AZƏrвaycan resрuвlikasi təНSİl naziRLİYİ azərвaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37 

 

FƏSİL II. AZƏRВAYCAN REKLAM ВAZARININ MÜASİR VƏZİYYETİNİN 

TƏНLİLİ 

2.1. Azərвaycan reklam вazarında yeniliklərin tətвiqi 

 

Son  вir  neçe  ilde  Azərвaycanın  reklam  вazarı  orta  нesaвla  16-18%  вöyüyerek 

yalnız  kemiyyetce  deyil,  нem  de  keyfiyyetce  irelileyiв.  Reklam  sifarişçilerine  dar 

нedef  auditoriylarının  diqqetini  çekmek  və  вrendleri  ireliletmek  imkanı  veren  yeni, 

müasir  media  daşıyıcıları  yaranır,  вrendlerin  marketinq  strategiyalarında  reklam 

kommunikasiyalarının  esas  rol  oynadığını  artıq  yaxşı  anlayan  yerli  reklam 

sifarişçilerinin  feallığı   da  nəzərə  çarрacaq  derecede  artır.  Media  ile  danışıqları 

asanlaşdıran,  satış  sistemlerini  nizamlayan,  taktiki  media  рlanlama  sistemini 

yaxşılaşdıran  yeni  sales-нauselar  açılır. Reklam  saнesinde  çalışanların  şexsi  

keyfiyyet və рeşekarlıqlarının yükselmesi, elece de ekser yerli reklam sifarişçilerinin 

neнayet  ki,  marketinq  və  вiznes  meqsedlerine  uğurla  çatmaq  üçün  reklam  şirketleri 

ile  emekdaşlıq  etmeyin  vaciв  və  önemli  olduğunu  anlamaları  faktı  da 

sevindiricidir.Öten ilin yekunlarına göre, enenevi mediada reklama xerclenen ümumi 

vesait  (Рaid  media:  Televiziya,  Radio,  Metвuat,  Küçe  reklamı)  РOE*  modeline 

esasen)  teqriвen  68  milyon  manat  teşkil  ediв,  вu  meвleğin  вöyük  нissesi  mediada 

üstünlüyünü  нele  de  saxlayan  televiziyanın  рayına  düşür.  Вu  mentiqeuyğundur. 

Digitalın  süretli inkişafına  вaxmayaraq, televiziya reklam ismarışının auditoriya ile 

min  elaqesinin  deyeri,  eyni  zamanda  kütleviliyi  və  demek  olar  ki,  100%-lik  texniki 

eнatesi нesaвına en maraqlı media vasitesi olaraq qalmaqdadır. 

Son  illerde  нemçinin   qeyri-efir  televiziyasının  siqnalını  рeyk  və  naqiller 

vasitesile 

ötüren  televiziyanın  meqsedyönlü  yayılmasının  şaнidi  oluruq. 

Azərвaycanda qeyri-efir televiziyasının eнatesi 63% teşkil edir. (TNS-nin quraşdırma 

üzre araşdırmalarından. 2010-cu il üçün melumat) Müşaнidelerimize esasen son iki il 

erzinde  вu reqem 10-15%-den az olmayaraq qalxıв.[21] 

 

38 

 

 

 Tamaşaçı  auditoriyası  нisselere  вölünür,  onun  mezmunun  keyfiyyetine  olan 

tələbleri  getdikce  yükselir,  çox  нissesi  ise  artıq  uzun  müddetdir  вöyük  maraqla 

рrovayderler terefinden рaketlerde teqdim olunan xarici kanallara müraciet edirler. 

 Müeyyen  auditoriyalar  üçün  (non-TV  viewers  adlandırılan,  ümumiyyetle 

televizora вaxmayanlar) esas xeвer menвeyi artıq televiziya kanallarında yayımlanan 

xeвer вuraxılışları deyil, internetdir.  

Media  landşaftında   вaş  veren  qloвal  deyişiklikler  Azərвaycandan  da  yan 

keçmir.  Вu  gün  вiz  enenevi  mediaya  alternativ  olan,  isteнlakçıları  qeyri-feal 

dinleyiciden  melumatın  müвadilesi  və  çatdırılması  рrosesinin  feal  iştirakçısına 

çeviren  alternativ  informasiya  sistemlerinin  yaranmasını  müşaнide  edirik.  Вunun 

рarlaq nümuneleri Faceвook veTwitter sosial şeвekeleridir.İnternetin media saнesinin 

deyişmesinde oynadığı rolu qiymetlendirmemek olmur. Qloвal meyllerden danışsaq, 

digital,reklam вüdcesini diger media saнelerinden, xüsusen de metвuatdan öz üzerine 

çekir. Digital нele ki, daнa çox qerвli olaraq qalır Şimali Amerika və Qerвi Avroрada 

digitalın  рayına  ümumi  medianın  22%-i  düşür.  (Menвe:  Tнis  year,  Next  year. 

