Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ «AZƏrbaycan hava yollari» qsc mġLLĠ avġASĠya akademġyasi

1.5. Radioaktiv parçalanma 
 
Tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki, radioaktiv parça-
lanmada vahid zamanda radioaktiv elementin ümumi 
nüvələrinin yalnız bir qismi parçalanır. Radioaktiv 
parçalanmanı xarakterizə etmək üçün parçalanma sabiti (

, 
san
-1
) adlanan parametrdən istifadə olunur. Parçalanma sabiti 
radioaktiv maddənin parça-lanma ehtimalını xarakterizə edir və 
verilmiş radionuklid üçün sabit kəmiyyətdir.
 
Radioaktiv parçalanma zamanı nüvələrin sayı zaman 
keçdikcə azalır. 
dt
zamanında parçalanan nüvələrin sayı 
dN
olarsa, 
t
d
N
dN



və ya
t
d
N
dN



(1.14)
yazmaq olar. Burada 
N-t
zaman anında parçalanmayan 
nüvələrin sayı, 

-sabit kəmiyyət olub, parçalanma sabiti 
adlanır. Mənfi işarəsi ona görə yazılır ki, radioaktiv 
parçalanmayan nüvələrin sayı zaman keçdikcə azalır. 
(1.14) ifadəsini inteqrallasaq, alarıq: 
const
t
N




ln
(1.15)
t
=0 olduqda 
0
ln
N
const

yazmaq olar. 
0
N
-başlanğıc halda 
radioaktiv nüvələrin sayıdır. Deməli, 
0
ln
ln
N
t
N




(1.16)
Bu ifadəni potensiallasaq, alarıq: 
t
e
N
N



0
.
(1.17)

---

21 
(1.17) ifadəsi radioaktiv parçalanma qanunu ifadə edir. 
Parçalanmayan nüvələrin sayı zamandan asılı olaraq 
eksponensial qanun üzrə azalır.
t
zaman 
ərzində 
parçalanan nüvələrin sayı 


t
e
N
N
N





1
0
0
(1.18)
düsturu ilə təyin olunur. 
(1.15) düsturuna əsasən ln 
N
-in 
t
-dən asılılığı düz xətdir 
(şək. 1.8). Bu düz xəttin meyli parçalanma sabitinin 



tg
qiymətinə təyin edilir. 
Radioaktiv elementlərin parçalanmasını xarakterizə 
etmək üçün yarımparçalanma periodu anlayışından istifadə 
olunur. Radioaktiv nüvələrin yarısının parçalanması üçün lazım
olan zaman müddətinə yarım parçalanma periodu deyilir və 
T
hərfi ilə işarə olunur. Yarımparçalanma periodu aşağıdakı 
şərtdən təyin olunur: 
t
e
N
N



0
0
2
1
(1.19) 
buradan


693
,
0
2
ln


T
(1.20)
Məlum radioaktiv nüvələrin yarımparçalanma periodu 
7
10
3


saniyədən 
15
10
5

ilə qədərdir.