AZƏrbaycan respublikasinin cinayət məCƏLLƏSİ MÜNDƏRİcat

CİNAYƏT MƏSULİYYƏTİNƏ CƏLB EDİLMƏLİ OLAN ŞƏXSLƏR
 
 M a d d ə   1 9 .  Cinayət məsuliyyətinin ümumi şərtləri 
Bu  Məcəllə  ilə  müəyyən  olunmuş  yaş  həddinə  çatmış  və  cinayət  törətmiş  anlaqlı  şəxs 
cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. 
 M a d d ə   2 0 .  Cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddi 
20.1. Cinayət törədənədək on altı yaşı tamam olmuş şəxs cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. 
20.2. On dörd yaşı tamam olmuş şəxs yalnız qəsdən adam öldürməyə, qəsdən sağlamlığa az 
ağır  və  ya  ağır  zərər  vurmağa,  adam  oğurlamağa,  zorlamağa,  seksual  xarakterli  zorakılıq 
hərəkətlərinə,  oğurluğa,  soyğunçuluğa,  quldurluğa,  hədə-qorxu  ilə  tələb  etməyə,  talama 
məqsədi  olmadan  qanunsuz  olaraq  avtomobil  və  ya  başqa  nəqliyyat  vasitəsi  ələ  keçirməyə, 
ağırlaşdırıcı  hallarda  əmlakı  qəsdən  məhv  etməyə  və  ya  zədələməyə,  terrorçuluğa,  adamları 
girov  götürməyə  ağırlaşdırıcı  hallarda  xuliqanlığa,  odlu  silahı,  döyüş  sursatını,  partlayıcı 
maddələri  və  qurğuları  talamağa  və  ya  hədə-qorxu  ilə  tələb  etməyə,  narkotik  vasitələri  və  ya 

psixotrop  maddələri  talamağa  və  ya  hədə-qorxu  ilə  tələb  etməyə,  nəqliyyat  vasitələrini  və  ya 
yolları yararsız vəziyyətə salmağa görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. 
20.3.  İctimai  təhlükəli  əməli  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyi)  törətdiyi  zaman  bu  Məcəllənin 
20.1 və 20.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmamış şəxslər barəsində görülən 
tədbirlər və həmin tədbirlərin tətbiqi qaydası müvafiq qanunla müəyyən edilir.
 18 
 
 M a d d ə   2 1 .  Anlaqsızlıq 
21.1.  İctimai  təhlükəli  əməli  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyi)  törətdiyi  zaman  anlaqsız 
vəziyyətdə olmuş, yəni xroniki psixi xəstəlik, psixi fəaliyyətin müvəqqəti pozulması, kəmağıllıq 
və  ya  sair  psixi  xəstəlik  nəticəsində  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  faktiki 
xarakterini  və  ictimai  təhlükəliliyini  dərk  etməyən  və  ya  onu  idarə  edə  bilməyən  şəxs  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb edilmir. 
21.2. Anlaqsız vəziyyətdə ictimai təhlükəli əməl (hərəkət və ya hərəkətsizlik) törətmiş şəxs 
barəsində  məhkəmə  tərəfindən  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  tibbi  xarakterli  məcburi 
tədbirlər tətbiq edilə bilər. 
21.3.  Anlaqlı  vəziyyətdə  cinayət  törətmiş,  lakin  məhkəmə  tərəfindən  hökm  çıxarılanadək 
psixi  xəstəliyə  tutulmuş  və  bunun  nəticəsində  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin) 
faktiki  xarakterini  və  ictimai  təhlükəliliyini  dərk  etmək  və  ya  həmin  əməli  idarə  etmək 
imkanından  məhrum  olmuş  şəxs  barəsində  məhkəmə  tərəfindən  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə 
tutulmuş tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilə bilər. 
 M a d d ə   2 2 .   Anlaqlılığı  istisna  etməyən  psixi  pozuntusu  olan  şəxsin  cinayət 
məsuliyyəti 
22.1.  Anlaqlı  vəziyyətdə  olan,  lakin  cinayət  törətdiyi  zaman  psixikanın  pozulması 
nəticəsində  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  faktiki  xarakterini  və  ictimai 
təhlükəliliyini  tam  dərk  etməyən  və  ya  həmin  əməli  idarə  edə  bilməyən  şəxs  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb edilir. 
22.2.  Anlaqlılığı  istisna  etməyən  psixi  pozuntu  məhkəmə  tərəfindən  cəza  təyin  edilərkən 
nəzərə  alınır  və  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  tibbi  xarakterli  məcburi  tədbirlərin  tətbiq 
edilməsi üçün əsas ola bilər. 
 M a d d ə   2 3 .  Sərxoş halda törədilmiş cinayətə görə məsuliyyət 
Səbəbindən  asılı  olmayaraq  (alkoqollu  içkilərin  qəbulu,  narkotik  vasitələrdən  və  ya  digər 
güclü  təsir  edən  maddələrdən  istifadə  nəticəsində)  sərxoş  halda  cinayət  törətmiş  şəxs  cinayət 
məsuliyyətindən azad olunmur. 
5-ci fəsil 
TƏQSİR 
 M a d d ə   2 4 .  Təqsirin formaları 
24.1. Əməli (hərəkət və ya hərəkətsizliyi) yalnız qəsdən və ya ehtiyatsızlıqdan törətmiş şəxs 
cinayət törətməkdə təqsirli sayılır. 
24.2.  Ehtiyatsızlıqdan  törədilmiş  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik)  yalnız  bu  Məcəllənin 
Xüsusi hissəsinin müvafiq maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət sayılır. 

