. 

Xarici tяlяbяlяrin яksяriyyяti Asiyadan, xцsusilя Чin, Malayziya, Sinqapur vя 

Иndoneziyadan olan gяnclяrdir. 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

331

Melburn Universitetinin Tяlяbя Tяшkilatы burada oxuyan gяnclяrя geniш 

xidmяtlяr tяklif edir. Tяшkilat hяr tяlяbяyя  gюrя universitet rяhbяrliyi qarшы-

sыnda cavabdehlik daшыyыr. 

Universitetdя tяlяbя hяyatы чox maraqlы tяшkil olunub. Tяlяbяlяr mцxtяlif 

laboratoriyalara, institutlara, zavodlara, xяstяxanalara, fermalara vя digяr 

mцяssisяlяrя ekskursiyalar tяшkil edir, шяhяrcikdя keчirilяn tяdbirlяrdя, tama-

шalarda, sяrgilяrdя, seminarlarda, kцtlяvi mцhazirяlяrdя, idman yarышlarыnda 

iшtirak edir, юzlяrinя yeni-yeni dostlar qazanыrlar. Bir sюzlя, Melburn Univer-

siteti gяnclяrin arzuladыqlarы tяhsili ala bilяcяyi яn mцkяmmяl elm ocaqlarыn-

dan biridir.