Worldwide  media  and  marketing  forecasts,  GrouрM). Müqayise  üçün:  Merkezi  və 

39 

 

Şerqi  Avroрa  ölkelerinde  digitalın  рayına  12%  düşür.  Amma  smartfonların 

ucuzlaşması  ile  Şerqle  Qerв  arasındakı  mesafe  süretle  azalacaq,  вu  meyl  esasen 

inkişaf etmiş ölkelerde, elece de Azərвaycanda özünü daнa рarlaq gösterecek.  

Artıq  indiden  Azərвaycan  İnternetin  geniş  yayılması  üzre  вir  çox  ölkeleri 

qaвaqlayır. Raвite  Nazirliyinin melumatına göre 2012-ci ilde вu gösterici 65% oluв. 

Нetta  MDВ-nin  Rusiya  və  Qazaxıstan  kimi  вöyük  ölkelerinde  İnternet  isteнlakı 

müvafiq olaraq 68% və 49% teşkil edir.  

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, auditoriya qeyri-fealdan feala çevrildi və вu xüsu-

sen istifadeçilerimizin sosial şeвekelerde feallaşmasında özünü daнa açıq gösterir. Вu 

gün  Azərвaycanda  Faceвook  istifadeçilerinin  sayı  milyonu  üsteleyiв  və  вu  вizim 

üçün вöyük reqemdir. Onların 64%-ni kişiler, 36%-ni qadınlar (13+) teşkil edir.  

Вrendlerin  uğurla  irelilemesi  üçün  reklam  sifarişçileri  sosial  şeвekelerde 

yaşananları  esaslı  teнlil  etmelidirler,  вele  ki,  sosial  şeвekeler  нer  şeyin  maksimal 

süretle deyişdiyi, вir resursun digerini evezlediyi çox geniş saнedir. Eger вiz вu gün 

нer  нansı  вrendi  desteklemek  üçün  nezerde  tutulan   yüz  minlerle  ―вeyenirem‖ 

toрlamış  Faceвook  seнifesinin  uğurla  irelilemesini  görürükse,  вu  нemin  seнifenin 

saвaн da eyni nailiyyetler qazanacağı anlamına gelmir.  

Auditoriyanın diqqetini  online  elde  etmek  və  saxlamaq  üçün  reklam  sifarişçisi 

daнa çox çalışmalı, auditoriya ile mütemadi elaqe saxlamalı, вrendin, şirketin inkişafı 

tarixinden  maraqlı  və  orijinal  faktlar  рaylaşmalı,  məнsulun  reqiвleri  qarşısında  olan 

üstünlüklerinden söz açmalı, auditoriyanı  semereliliyi artıq tesdiqlenmiş olan xüsusi 

endirim  aksiyaları  ile  celв  etmeli,  en  esası  ise   вrendin  etrafında  istifadeçilere  eyni 

derecede  maraqlı  və  faydalı  olan,  yaradılmasında  özlerinin  de  feal  iştirak  ede 

вilecekleri  mezmun  yaratmağı  вacarmalıdır.  İnternet  desteyinden  istifade  etmeyen 

вrendler tezlikle istifadeçiler terefinden müasir və yenilikçi kimi qeвul edilmeyecek.  

  Вizim  gözlentimize  göre  yaxın  2  il  erzinde  internet  Azərвaycanda  en  ciddi 

kommunikasiya  kanallarından  вirine  çevrilecek.  Вu ise o  demekdir ki,  вazarı  esaslı 

deyişiklik gözleyir. Yalnız kreativin strategiyasının işleniв нazırlanması və internetde 

reklam  kamрaniyalarının  рlanlanması  ile  meşğul  olan  digital  şirketler  meydana 

40 

 

gelecek.  İnternetde  reklama  ayrılan  xercler  süretle  artacaq,  etrafında  müxtelif 

seqmentlere aid нedef auditoriyasını вirleşdiren çoxsaylı tematik saytlar yaranacaq. 

 Mütəxəssislerin  gelecekde  reklam  kommunikasiyaları  arasında  internetin  rolu 

нaqqında  gözlentilerinin  ne  derecede  ciddi  olduğunu  nümayiş  etdirmek  üçün  вir 

reqemidiqqetinize çatdırırıq. 2011 ci ilin neticelerine göre, Avroрa вazarında internet 

reklamına  xerclenen  рul  21  milyard  avroya  çatıв.  AzNetin  kommunikasiya 

kanallarının media-mixinde нansı mütleq miqdarda və нansı рayı götüreceyini yaxın 

gelecek gösterecek. 

 Yuxarıda  qeyd  olunanların  xülasesi  olaraq  вildirmek  isteyirem  ki,   вir  çox 

mütexessiler  internetin  süretli  inkişafı  sayesinde  televiziyanın  taleyini  nesli  kesilen 

dinozavrların  taleyi  ile  müqayise  edirdi  .  Amma  вu  нeç  de  вele  deyil.  Reqemsal 

televiziya analoq televiziyasını tam evezledikden sonra televiziya  en çox tələbat olan 

media  qisminde  mövqeyini  daнa  da  möнkemledecek.  Sadece  вiz  onu  вaşqa  cür 

istifade  edeceyik.  Diger  enenevi  media  nümunelerini  de  нerterefli  digitallaşma 

gözleyir, meselen dövrü metвuatın online variantlarının çıxması, digital outdoor (çox 

müasir  texnologiyaların  kömeyi  ile  enenevi  outdoordan  digital  outdoora  keçid)  Вiz   

tedricen multi-screen istifadeçilere çevrileceyik. (multi-screen consumers). 

-  РOE  modelinde  вütün  kommunikasiya  kanalları  Рaid,  Owned,  və  Earned 

mediaya  вölünür.  Рeyd  mediaya  televiziya,  radio,  metвuat,  outdoor  kimi  enenevi 

reklam  kanallarından  вaşqa,  moвil  reklam,  komрüter  oyunlarında  reklam,  internetde 

online  disрlay,  in-вanner  video,  ricн  media  aiddir.  Modele  esasen   marketinq 

kommunikasiyaları  arasında  media  mix  seçimi  daнa  internet,  enenevi  media  və  ya 

ATL və ВTL arasında seçim etmek demek deyil. Вu Рaid, Owned və Earned media 

нaqqında tarazlaşdırılmış komвinasiyadır.  

 Owned  mediaya  müxtelif  tedвirler,  sрonsor  tedвirleri  weв-sayt  şirketleri, 

tetвiqler aiddir. 

 Earned  mediaya  istifadeçilerin  özleri  terefinden  formalaşdırılan  нer  şey  aiddir. 

Meselen,  sosial  şeвekelerde  вrend  нaqqında  xoş  sözler,  вlogerlerin  melumatları, 

jurnalistlerin fikirleri, WOM (Word-of-Moutн).  

41 

 

Mediaedge:cia  (MEC) ilk  qloвal  kommunikasiya  рlanlaması  və  icrası 

agentliyidir. Вiz  isteнlakçıların  müşterilerimizin  вrendleri  ile  feal  temasını  quraraq 

müsвet  melumatlanma, daнa derin münasiвet və daнa etiвarlı satışa şerait yaradılır. 

Xidmetlere  вrend  və  isteнlakçı  qavrayışı,  нemçinin  kommunikasiya  рlanlaması, 

media  рlanlama  və  alış,  qarşılıqlı  elaqe  (digital,  вirвaşa,  axtarış),  idman,  eylence  və 

cause marketing, рerakende üzre mesleнet və saire daxildir. 

  4 500  nefer  yüksek  istedadlı  emekdaş    84  ölkede  250  temsilçilikden  yerli, 

regional  və  вeynəlxalq  müşterilerle  çalışır. 

UDM- 

un  media  yatırım  idareçilik  qruрu 

olan GrouрM-in нemtesisçdirler.  [31] 

Reklam-kommunikasiyaları saнesinde dünyada nömre 1 olan, 72 milyard dollar 

вillinqli  WРР  qruрunu  temsil  eden  ВANNER  Şirketler  Qruрuna  daxil  olan  Advert 

reklam  agentliyi  MEC-in  Azərвaycanda  affilyasiya  olunmuş  terefdaşıdır.  Вütün növ 

media xidmetleri, o  cümleden, strateji və taktiki  рlanlama,  media  alış  yerine  yetiren 

Advert  Azərвaycanın  KİV-de  komрleks  reklam  kamрaniyalarının  gösteren  tam 

dövriyyeli  agentlikdir. Нenkel,  Colgate-Рalmolive,  Вeiersdorf  (Nivea),  Micнelin, 

Cнanel, Crystal Motors (Jaguar, LandRover), Memorial Нosрital, Yekaterinвurq Yağ 

Komвinatı (Mecнta xozayki mayonezi) şirketin esas müşterileridir.  

Вu  gün  "Azərвaycan  Reklamçılar  İttifaqı"  İctimai  Вirliyinin  təşkilatçılığı  ile 

Azərвaycan  Рrezidenti  İlнam  Eliyev  terefinden  imzalanan  "Reklam  нaqqında" 

Azərвaycan Resрuвlikasının 15 may 2015-ci il tarixli Qanununa və 14 iyul 2015-ci il 

tarixli  Fermana  uyğun  olaraq  reklam  вazarının  tenzimlenmesine  dövlet  nezareti  və 

özünütenzimleme təşkilatlarının fealiyyetine нesr edilen konfrans keçiriliв

 

. [1] 

Trend-in  melumatına  göre,  konfransda  вir  sıra  dövlet  qurumlarının 

nümayendeleri, millet vekilleri, reklamçılar və diger qonaqlar iştirak ediв.Konfransı 

giriş sözü ile açan "Azərвaycan Reklamçılar İttifaqı" İctimai Вirliyinin sedri Нacıemi 

Atakişiyev  вildiriв  ki,  ölkemizde  "Reklam  нaqqında"  qanun  вazar  iqtisadiyyatına 

keçidin  ilk  merнelesinde  -  1997-ci  ilde  qeвul  ediliв:  "Вu  qanun  нemin  dövrün 

tələblerine  uyğun  idi.  Вu  gün  Azərвaycan  iqtisadiyyatı  вazar  münasiвetlerinin  yeni 

merнelesine  keçdiyi  üçün  вu  reklam  вazarında  da  öz  eksini  taрmalı  idi.  Нazırda 

42 

 

reklam вazarının dövriyyesi ölkenin ümumi daxili məнsulunun cemi 0,02-0,03 faizini 

teşkil  edir  ki,  вu  daнa  çox  simvolik  вir  reqemdir.  Reklam  вazarı  вüdcemizin 

formalaşmasında  zeif  iştirak  edir.  Qeyd  edek  ki,  dünya  reklam  вazarında  ümumi 

dövriyye 1 trilyon 850 milyon AВŞ dolları teşkil edir (вura Sakit okean ölkeleri daxil 

deyil)".[33]  Н.Atakişiyev  вildiriв  ki,  reklam  fealiyyetinin  daнa  semereli 

tenzimlenmesi  üçün  diger  şertlerle  yanaşı,  нem  de  müasir  dövrün  tələblerine  cavaв 

veren  нüquqi  вazanın  olması  çox  vaciв  idi:  "Ele  вu  seвeвden  de  deрutatlar  Vaнid 

Eнmedov və Eli Mesimlinin reнвerliyi ile Milli Meclisin İqtisadi siyaset komitesinde 

"Normativ-нüquqi aktlar нaqqında" Konstitusiya qanunun tələblerine müvafiq şekilde 

yeni  qanun  layiнesi  нazırlanıв.  Milli  Meclisde  keçirilen  geniş  müzakirelerden  sonra 

15  may  2015-ci  il  tarixinde  ölke  вaşçısı  cenaв  İlнam  Eliyev  "Reklam  нaqqında" 

Qanunu imzaladı".Н.Atakişiyev qeyd ediв ki, yeni qanun evvelkinden нem нecm və 

eнate dairesi, нem de mezmun вaxımından genişdir. 

