Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki idarəetmə VƏ texnologiya kolleci

Mədəniyyət tarixi aşağıdakı dövrlərə bölünür: 



 

İbtidai icma mədəniyyəti (b.e. 4 min il əvvəl ); 



 

Q

ədim Dünya mədəniyyəti (b.e.4 min il əvvəl — b.e.V əsrinə qədər); 



 

Orta 

əsrlər (V—XIV əsr); 



 

İntibah Dövrü (XIV—XVI əsr); 



 

Yeni Dövr (XVI ax.—XIX əsr); 



 

Ən Yeni Dövr (XIX ax. — h.h. dövr). 

---

8 

 

Kulturologiya  bir  elm  kimi  XX 

əsrin  əvvəllərində  meydana  gəlmişdir. 

Onun  ya

ranmasında  ABŞ  kulturoloqu Lesli  Alvin  Uayt  (1900-1975)  xüsusi 

rol  oynamışdır.  Lesli  Alvin  Uayt  öz  nəzəriyyəsini  “Kulturologiya” 

adlandırmışdır. Kulturologiya tarixi elmin keçdiyi yolu tədqiq edir.  

“Kultura”  sözünün  dinlə,  dini  sitayişlə  bağlılığına  istinad  edən  bir  çox 

müəlliflər, xüsusilə, müasir dinşünas alim A.Men belə hesab edir ki, hər bir 

mədəniyyətin  tamamlanması  üçün  “inam”  hissi  və  əqidəsi  başlıca  yer 

tutmalıdır.  Bir  çox  müəlliflər  isə,  belə  hesab  edirdi  ki,  dini  əqidəsi,  inamı 

olmayanı  mədəni  hesab  etmək  düzgün  deyil.  “Mədəniyyət”  sözünün 

təhlilində bu fikirlərin hansının düzgün olub-olmamasından asılı olmayaraq 

həmin  anlayışın  mahiyyətinin  düzgün  dərk  edilməsində  yuxarıda 

söylənənlərin hər birinin özünəməxsus qiyməti vardır. İstər fəlsəfə tarixində, 

istərsə  də  digər  humanitar  elm  sahələrində  “mədəniyyət”lə  bağlı 

problemlərə  toxunan  tədqiqatçılar  bu  hadisəni  ictimai-tarixi  proses  kimi 

təhlil edərək onun mahiyyət və məzmununun dərin şərhini vermişlər. XVIII 

əsrin axırlarında bu söz alman ədəbiyyatında iki mənada - birincisi, bilik və 

peşələrin  köməkliyi  ilə  təbiət  üzərində  hökmranlıq,  ikincisi  isə,  şəxsiyyətin 

m

ənəvi  zənginliyini  bildirirdi.  “Kultura”  sözünün  bu  mənaları  yavaş-yavaş 

bütün Avropa dillərinə daxil oldu. 

Yer üzündə yaşayan insanlar zaman-zaman müxtəlif ictimai – iqtisadi 

formasiyalarda öz həyat, məişət və davranış tərzləri ilə bağlı olaraq zəngin 

bir  tarixi 

–  kulturoloji  irs  qoyub  getmişlər.  Tarixi  keçmişimizi  əks  etdirən 

məhz  bu  maddi  mənbələr  və  yazlı  qaynaqlar  vahid  bir  küll  halında 

cəmləşərək  mədəni  sərvət  toplusu  kimi  tariximizi  kulturoloji  baxımdan 

öyrənməyə  və  dərk  etməyə  əsas  verir.  Bu  baxımdan  bizə  miras  qalan 

kitabələr,  yazılı  qaynaqlar,  qayalar,  daşlar,  sümük,  gil  lövhələr  və  s. 

kulturoloji mənbələr kimi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. 

Müxtəlif  tipli  qəbir  abidələri:  daş  qutu  qəbirlər,  torpaq  qəbirlər, 

kurqanlar

,  küp  qəbirlər,  katakomba  və  onlardan  əldə  edilmiş  materiallar 

biz

ə qədim insanların adət – ənənələri, dünyagörüşləri, dini inancları və s. 

h

aqqında geniş kulturoloji məlumatlar verir.