Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki idarəetmə VƏ texnologiya kolleci

Kütləvi  mədəniyyət  –  XX  əsrin  ortalarından  başlayaraq  burjua 

m

ədəniyyətinin  vəziyyətini  kütləvi  mədəniyyət  özündə  əks  etdirir.  Kütləvi 

c

əmiyyət  haqqında  konsepsiya  və  nəzəriyyələrin  işıqlandırılması 

prosesind

ə  bu  problemin  tədqiqinin  hələ  qədim  filosofların  diqqət 

m

ərkəzində  olduğunu  aydın  gördük.  Əldə  etdiyimiz  elmi  nəticələrdən  belə 

q

ənaətə  gəlmək  olar  ki,  cəmiyyətin  kütləviləşməsi  prosesində  kütləvi 

m

ədəniyyət  amili  zəruri  və  həm  də  vacib  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Lakin 

t

əəssüflə  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  bu  amil  əsrlər  boyu  iki,  bir-birinə  zidd 

duran  dünyagörüşləri,  ideologiyaları  (burjua  ideologiyası  və  kommunist 

ideologiyası)  arasında  özünün  əcaib  məzmununu  “qazanmışdır”.  Bəzi 

fikirl

ərə görə, elitar mədəniyyət onu yaradanların özünüifadəsidirsə, “kütləvi 

m

ədəniyyət”  kütlənin  tələbatına  görə  yaradılı.  “Kütləvi  mədəniyyət”  tarixdə 

görünməmiş  hadisədirsə,  elitar  mədəniyyət  səbəb  deyil,  kütləvi 

m

ədəniyyətin nəticəsidir. Belə ki, o, öz sənət əsərlərinin kütləvi standartlar 

s

əviyyəsinə  enməsini  arzulamayan  sənətkarın  sığınacağıdır.  Əsil,  həqiqi 

m

ədəni elita kütlə üzərində hökmranlığa can atmağ istəyənlər deyil, əksinə, 

kütlədən ayrılıb özünə qapılanlardır. Kulturoloqların fikrincə elitar və kütləvi 

m

ədəniyyətlərin uyğunlaşma və ya birləşməsində qeyri-adi bir şey yoxdur. 

Sad

əcə olaraq elitar mədəniyyət kütləvi mədəniyyətin törəməsi kimi zəruri 

formada meydana çıxır.

 

Kütləvi mədəniyyət böyük həcmdə istehsal olunan 

«ümumdünya  istehlakelementlərinin»  məcmusu  kimi  şərh  edilir.  Bu, 

gündəlik  həyat  mədəniyyətidir.Onun  məzmununu  müasir  sənaye 

istehsalının  -  kino,  televiziya,  kitab,  qəzet,  jurnal,idman,  turizm  və  s. 

m

əhsulları  təşkil  edir.  Bu  məhsulların  istehlakı  kütləviistehlakdır,  çünki  bu 

m

ədəniyyəti  qavrayan  auditoriya  böyük  zal  və  stadionların  kütləvi 

tamaşaçısı,  televiziya  ekranlarının  milyonlarla  izləyicisidir.  Kütləvi 

---

20 

 

m

ədəniyyət  auditoriyanın  təhsil  səviyyəsi  və  hazırlıq  dərəcəsindən  asılı 

olmayaraq 

f

əaliyyət 

göstərən 

universal 

(psiхofizioloji) 

qavrayış 

meхanizmlərinə söykənir.