 M a d d ə   2 5 .  Cinayətin qəsdən törədilməsi 
25.1.  Birbaşa  və  ya  dolayı  qəsdlə  törədilmiş  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik)  qəsdən 
törədilmiş cinayət sayılır. 
25.2.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  olduğunu  dərk 
etmiş,  onun  ictimai  təhlükəli  nəticələrini  qabaqcadan  görmüş  və  bunları  arzu  etmişdirsə,  bu 
halda cinayət birbaşa qəsdlə törədilmiş hesab olunur. 
25.3.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  olduğunu  dərk 
etmiş,  onun  ictimai  təhlükəli  nəticələrini  qabaqcadan  görmüş,  lakin  bunları  arzu  etməmiş  və 
belə  nəticələrin  baş  verməsinə  şüurlu  surətdə  yol  vermişdirsə,  bu  halda  cinayət  dolayı  qəsdlə 
törədilmiş hesab olunur. 
 M a d d ə   2 6 .  Cinayətin ehtiyatsızlıqdan törədilməsi 
26.1.  Cinayətkarcasına  özünəgüvənmə  və  ya  cinayətkarcasına  etinasızlıq  nəticəsində 
törədilmiş əməl (hərəkət və ya hərəkətsizlik) ehtiyatsızlıqdan törədilmiş cinayət sayılır. 
26.2.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  nəticələr  verə 
biləcəyi  imkanını  qabaqcadan  görmüş,  lakin  kifayət  qədər  əsas  olmadan  onların  qarşısını 
alacağını  güman  etmişdirsə,  bu  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik)  cinayətkarcasına 
özünəgüvənmə nəticəsində törədilmiş cinayət hesab olunur. 
26.3.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  nəticələr  verə 
biləcəyi  imkanını  lazımi  diqqət  və  ehtiyatlılıq  göstərərək  qabaqcadan  görməli  olduğu  və  görə 
biləcəyi  halda,  onları  görməmişdirsə,  bu  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik)  cinayətkarcasına 
etinasızlıq nəticəsində törədilmiş cinayət hesab olunur. 
6-cı fəsil 
BAŞA ÇATMAYAN CİNAYƏT
 