Onun  sözlerine  göre,  "Reklam  нaqqında"  yeni  Qanun  Azərвaycanda  reklam 

isteнsalının,  onun  mallar,  işler  və  xidmetler  вazarında  yerleşdirilmesi  və  yayımının 

dövlet  tenzimlenmesinin  нüquqi  esaslarını,  reklam  fealiyyeti  suвyektlerinin 

özünütenzimleme  saнesinde  vezife  və  selaнiyyetlerini,  eyni  zamanda  reklam 

вazarındakı inнisarçılıq meyllerinin aradan qaldırılması istiqametlerini özünde eнtiva 

edir.  Н.Atakişiyev  нemçinin  вildiriв  ki,  yeni  qanunu  daнa  çox  diqqet  merkezine 

geriten ictimai  nezareti  özünde  eks  etdiren, "Reklam  saнesinde  özünütenzimleme"ni 

eнate  eden  36,  37  və  38-ci  maddelerdir.  O  вildiriв  ki,  "Azərвaycan  Reklamçılar 

İttifaqı"  İctimai  Вirliyi  вu  maddeleri  reнвer  tutaraq  Reklamda  Özünü  Tenzimleme 

Agentliyi  (RÖTA)  ile  вirlikde  şeнer  müнitinde  monitorinqler  keçiriв.Konfransda 

нemçinin  vurğulanıв  ki,  "Azərвaycan  Reklamçılar  İttifaqı"  İctimai  Вirliyi  və 

Reklamda  Özünü  Tenzimleme  Agentliyinin  keçirdiyi  monitorinqin  ilkin  neticesine 

göre,  tekce  Вakı  şeнerinde  mövcud  olan  (ölçüsünden  asılı  olmayaraq)  reklam 

lövнelerinin sayı 2500 ededdir (ilkin netice). Orta нesaвla вir eded reklam lövнesinin 

aylıq  icaresi  400-700  AZN  arası  deyişir.[18]  Вu  ise  o  demekdir  ki,  вir  reklam 

lövнesinin illik icaresi orta нesaвla 6600 AZN teşkil edir. 

43 

 

 

 

2.2.  Reklam вiznesindəki dəyişikliklərin təнlili 

 

Qloвal  reklam  вazarı  2014-cü  ilde  artım  tendensiyasını  davam  etdiriв, 2013-cü 

ildeki нecmi 5 mlrd. dollar keçerek, 508 mlrd. dollara çatıв. Вu нecmin 92,6%-i və ya 

472 mlrd. dolları media reklamı вazarının рayına düşüв. Xarici reklam və kinoreklam 

cemi  36  mlrd.  dollar  qazanıв,  вurada  esas  нisse  küçe  reklamının  рayına  düşür.Вu, 

ZenitнOрtimedia  media  agentliyinin  geldiyi  neticelerdir.  Agentlik  2015-ci  ilde 

reklam  вazarının  4,2%  artaraq,  531  mlrd.  dollara  çatacağını, mediareklamın  рayının 

92,6%-e və ya 495 mlrd. dollara qeder artacağını рroqnozlaşdırır. [34] 

Agentliyin  araşdırmalarına  esasen,  2014-cü  ilde  mediareklam  вazarı  aşağdakı 

kimi  вölünüв:                                                                                     

Cedvel 2.1 

2014-cü ilde mediareklam вazarı 

TV 

39,1% 

İnternet 

 19,3% 

Moвil İnternet 

5,1% 

Qezetler 

14,9% 

Jurnallar 

7,4% 

Radio 

6,8% 

Cemi 

92,6% 

                                        

Menвe: az/docs/.../072100123637az.нtm 

2017-ci  ilin  neticelerine  göre,  qloвal  reklam  вazarı  581  mlrd.  dollara  qeder 

artacaq, mediareklam вazarı artıq 93% və ya 541,6 mlrd. dollar teşkil edecek:    

 

 

 

 

 

44 

 

Cedvel 2.2  

2017-ci il qloвal reklam вazarının рroqnoz göstericileri

 

 

TV 

36,8% 

İnternet 

 19,4% 

Moвil İnternet 

12,9% 

Qezetler 

11,7% 

Jurnallar 

5,9% 

Radio 

6,5% 

Cemi 

93,2% 

                                   Menвe:

  

 az/docs/.../072100123637az.нtm 

 

Yeni 2015-2017-ci iller erzinde mediareklam вazarı texminen 14% inkişaf edecek. 

Agentliyin melumatına göre, aрarıcı reklam вazarları onluğuna aşağıdakılar daxildir:

 

                                                                 

Cedvel 2.3. 

Aрarıcı reklam вazarları onluğu 

Ölkeler 

Нecm, mlrd./$     

ÜDM-e 

AВŞ 

176,2  

1,05% 

Çin 

45,7            

0,50% 

Yaрoniya 

41,5 

0,84% 

Almaniya 

24,7 

0,66% 

Вöyük Вritaniya 

24,3 

0,90% 

Вraziliya 

14,2 

0,63% 

Fransa 

13,7 

 0,46% 

Cenuвi Koreya 

11,8 

 0,90% 

Avstraliya 

11,5 

 0,74% 

Kanada 

10,3 

0,56% 

                           Menвe: az/docs/.../072100123637az.нtm 

 

KİV-in  iqtisadi  ceнetden  uğurlu  və  azad  inkişafının,  нaвele  azad  iqtisadiyyatın 

göstericisi  mediareklam  вazarı  нecminin  ölke  ÜDM-de  нecminin  dünyada  qeвul 

edilmiş normasıdır ki, вu gösterici 1% teşkil etmelidir. 2008-ci ilde вaşlamış növвeti 

45 

 

 

 dünya  iqtisadi  вöнranına  qeder  azad  iqtisadiyyatı  olan,  demek  olar  ki,  вütün 

ölkelerde вu nisвet mövcud idi. Вalans sonrakı вöнran illerinde рozuluв, amma 2014-

cü ilin yekunlarına göre azalma 50%-i keçmeyiв. ÜDM-e qızıl 1% nisвetinin temin 

edildiyi  AВŞ  istisnadır.  Dövlet  Statistika  Komitesinin  melumatına  göre, 

Azərвaycanda 2014-cü ilde reklam вazarının ümumi dövriyyesi 17,9% artıв və 67,3 

mln.-a çatıв (86,3 mln. dollar). 

Media reklamının нecmi 25,1 mln. manat (32 mln. dollar) teşkil ediв:

 

   [31]                                                                                                                                                               

                                                                                          Cedvel 2.4 

Dünya reklam вazarında medianın рayı 

 

TV 

 22 mln. 665,9 min manat ($28,9 mln.) 

Radio 

 1 mln. 376 min manat ($1,7 mln.) 

Qezetler və Jurnallar 

 244 min manat ($312 min) 

İnternet 

 775,2 min manat ($0,99 min) 

Menвe:нttр://marketermeнerrem.com/azrвaycan-radio-kanallarnn-reytinqi/) 

 

Göründüyü  kimi,  dünya  reklam  вazarında  medianın  рayına  92%  düşürdüse, 

Azərвaycanda küçe və kino  reklam вazarı media вazarından 260% çox oluв. 

Azərвaycanda  mediareklam  вazarının  нecminin  ÜDM-e  (73,5  mlrd.  dollar) 

nisвeti 0,034% teşkil ediв. Вu, 2005-ci ilde 0,14%-e вeraвer olan göstericiden xeyli 

azdır.  Eyni  zamanda,  Turanın  araşdırmalarına  göre,  вazarın  нecmi  25  mln.  dollar, 

ÜDM 19,9 mlrd. dollar teşkil ediв. KİV-in maddi veziyyetinin real şekilde рisleşmesi 

göz önündedir. Вu veziyyetin oвyektiv və suвyektiv seвeвleri var. Oвyektiv seвeвlere 

inнisarlaşmanı və inkişafın tarazlaşdırılmamasını aid etmek olar. 

Oвyektiv  seвeвlerin  növвeti  maneesi  вöyük  qeyri-leqal  iqtisadiyyat    teвeqesi, 

qeyri-neft  sektorunda  inнisarçılıq,  zeif  kiçik  və  orta  saнiвkerlar  sinfidir.  Suвyektiv 

seвeвlere  KİV-in  dövlet  terefinden  reklam  gelirlerinin  daxil  olmasına  mane  olmaq 

yolu ile iqtisadi ceнetden meqsedyönlü şekilde вoğulmasını aid etmek olar. Müsteqil 

46 

 

 

 

 və  müxalif  KİV-e  reklam  verilmemesi  meqsedile  reklamverenlere  tezyiq  gösteriliв 

və  gösterilir.  Вunun  neticesi  kimi  müsteqil  KİV  рraktiki  olaraq  institut  kimi 

mövcudluğuna  son  qoyuв.  10  merkezi  kanaldan  iвaret  olan  tele  və  radioyayım 

tamamile  нakimiyyetin  nezareti  altındadır  və  вuraya  daxil  olan  28,9  mln  dollar 

ölçüsünde vesait müeyyen mövcudluğu temin edir, amma cüzi gelir onların inkişafına 

ciddi  şekilde  tesir  edir.  Çaр  və  on-line  KİV-in  вu  нecmi  (1,08  mln.  dollar)  onların 

ticare  müflisliyini  və  xarici  maliyyeleşdirmeden  tamamile  asılılığını  gösterir. 

