Azərbaycan türkləRİNİN

“p”
səsi ilə verilməsi və 
“j”
səsinin əlavə edilməsi qədim 
ermənicə yazılışı ilə bağlıdır. Məsələn, ―Bə rdə‖ toponimi qədim e rmənicə Partav 
kimi yazılırdı. Türkcə
 börü
– ―qurd‖, ―canavar‖ və
 uk
– ―varis‖, ―oğul‖ sözlə rindən 
ibarətdir.
Q o n a q. Albaniyada ―süvari ordunun ko mandanı‖ (―Alban tarixi‖ , II 
kitab, 16-c ı fəsil). Türkmənşəli addır (ba x: skiflərdə Xona xis adına).
K a z a n (V əsrdə Albaniyaya öz tayfası ilə gə lmiş bir elbəyin ad ı). Gen iş 
yayılmış türkmənşəli addır. ―Kitabi- Dədə Qorqud‖da Kazan adı ilə müqayisə 
olunur. Məlu m olu r ki, türklərin (məsələn, qa za xla rın) xalq təqvimində Ka zan hə m 
də oktyabr ayının adıdır. De mə li, uşaq Kazan ayında doğulduğuna görə, ona bu ad 
verilmişdir (bizdə keçmişdə Mövlud, Oruc, Məhərrəm, Novruz və s. ən ço x bu 
bayram ay larında doğulmuş uşaqlara verilirdi).
A s p r a k o s. V əsrdə Albaniyada bir feodalın adı. Asparak adından v ə 
ermənicə ya zılışda sonuna əlavə olunmuş 
“os”
adlıq hal şəkilçisindəndir. Bu 
şəkilçi qədim erməni d ilində mənşəcə yunan dilindən mən imsəmədir. ―Asparak‖ 
formasında olan ad isə əslində Asparuk adın ın qədim ermən icə yazılışıdır və VII 
əsrdə Bolqar dövlətinin hö kmdarı Asparux xanın ad ı ilə eyni mənşəlid ir. V. 
İ.Abayev Asparux adını İran dillərində ―işıqlı at‖ kimi izah etmişdir. Əlbəttə, bu 
qondarma izahdır. Asparuk türkcə ―aspar‖ və u k – ―oğul‖, ―varis‖ h issələrinə 
ayrılır. Adın b irinci ko mponenti ―aspar‖, ―aşpar‖ qədim türklərdə titul bildirən 
sözdür və VII əsrdə Türk xaqanlığının xanı İşbar xan ın adında ö z əksini tap mışdır. 
Asparuk ―aspar (aşbar) oğul (varis)‖ mənasındadır. Bundan əvvəlki əsərimizdə biz 
yanlış olaraq bu ad ın türkcə 
es
– ―ağıl‖, ― zəka‖ , ― idra k‖ 
birok
– ―yeganə‖, ―yalnız‖
sözlərindən ibarət olduğunu yazmışdıq (bax: 85).
B a k u r. Albaniyada xristian ruhanisinin adı (V əsr). Türkcə
bak
– ―bəy‖, 
―tayfa başçısı‖, ―knyaz‖ və 
ur
– ―varis‖,―oğlan uşağı‖ sözlərindəndir. Lakin türk 
dillərində 
bak ur 
– ―böyük‖, ―ulu‖ sözü də vard ır (160, IV, II, 144). (Eran ın III 
əsrində şimaldan Gü rcüstana gəlmiş türkmənşəli cinli tayfasının başçısı da Çin-

---

137 
Baku r adlanırdı, türk d illərində şəxs adının başında
“çin” 
sözü ―qüvvətli‖ 
mənasındadır) . Müstəqil a lban kils əsinin a xırıncı katolikosunun adı da Nerses 
Baku r id i (686 - 704). Musa Kalankat lı ya zır ki, Ba kur ―Ne rses‖ adını xristian 
dininə keçdikdən sonra qəbul etmişdi (―Alban tarixi‖ , II kitab, 3-cü fəsil). (Erməni 
katolikosu İlya Nerses Bakurun guya ərəblərin düşməni o lan Bizansın tərəfdarı 
olduğunu ərəb xəlifəsinə xəbər vermiş və 704-cü ildə onun öldürülməsinə və 
demə li, satqınlıqla Alban kils əsinin alban ə lifbası ilə ya zılmış əsərlərin məhvini 
təşkil et mişdi).
Qədim türkcə 
mənqu
– ―daimi‖, ―hə mişə‖ sözü və bənzərlik, eynilik 
bildirən 
şiq
şəkilç isindən ibarətdir. Ata – ananın körpəyə ad qoyduqda onun 
qocalana qədər yaşaması arzusunu ifadə edir. Türk – monqollarda Meqku ş ə xs adı 
ilə müqayisə olunur.
V a x a n. V əsr Alban şahzadəsinin adı (La za r Parbetsi, II, s. 35). Xristian 
mənşəli İohan adı ilə bağlı olması haqqında erməni tarixç ilərinin fikri s əhvdir 
(ermənilə rin Vahanyan familyasında qalır). Xə zərlərdə Bo xan şə xs adı ilə eynidir. 
D a v t a k. VII əsrdə Alban şairinin adı. Bu ad haqqında çox yazılmış, 
lakin inandırıcı mənası açılmamışdır. Bizcə Davtak ad ı əslində ―Daytək‖ kimi 
səslənmişdir və Mid iyada Dayauk (Herodotun əsərində Deyyok) şə xs adı ilə
eynidir, lakin ―y‖ səsi ―u‖ və ―v‖ səsinə keçdiyinə görə ―day‖ ko mponenti ―dav‖ 
formasına düşmuşdir. Ona görə Davtak ―dayı tək‖, ―dayı təkin‖, ―dayıya o xşar 
(bənzər)‖ mənasındadır.
A b a s (551-595). Alban katolikosunun adı. Aydındır ki, bu adın ərəb
mənşəli Abbas adı ilə heç bir əlaqəsi yo xdur. Türkcə