 M a d d ə   2 7 .  Başa çatmış və başa çatmayan cinayət 
27.1.  Şəxs  tərəfindən  törədilmiş  əməldə  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlikdə)  bu  Məcəllə  ilə 
nəzərdə tutulmuş cinayət tərkibinin bütün əlamətləri mövcuddursa, cinayət başa çatmış hesab 
olunur. 
27.2. Cinayətə hazırlıq və cinayət etməyə cəhd başa çatmayan cinayət hesab olunur. 
27.3.  Başa  çatmayan  cinayətlərə  görə  cinayət  məsuliyyəti  bu  Məcəllənin  28  və  29-cu 
maddələrinə istinad olunmaqla bu Məcəllənin başa çatmış cinayətlərə görə məsuliyyət nəzərdə 
tutan müvafiq maddələrinə uyğun olaraq müəyyən edilir. 
 M a d d ə   2 8 .  Cinayətə hazırlıq 
28.1.  Cinayət  törətmək  üçün  vasitə  və  ya  alət  axtarma,  əldə  etmə  və  ya  hazırlama,  yaxud 
cinayət törətmək üçün başqaları ilə əlaqəyə girmə, sövdələşmə və yaxud cinayət törətmək üçün 
qəsdən  başqa  cür  şərait  yaratma  zamanı  cinayət  şəxsin  iradəsindən  asılı  olmayaraq  başa 
çatdırılmamışdırsa, belə əməllər cinayətə hazırlıq hesab olunur. 
28.2.  Yalnız  ağır  və  xüsusilə  ağır  cinayətlərin  törədilməsinə  yönəlmiş  hazırlıq  cinayət 
məsuliyyətinə səbəb olur. 
 M a d d ə   2 9 .  Cinayət etməyə cəhd 

Bilavasitə  cinayət  törətməyə  yönəldilmiş  qəsdən  edilən  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik), 
şəxsin  iradəsindən  asılı  olmayan  səbəblərə  görə  başa  çatdırılmamışdırsa,  cinayət  etməyə  cəhd 
hesab olunur. 
 M a d d ə   3 0 .  Cinayət törətməkdən könüllü imtina etmə 
30.1. Cinayəti başa çatdırmaq imkanına malik olduğunu dərk edən şəxs tərəfindən cinayətə 
hazırlıq  hərəkətlərinin  və  ya  bilavasitə  cinayət  törətməyə  yönəldilmiş  əməlin  (hərəkət  və  ya 
hərəkətsizliyin) dayandırılması, cinayəti törətməkdən könüllü imtina etmə sayılır. 
30.2.  Cinayəti  başa  çatdırmaqdan  könüllü  olaraq  qəti  imtina  edən  şəxs  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb olunmur. 
30.3.  Cinayəti  başa  çatdırmaqdan  könüllü  imtina  edən  şəxs  yalnız  o  halda  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb olunur ki, onun törətdiyi əməldə başqa bir cinayətin tərkibi olsun. 
30.4.  Cinayətin  təşkilatçısı  və  cinayətə  təhrikçi  müvafiq  dövlət  hakimiyyəti  orqanlarına 
vaxtında  məlumat  verməklə  və  ya  digər  tədbirlər  görməklə  icraçı  tərəfindən  cinayətin  başa 
çatdırılmasını  aradan  qaldırdıqları  halda,  cinayət  məsuliyyətinə  cəlb  olunmurlar.  Köməkçi, 
bilavasitə cinayət törətməyə yönəlmiş əməllər başlananadək icraçıya qabaqcadan vəd olunmuş 
köməkdən imtina etmişdirsə və ya artıq göstərilmiş köməyin nəticələrini aradan qaldırmışdırsa, 
cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmur. 
30.5. Təşkilatçı və ya təhrikçi bu Məcəllənin 30.4-cü maddəsi ilə nəzərdə tutulan hərəkətləri 
ilə  icraçı  tərəfindən  cinayətin  törədilməsinin  qarşısını  ala  bilmədikdə,  məhkəmə  cəza  təyin 
edərkən onların hərəkətlərini yüngülləşdirici hal hesab edə bilər. 
7-ci fəsil 
CİNAYƏTDƏ İŞTİRAKÇILIQ
 
