Azərbaycan Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Texniki Universiteti Sərbəst işi N2 Fənnin adı

t


1
_i_mdt  u
(8.4)

tənliyində isə i_m

dt C ₀

məcburi cərəyanı bircinsli olmayan diferensial tənliyin xüsusi

həllidir. Bu xüsusi həll, bircinsli olmayan diferensial tənliyin ümumi həllindən, inteqral sabitlərini sıfra bərabər etmək yolu ilə alınır.

Đnteqrallama nəticəsində alınan sabit kəmiyyətləri başlanğıc şərtlərindən asılı olaraq tapırlar. Başlanğıc şərtlər, keçid cərəyanı və gərginliyin kommutasiyasının başlanğıcına müvafiq gələn qiymətlərinə deyilir.

Keçid hadisələrinin klassik üsulla hesablanmasını çətinləşdirən cəhət inteqral sabitlərinin başlanğıc şərtlərdən asılı olaraq tapılmasıdır. Sadə konfiqurasiyalı dövrələrdə bu məqsəd üçün klassik inteqrallama üsulu məsləhət görülə bilər. Mürəkkəb quruluşlu dövrələr üçün alınan diferensial tənlikləri isə adi üsulla inteqrallamaq çətindir. Bunun üçün xətti diferensial tənlikləri cəbriləşdirən xüsusi simvolik üsullar təklif edilmişdir ki, buna çox vaxt operator metodu deyilir.

Operator metodları sıra ilə Koşi - Hevisaid, Furye, Laplas və Karson tərəfindən verilən formal riyazi üsullardır. Bu üsulların hər birinin özünə məxsus müsbət və mənfi cəhətləri vardır. Bütün bu metodlar içərisində daha ümumi olanı Laplas üsuludur.

3. 
   r və L parametrli elektrik dövrələrində keçid hadisələri
   

Parametrləri r və L olan xətti elektrik dövrəsində kommutasiyanın növündən asılı olaraq bir neçə keçid hadisəsi alına bilər (Şəkil 8.2).

Aşağıdan göstərilən halların daha çox praktik əhəmiyyəti vardır:

1. 
   dövrənin sabit gərginliyə qoşulması;
   
2. 
   dövrənin qısa qapanması;
   
3. 
   dövrənin sinusoidal gərginliyə qoşulması.
   

ⁱ ^t 

I

L

_U r
Шякил 8.2

Hər üç halda keçid cərəyanının hesablanması üçün dövrələrin diferensial tənliyindən istifadə edilir.

Verilmiş dövrə üçün keçid rejiminin diferensial tənliyi

u  ri  L ^di

dt

(8.5)

kimi qurulur. Buradan xarakteristik tənlik

r  Lp  0
(8.6)

və onun kökü

p   ^r

L
olur.

Sərbəst cərəyan, qurulan diferensial tənliyin ümumi həllindən:

• 
  
  s
  r
  

i  Ae^pt  Ae ^L

(8.7)

Dövrənin keçid cərəyanı isə məcburi və sərbəst cərəyanların cəmi şəkilində tapılır:

• 
  r
  

i  i_m  Ae ^L

(8.8)

Burada i_m

məcburi cərəyan dövrənin qərarlaşmış rejimindən, A sabit əmsalı isə

kommutasiyanın növündən və başlanğıc şərtlərindən tapılır.

1.