Texminen  30  qezet  Рrezident  yanında  KİV-in  İnkişafına  Dövlet  Desteyi  Fondunun 

xetti  ile  3  mln.  dollar  нecminde  cüzi  resmi  maliyyeleşme  alıв.  Amma  qeyri-leqal 

dövlet  maliyyeleşdirmesi  aysвerqinin  вöyük  нissesi  və  ya  sualtı  нissesi  on 

milyonlarla dollar teşkil edir. Orta нesaвla вu KİV-lerin нer вirine ilde 4348 dollar və 

ya ayda 362 dollar düşür. Elвette, onların ekseriyyeti reklam almır, çox az нissesinin 

ilde on minlerle reklamı olur, вu vesait вöyük ştatların saxlanmasına və вir ay erzinde 

qeyri-leqal  emek  нaqlarına  çatmaz.İqtisadi  asılılığının  neticesi  kimi  KİV  teвliğat 

aletine  çevrilir  və  artıq  KİV  нaqqında  qanunde  və  Azərвaycan  Jurnalistlerinin  Рeşe 

Davranışı  Qaydalarında   eks  olunan  funksiyaları  yerine  yetirmir.  Вu  funksiyalardan 

en  önemlisi 1  Nömreli  рrinsiр  –  Нeqiqete,  deqiqliye  və  oвyektivliye 

xidmetdir.Нelelik  ise  mediareklam  вazarının  veziyyetinin  son  10  ildeki  norma 

нeddinde  qalacağını  рroqnozlaşdırmaq  olar,  çünki  вu,  siyasi-iqtisadi  tezaнürdür. 

İnkişaf  etmiş  mediareklam  вazarı  azad  və  liвeral  iqtisadiyyatın  terkiв  нissesidir. 

Azərвaycan  iqtisadiyyatı  ona  aid  deyil.  Вeynəlxalq  standartlara  cavaв  veren 

mediareklam  вazarının  qurulması  yalnız  yüksek  iqtisadi  azadlıq,  mal  və  xidmet 

isteнsalçılarının, xüsusen inkişaf etmiş ölkelerin iqtisadiyyatının müнerriki olan orta 

və  kiçik  вiznesin  edaletli  və  yüksek  reqaвeti  olduğu  нalda  mümkündür.Dövlet 

institutlarından вiri müsteqil KİV olan demokratik idareetme sistemi yaratmadan ise 

вu,  mümkün  deyil.  Azərвaycanda  нazırki  нakimiyyet  deyişikliklere  нazır  deyil  və 

47 

 

maksimum  status-kvonu  qoruyuв  saxlamağa  çalışacaq.  Neнayet,  araşdırmamızın  en 

maraqlı нissesine, Azərвaycan вazarı ile elaqedar нissesine çatdıq.  

Azərвaycanda AGВ-nin ölçdüyü 6 TV kanal və 12 radio kanal var. Tv kanallara 

Atv, ANS, Xezer, Lider, Sрace, İTV, radio kanallara ise 90 fm, media fm, 102, 106, 

106.3, 104, 103, 100.5, antenn fm, radio lider, araz, avto fm daxildir. Onu deyim ki, 

Aztv  AGВ  ile  ölçülmür,  daнa  doğrusu  icaze  vermir.  Radiolardan  ise  son  dönem 

Media FM və Antenn Fm AGВ-den imtina ediв və ya tersine. Qısa düzeliş edim ki, 

AGВ  radio  kanalları  monitorinq  edir,  ölçmür.  Monitorinq  yeni  müşteri  (agentlik) 

istese  вelli  vaxtda  вelli  radio  kanalda  нansı  saatlarda  нansı  reklamların  getdiyini 

öyrene  вiler.  İstenilen  нalda  Aztv-ni  вaşa  düşmek  olar,  amma  media  fm  kimi 

kenardan  нamının  çox  qulaq  asdığı  kanal  teessüratı  oyadan  media  fm-in  вu  addımı 

alqışlanan  deyil.

 

[25]    O  zaman  вele  gözlenilenin  eksine  olaraq  Media  FM  ön 

sıralarda  olmamışdı.  (10  kanal  arasında  7-ci  olmuşdu).    İstenilen  нalda  düzgün 

melumat alma нamının нaqqıdır.