 M a d d ə   3 1 .  İştirakçılıq 
İki və ya daha çox şəxsin qəsdən cinayət törətməkdə qəsdən birgə iştirakı iştirakçılıq sayılır. 
 M a d d ə   3 2 .  İştirakçılığın növləri 
32.1. Cinayətin icraçısı ilə birlikdə, təşkilatçısı, təhrikçisi və köməkçisi cinayətin iştirakçıları 
sayılırlar. 
32.2.  Cinayəti  bilavasitə  törətmiş  və  ya  başqa  şəxslərlə  birlikdə  onun  törədilməsində 
bilavasitə iştirak etmiş şəxs (birgə icraçılıq), eləcə də bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş hallarda 
cinayət  məsuliyyətinə  cəlb  edilə  bilməyən  şəxslərdən  istifadə  etməklə  cinayəti  törətmiş  şəxs 
icraçı sayılır. 
32.3.  Cinayətin  törədilməsini  təşkil  etmiş  və  ya  həmin  cinayətin  törədilməsinə  rəhbərlik 
etmiş,  eləcə  də  mütəşəkkil  dəstə  və  ya  cinayətkar  birlik  (cinayətkar  təşkilat)  yaratmış  və  ya 
bunlara rəhbərlik etmiş şəxs cinayətin təşkilatçısı sayılır. 
32.4.  Ələ  alma,  sövdələşmə,  hədə-qorxu  gəlmə  və  ya  digər  üsullarla  başqa  şəxsi  cinayət 
törətməyə sövq edən şəxs təhrikçi sayılır. 
32.5.  Cinayətin  törədilməsinə  məsləhətləri,  göstərişləri  və  məlumatları  ilə,  cinayət 
törədilməsi üçün alət və ya vasitələr vermək və ya maneələri aradan qaldırmaqla yardım etmiş 
şəxs, habelə cinayət törətmiş şəxsi, cinayət alətlərini və ya vasitələrini, cinayətin izlərini, yaxud 
cinayət yolu ilə əldə edilmiş pul vəsaitlərini və ya digər əmlakı gizlətməyi, belə pul vəsaitlərini 

və ya digər əmlakı əldə etməyi, onlara sahiblik və ya onlardan istifadə etməyi, yaxud sərəncam 
verməyi qabaqcadan vəd etmiş şəxs köməkçi sayılır
.
19
 
