Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә

34 

 

 

BÖLMӘ 2. MӘRKӘZİ VӘ ŞӘRQİ AVROPA 

ÖLKӘLӘRİNİN TӘCRÜBӘSİ 

 

Әksәr inkişaf etmiş ölkәlәrdә olduğu kimi, Mәrkәzi vә 

Şәrqi Avropa dövlәtlәrindә  dә  İQİ-nin hesablanmasında 

Laspeyres vә Paşe indekslәrindәn istifadә edilir. 

 

Mәrkәzi vә Şәrqi Avropa ölkәlәrinin әksәriyyәtinin Avropa 

Birliyinә üzv olması inflyasiyanın hesablanmasında birliyin 

qәbul etdiyi standartlardan istifadә edilmәsinә  gәtirib 

çıxarmışdır. Qeyd edәk ki, 1998-ci ilin may ayında Avropa 

Birliyi  İQİ-nin hesablanması  vә  tәtbiq edilmәsi ilә bağlı  qәrar 

qәbul etdi vә buna ilkin olaraq qurumun 11 ölkәsi qoşuldu. 

1999-cu il yanvarın 1-dәn hәmin indeksin hesablanmasına 

başlandı.  İstehlak qiymәtlәrinin Avropa İndeksindәn daha çox 

Avropa Mәrkәzi Bankının tәnzimlәdiyi avrozonada istifadә 

edilir.  

 

Bir çox Mәrkәzi Avropa ölkәlәrinin avrozonaya daxil 

olmaq perspektivi olduğundan bu ölkәlәrdә  hәmin indeksin 

hesablanması zamanı pillәli keçid tәtbiq edilmәyә başlanıb. 

 

İQİ-nin hesablanmasında  әhalinin seçimindә  әn çox 

diqqәt cәlb edәn mәqamlardan biri bәzi insanların bu siyahıya 

daxil edilmәsi, bәzilәrinsә xaric edilmәsidir. Belә  fәqlәnmәni 

xüsusәn rezidentlәrin xaricә gedәrkәn yaranan xәrclәri vә 

xaricilәr hәmin ölkәyә  gәlәn zaman baş verәn xәrclәr 

şәrtlәndirir, eyni zamanda İQİ hesablanarkәn biznes vә  şәxsi 

xәrclәr arasında da fәrqlәr qoyulur. 

 

Region ölkәlәrinin istifadә etdiyi metodologiyanın eyniliyi 

diqqәti cәlb edir. Bәzi ölkәlәr, mәsәlәn, Rumıniya bilavasitә 

Qәrbdә  tәtbiq edilәn metodologiyadan yararlanır. Polşada  

hökumәtlә “beyin mәrkәzlәri”  hesab edilәn tәdqiqat qurumları 

arasındakı  әmәkdaşlıq diqqәti cәlb edir. Bolqarıstan isә  tәtbiq 

etdiyi metodologiyanın ildәn-ilә  tәkmillәşdirilmәsi üzәrindә 

işlәyir. 

 

---

 

35 

 

İQİ-nin hesablanması metodologiyasının tәkmillәşdi-

rilmәsi sahәsindә Bolqarıstan Mәrkәzi vә  Şәrqi Avropa 

ölkәlәrindә son illәr  әn çox uğur  әldә edәn ölkәlәrdәn hesab 

olunur. Bu baxımdan, bu ölkәdә  tәtbiq edilәn sistemin 

tәdqiqatı xüsusi maraq doğurur. 

Bolqarıstanda istehlak qiymәtlәri indeksi üç әsas sahәdә 

istifadә edilir: 

-  makroiqtisadi indikator - Bolqarıstanda rәsmi inflyasiya 

göstәricisi kimi; 

-   deflyator kimi;  

- dövlәtin ödәdiyi maaşların, pensiyaların vә ayrı 

gәlirlәrin mümkün qәdәr indekslәşdirilmәsi  üçün alәt olaraq.  

Bu ölkәdә  İstehlak Qiymәtlәri  İndeksinin strukturu Milli 

Statistika  İnstitutu tәrәfindәn hazırlanıb, Nizamlaşdırma 

Komissiyası tәrәfindәn inkişaf etdirilib. 

 

Burada struktur 5 sәviyyәlidir, iyerarxiya ilә qurulub: 

1. Bölmә  

2. Qrup 

3. Sinif 

4. Әmtәә malı qrupu  

5. Elementar ümumi göstәricilәr 

 

Bolqarıstanda  İQİ  aşağıdakı informasiyaya әsasәn 

hesablanır: