Make the children play

Təşkilatı Müdafiə Vasitələri. Boşluqlar və təhlükələr

Azərbaycan cəmiyyətində hələ də «məhsuldar zəncir» vahidi kimi bəşər ideyası əsasında formalaşan və SSRİ zamanında həyata keçirilən sosial rifah modelinin əlamətləri movcuddur : bu əvvəlcə həyata keçirilən qabiliyyət əsasında xidmətlərin «normallıq» parametirinə necə qarşılıq verdiyinə uyğun olaraq müəyyən olunub. Ona görə də bu kateqoroyaya aid olmayanlar ictimai həyatdan təcrid edilblər .

Bu xüsusilə cəmiyyətin mənfi təzyiqi nəticəsində coping strategiyaları zəifləyən əlil uşaqlar və onların ailələrinə aid olunur. Əlil uşaqların uşaq bağcalarından başlayaraq əsas təhsil xidmətlərindən istifadə imkanları yoxdur və ciddi tibbi müayinə onların bu imkanlardan istifadəsini asanlaşdırmır.

Başqa əlamətə diqqət yetirmək də faydalı olardı: rəsmi sənədlərdə əlil uşaqlar üçün məktəblər «məhdud sağlamlığı olan uşaqlar üçün məktəb» adlandırılır; tərif belə bir faktı aşkar edir ki, əlillik xüsusilə xəstəliklərin bir növü kimi qeyd olunur. Məsələn, əgər kor və ya «nitq qüsuru» olan uşaq yaxud hətta beyin infarktı olan uşaq sağlam ola bilməz. Əksinə olaraq, cəmiyyətdə iştirak prosesləri əlilliyin digərləri kimi eyni yolla bəzi funksiyalarının həyata keçirilməsinə icazə vermədiyi xüsusi həyat şərti olduğunu qəbul etməklə başlanmalıdır. Ancaq maneələr başqa cür deyil, belə şərtlərə uyğunlaşmayan cəmiyyətin bacarıqsızlığından irəli gəlir (məs.:təkərli arabalardan istifadə edən insanın problemi nərdivanın mövcud olması ilə yaranır, amma eyni insan pandusla problemsiz hərəkət edə bilər).

Əlillik məsələsi əvvəlcədən deinstitutalizasiyanın bəhs olunduğu anlayış kimi analiz edilib. Aşağıda əlil uşaqlara qayğının təşkilatı üsullarının yenidən nəzərdən keçirilmiş izahı əks olunub.