 M a d d ə   3 3 .  Cinayətin iştirakçılarının məsuliyyəti 
33.1.  Cinayətin  iştirakçılarının  məsuliyyəti  onların  hər  birinin  cinayətin  törədilməsində 
faktiki iştirakının xarakterindən və dərəcəsindən asılı olaraq müəyyən edilir. 
33.2.  Cinayətin  birgə  icraçıları  birgə  törətdikləri  cinayətə  görə,  bu  Məcəllənin  32-ci 
maddəsinə istinad edilmədən, həmin Məcəllənin Xüsusi hissəsində nəzərdə tutulmuş müvafiq 
maddəyə uyğun olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilirlər. 
33.3.  Cinayətin  təşkilatçısı,  təhrikçisi  və  köməkçisi  törədilmiş  cinayətə  görə,  cinayətin 
törədilməsində onların eyni vaxtda birgə icraçı kimi iştirak etdiyi hallar istisna olunmaqla, bu 
Məcəllənin  32-ci  maddəsinə  istinad  edilməklə  həmin  Məcəllənin  Xüsusi  hissəsində  nəzərdə 
tutulmuş müvafiq maddəyə uyğun olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilirlər. 
33.4.  Bu  Məcəllənin  Xüsusi  hissəsinin  müvafiq  maddəsi  ilə  cinayətin  xüsusi  subyekti 
olmayan  və  həmin  maddə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  cinayətin  törədilməsində  iştirak  edən  şəxs, 
həmin  cinayətə  görə  onun  təşkilatçısı,  təhrikçisi  və  köməkçisi  qismində  məsuliyyətə  cəlb 
olunur. 
33.5.  İcraçı  onun  iradəsindən  asılı  olmayan  səbəblərdən  cinayəti  başa  çatdıra  bilmədikdə, 
digər  iştirakçılar  cinayətə  hazırlıqda  və  ya  cinayət  etməyə  cəhddə  iştirakçılığa  görə  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb edilirlər. Öz iradəsindən asılı olmayan səbəblərdən başqa şəxsləri cinayətin 
törədilməsinə təhrik etməyə nail olmayan şəxs də cinayətə hazırlığa görə cinayət məsuliyyətinə 
cəlb edilir. 
 M a d d ə   3 4 .  Cinayətin bir qrup şəxs, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs, mütəşəkkil 
dəstə və ya cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən törədilməsi  
34.1.  Qabaqcadan  razılaşmadan  iki  və  ya  daha  çox  icraçının  birgə  iştirakı  ilə  törədilən 
cinayət bir qrup şəxs tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.2. Qabaqcadan razılaşmaqla iki və ya daha çox şəxsin birgə iştirakı ilə törədilən cinayət 
qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.3. Bir və ya bir neçə cinayətin törədilməsi üçün qabaqcadan birləşmiş iki və ya daha çox 
şəxsdən  ibarət  olan  sabit  cinayətkar  qrup  tərəfindən  törədilən  cinayət  mütəşəkkil  dəstə 
tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.4.  Ağır  və  ya  xüsusilə  ağır  cinayətlərin  törədilməsi  məqsədi  ilə  sabit  mütəşəkkil 
cinayətkar qrupun yaradılması və ya eyni məqsədlərlə iki və ya daha çox mütəşəkkil cinayətkar 
qrupun sabit birliyi cinayətkar birlik (cinayətkar təºkilat) hesab olunur. 
34.5. Cinayətkar birliyin (cinayətkar təşkilatın) məqsədlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar 
belə  birliyin  (təşkilatın)  üzvü  (üzvləri)  tərəfindən,  habelə  cinayətkar  birliyin  (cinayətkar 
təşkilatın) tapşırığı ilə həmin birliyin üzvü (üzvləri) olmayan şəxs (şəxslər) tərəfindən törədilən 
cinayət, cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.6. Mütəşəkkil dəstə və ya cinayətkar birlik yaratmış, yaxud onlara rəhbərlik etmiş şəxs bu 
Məcəllənin Xüsusi hissəsinin müvafiq maddələri ilə nəzərdə tutulan hallarda onları yaratmağa 
və  rəhbərlik  etməyə  görə,  habelə  mütəşəkkil  dəstənin  və  ya  cinayətkar  birliyin  törətdiyi,  bu 
şəxsin niyyəti ilə əhatə olunan bütün cinayətlərə görə məsuliyyət daşıyır. Mütəşəkkil dəstənin 
və ya cinayətkar birliyin digər üzvləri həmin cinayətlərdə iştirakına görə bu Məcəllənin Xüsusi 
hissəsinin  müvafiq  maddələri  ilə  nəzərdə  tutulmuş  hallarda,  habelə  hazırlanmasında  və  ya 
törədilməsində iştirak etdikləri cinayətlərə görə cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. 

34.7.  Bu  Məcəllənin  Xüsusi  hissəsinin  maddələri  ilə  nəzərdə  tutulmayan  hallarda 
mütəşəkkil dəstənin yaradılması onun törədəcəyi cinayətə hazırlığa görə cinayət məsuliyyətinə 
səbəb olur. 
34.8. Bir qrup şəxs, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs, mütəşəkkil dəstə və ya cinayətkar 
birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən törədilən əməllər bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulan əsaslara 
və hədlərə uyğun olaraq daha ciddi cəzalara səbəb olur. 
 M a d d ə   3 5 .   Ümumi  niyyətdən  kənara  çıxan  cinayətin  törədilməsi  (icraçının 
ekstsessi) 
35.1.  İcraçı  tərəfindən  razılaşdırılmış  ümumi  niyyətdən  kənara  çıxmaqla,  yəni  cinayətin 
digər iştirakçılarının qəsdi ilə əhatə olunmayan başqa cinayətin törədilməsi, icraçının ekstsessi 
hesab olunur. 
35.2. İcraçının ekstsessinə görə cinayətin digər iştirakçıları cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə 
bilməzlər. 
8-ci fəsil 
ƏMƏLİN CİNAYƏT OLMASINI ARADAN QALDIRAN HALLAR
 
 M a d d ə   3 6 .  Zəruri müdafiə 
36.1. Zəruri müdafiə vəziyyətində, yəni özünü müdafiə edənin və ya başqa şəxsin həyatını, 
sağlamlığını  və  hüquqlarını,  dövlətin  və  cəmiyyətin  mənafelərini  qəsd  edənə  zərər  vurmaq 
yolu  ilə  ictimai  təhlükəli  qəsddən  qoruyarkən  törədilmiş  hərəkət,  zəruri  müdafiə  həddini 
aşmamışdırsa, cinayət sayılmır. 
36.2. Peşə və ya digər xüsusi hazırlığından və qulluq vəziyyətindən asılı olmayaraq bütün 
şəxslər  zəruri  müdafiə  hüququna  malikdirlər.  Bu  hüquq,  dövlət  orqanlarına  və  ya  başqa 
şəxslərə  kömək  məqsədi  ilə  müraciət  etmək,  habelə  ictimai  təhlükəli  qəsddən  yayınmaq 
imkanından asılı olmayaraq bütün şəxslərə şamil olunur. 
36.3.  Qəsdin  xarakterinə  və  ictimai  təhlükəlilik  dərəcəsinə  açıq-aşkar  uyğun  gəlməyən 
qəsdən törədilən hərəkətlər zəruri müdafiə həddini aşmaq hesab edilir. 
 M a d d ə   3 7 .  Cinayət törətmiş şəxs tutularkən ona zərər vurulması 
37.1.  Cinayət  törətmiş  şəxsin  səlahiyyətli  dövlət  hakimiyyəti  orqanlarına  gətirilməsi  və  ya 
yeni  cinayətlər  törətməsinin  qarşısının  alınması  məqsədi  ilə  tutulduğu  zaman  ona  zərər 
yetirilməsi,  əgər  həmin  məqsəd  üçün  bütün  digər  təsir  imkanlarından  istifadə  lazımi  nəticə 
verməmişsə və bunun üçün zəruri olan tədbirlərin həddi aşılmamışdırsa, cinayət sayılmır. 
37.2. Cinayət törətmiş şəxsin tutulması üçün tətbiq edilən vasitələrin və üsulların törədilmiş 
əməlin  və  həmin  əməli  törətmiş  şəxsin  ictimai  təhlükəlilik  dərəcəsinə,  habelə  tutulmanın 
hallarına  aşkar  surətdə  uyğun  gəlməməsi  və  zərurət  olmadan  şəxsə  açıq-aşkar  həddən  artıq 
zərər  vurulması  şəxsin  tutulması  üçün  zəruri  olan  tədbirlərin  həddini  aşmaq  hesab  olunur. 
Həddi bu qaydada aşma, yalnız qəsdən zərər vurulduqda cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. 
 M a d d ə   3 8 .  Son zərurət 
38.1.  Son  zərurət  vəziyyətində,  yəni  şəxsin  özünün  və  ya  başqa  şəxslərin  həyatını, 
sağlamlığını  və  hüquqlarını,  dövlətin  və  cəmiyyətin  mənafelərini  bilavasitə  qorxu  altına  alan 
təhlükəni  aradan  qaldırmaq  üçün  bu  Məcəllə  ilə  qorunan  obyektlərə  zərər  vurmaq  yolu  ilə 

törədilmiş  hərəkət,  əgər  həmin  vəziyyətdə  bu  təhlükəni  başqa  vasitə  ilə  aradan  qaldırmaq 
mümkün deyildirsə və bu zaman son zərurət həddinin aşılmasına yol verilməmişdirsə, cinayət 
sayılmır. 
38.2.  Baş  vermiş  təhlükənin  xarakterinə  və  dərəcəsinə,  habelə  həmin  təhlükənin  aradan 
qaldırılması  şəraitinə  aşkar  surətdə  uyğun  olmayan  zərər  vurulması  və  vurulmuş  zərərin 
qarşısı  alınmış  zərərə  bərabər  və  ya  ondan  artıq  olması  son  zərurət  həddini  aşma  sayılır.  Son 
zərurət həddini bu qaydada aşma, yalnız qəsdən zərər vurulduqda cinayət məsuliyyətinə səbəb 
olur. 
 M a d d ə   3 9 .  Əsaslı risk 
39.1. İctimai faydalı məqsədə nail olmaq üçün əsaslı risk nəticəsində bu Məcəllə ilə qorunan 
obyektlərə zərər vurulması cinayət sayılmır. 
39.2.  Göstərilən  məqsədə  risk  ilə  əlaqədar  olmayan  hərəkətlə  (hərəkətsizliklə)  nail  olmaq 
mümkün  deyildirsə  və  risk  edən  şəxs  bu  Məcəllə  ilə  qorunan  obyektlərə  zərər  dəyməsini 
aradan qaldırmaq üçün zəruri tədbirləri görmüşdürsə, risk əsaslı hesab edilir. 
39.3.  Bilə-bilə  insanların  həyatı  üçün  təhlükə  ilə,  ekoloji  və  ya  digər  fəlakət  təhlükəsi  ilə 
müşayiət olunan risk əsaslı hesab edilmir. 
 M a d d ə   4 0 .  Əmrin və ya sərəncamın yerinə yetirilməsi 
40.1.  Müəyyən  edilmiş  qaydada  verilmiş  və  icrası  şəxs  üçün  məcburi  olan  əmr  və  ya 
sərəncamı  yerinə  yetirərkən  həmin  şəxs  tərəfindən  bu  Məcəllə  ilə  qorunan  obyektlərə  zərər 
vurulması cinayət sayılmır. Belə zərərə görə qanunsuz əmr və ya sərəncam vermiş şəxs cinayət 
məsuliyyəti daşıyır. 
40.2.  Bilə-bilə  qanunsuz  əmri  və  ya  sərəncamı  yerinə  yetirməklə  qəsdən  cinayət  törətmiş 
şəxs ümumi əsaslarla cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur. 
40.3.  Qanunsuz  əmr  və  ya  sərəncamın  yerinə  yetirilməməsi  cinayət  məsuliyyətinə  səbəb 
olmur. 
 
UÇÜNCÜ BÖLMƏ 
CƏZA HAQQINDA 
9-cu fəsil 
CƏZANIN ANLAYIŞI, MƏQSƏDİ VƏ NÖVLƏRİ
 
 M a d d ə   4 1 .  Cəzanın anlayışı və məqsədi 
41.1.  Cəza  məhkəmə  hökmü  ilə  təyin  edilən  cinayət-hüquqi  xarakterli  tədbirdir.  Cəza 
cinayət törətməkdə təqsirli hesab edilən şəxsə tətbiq olunur və həmin şəxs barəsində bu Məcəllə 
ilə  müəyyən  edilən  məhrumiyyətlər  yaradılmasından  və  ya  onun  hüquq  və  azadlıqlarının 
məhdudlaşdırılmasından ibarətdir. 
41.2.  Cəza  sosial  ədalətin  bərpası,  məhkumun  islah  edilməsi  və  həm  məhkumlar,  həm  də 
başqa  şəxslər  tərəfindən  yeni  cinayətlərin  törədilməsinin  qarşısını  almaq  məqsədi  ilə  tətbiq 
edilir. 
 M a d d ə   4 2 .  Cəzanın növləri 

42.0. Cəzanın növləri aşağıdakılardır: 
42.0.1. cərimə; 
42.0.2. nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrum etmə; 
42.0.3.  müəyyən  vəzifə  tutma  və  ya  müəyyən  fəaliyyətlə  məşğul  olma  hüququndan 
məhrum etmə; 
42.0.4. ictimai işlər; 
42.0.5. xüsusi və ya hərbi rütbədən, fəxri addan və dövlət təltifindən məhrum etmə; 
42.0.6. islah işləri; 
42.0.7. hərbi xidmət üzrə məhdudlaşdırma; 
42.0.8. əmlak müsadirəsi;
20
 
42.0.9. Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara məcburi çıxarma; 
42.0.10. azadlığın məhdudlaşdırılması;
21
 
42.0.11. intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama; 
42.0.12. müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə; 
42.0.13. ömürlük azadlıqdan məhrum etmə. 
 M a d d ə   4 3 .  Əsas və əlavə cəzalar 
43.1.  İctimai  işlər,  islah  işləri,  hərbi  xidmət  üzrə  məhdudlaşdırma,  intizam  xarakterli  hərbi 
hissədə  saxlama,  azadlığın  məhdudlaşdırılması,  müəyyən  müddətə  azadlıqdan  məhrum  etmə 
və ömürlük azadlıqdan məhrum etmə cəza növləri yalnız əsas cəza kimi tətbiq edilir.
22
 
43.2. Cərimə, müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan 
məhrum etmə cəza növləri həm əsas, həm də əlavə cəza kimi tətbiq edilir. 
43.3.  xüsusi  və  ya  hərbi  rütbədən,  fəxri  addan  yaxud  dövlət  təltifindən  məhrum  etmə, 
nəqliyyət vasitələrini idarə etmə hüququndan məhrum etmə , əmlak müsadirəsi və Azərbaycan 
Respublikasının  hüdudlarından  kənara  məcburi  çıxarma  cəza  növləri  yalnız  əlavə  cəza  kimi 
tətbiq edilir.
23
 
 M a d d ə   4 4 .  Cərimə 
44.1.  Cərimə  bu  Məcəllə  ilə  müəyyən  edilmiş  hallarda  və  məbləğdə  məhkəmə  tərəfindən 
təyin edilən pul tənbehidir. 
44.2. Cərimə törədilmiş cinayətin ağırlığı  və məhkumun əmlak vəziyyəti nəzərə alınmaqla 
on min manatadək miqdarda və ya cinayət nəticəsində vurulmuş ziyanın (əldə edilmiş gəlirin) 
bir mislindən on mislinədək miqdarda müəyyən olunur. 
24
 
44.3. Cərimə əlavə cəza kimi məhkəmələr tərəfindən yalnız bu Məcəllənin Xüsusi hissəsinin 
müvafiq maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda təyin edilə bilər. 
44.4. Cəriməni ödəməkdən qəsdən boyun qaçıran şəxslərə bu cəza növü ictimai işlər, islah 
işləri və ya müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə əvəz oluna bilər. 
25
 
 M a d d ə   4 5 .  Nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrum etmə 
45.1.  Nəqliyyat  vasitəsini  idarəetmə  hüququndan  məhrum  etmə  cəza  növü  bu  Məcəllənin 
Xüsusi hissəsinin müvafiq maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş hallarda, cinayətin xarakteri, təqsirkar 
şəxsin şəxsiyyəti və cinayətin digər halları nəzərə alınmaqla, bir ildən beş ilədək müddətə təyin 
edilə bilər. 

45.2.  Nəqliyyat  vasitəsini  idarəetmə  hüququndan  məhrum  etmə  cəza  növünün  intizam 
xarakterli  hərbi  hissədə  saxlama  və  ya  azadlıqdan  məhrum  etmə  cəzalarına  əlavə  olaraq  təyin 
edildiyi hallarda, əlavə cəza əsas cəzanın çəkildiyi bütün müddətə və bundan əlavə, hökmdə bu 
cəza növü üçün müəyyən edilmiş müddətə şamil olunur. Bu cəza növünün digər əsas cəzalara 
əlavə  olaraq  təyin  edildiyi  hallarda,  habelə  şərti  məhkum  etmə  zamanı  əlavə  cəzanın  müddəti 
hökmün qanuni qüvvəyə mindiyi andan hesablanır.