Aziz o‘quvchilar!

73-mashq. Asqad Muxtorning «Mukofot» she’rini o‘qing. O‘zgargan so‘z tartibini va undan ko‘zlangan maqsadni aniq lang.
Mukofotga «Volga» oldi
Salim bobo, brigadir.
Qaytar ekan, o‘tmishini
Eslab qoldi negadir.
Omoch sudrab, qo‘sh haydardi,
Azob edi u hayot.
Qarimasdi o‘sha mahal,
Qani, bo‘lsa bitta ot!
...Yurgan sari yuragida
Xotiralar ortardi.
Og‘ir o‘yin yuz ot kuchli
«Volga» zo‘rg‘a tortardi...
74-mashq. Berilgan so‘z shakllarini odatdagi tartibda va o‘zgargan (inversion) tartibda joylashtiring, mazmuniy farqlarga izoh bering.
1. Insonga, kelur, tildan, balo 2. Unga, hurmat, kishining, kamtarligi, keltiradi. 3. Boyligidan, kishining, uning, yaxshidir, odobi, 4. Dushmanidir, qorni, kishining. 5. Til, inson, sukuti, salomatligidir.
75-mashq. Berilgan gaplarni o‘qing. So‘z tartibining o‘zgarishi bilan yuzaga chiqayotgan uslubiy ma’nolarga e’tibor bering.
1. Sho‘rlikning biror marta ko‘chada bolalarga qo‘shilib o‘yin o‘ynaganini bilmaydi Farhod. (Erkin A’zam) 2. Ie... xabarimiz bo‘lmabdiku? Salom-aligimiz bor edi eringiz bilan. (Tohir Malik) 3. Endi bolalarini bunday ahvolda tashlab keta olmaydi. Haqqi yo‘q tashlab ketishga! (Tohir Malik) 4. Darveshali: Sevsam. Tilingizga olmang bu muqaddas, pokiza so‘zni. Harom qilasiz bu so‘zni. Gulnoza: (Erini chetga tortib) Qo‘ying, ko‘rib turibsiz-ku sho‘rlikning ahvolini. Dilora: Boshda bunday emas edi u, Darveshali aka. Insofli edi, diyonatli edi. Pul yo‘ldan urdi uni. Endi pul sochib, farzandlarimdan judo qilmoqchi meni. (O. Yoqubov) 5. Mozori qayerdaligini ham bilmaymiz. Yosh ketdi bola bechora... (O‘. Umarbekov) 6. Mayli, – dedi dasturxonni yig‘ishtirarkan. Nima ham bor edi u uyda? (O‘. Umarbekov) 7. Ko‘ringanidan iste’dod yasab, ko‘tar-ko‘tar qilib yurish nima kerak ekan o‘zi bu xotinga?! (Erkin A’zam) 8. Keyin odatiy torta-tort boshlandi: biznikiga yuring – yo‘q, ketdik biznikiga, bir osh uyushtirsak – boshqa kun. (Erkin A’zam)
76-mashq. Odatdagi tartibdan farqli qo‘llangan gap bo‘laklarini aniqlang. So‘zlarning teskari tartibi natijasida yuzaga kelayotgan uslubiy ma’nolarni tushuntiring.
1. Gapiring tezroq... Nima demoqchisiz? – dedi u hansirash bilan. (Cho‘lpon) 2. Nazarlari qursin u kishining? Hadeb tusha berar ekan-da... (Cho‘lpon) 3. Tog‘orachaga solib qozonning ichiga qo‘yib qo‘yuvdim. – Berkitganmidingiz tuvog‘ini? (O‘. Umarbekov) 4. Be! – gapga aralashdi kulib Hoshim aka, – sizning o‘zingizga o‘xshab semirib ketgan Qoratoyingiz boshqa yoqda hozir. (O‘. Umarbekov) 5. Sen o‘zing kimsen? – dedi. – Bobur sening kiming? (P. Qodirov) 6. Ayting o‘sha zo‘r gaplaringizni, –dedi ikkinchi piyoladan keyin. (Tohir Malik) 7.Kimlardir qilyapti bu ishlarni. (Tohir Malik) 8. Gaplarini eshitdingmi, zo‘r u odam! (Tohir Malik) 9. Qahring qattiq-da sening... – dedi Soliyev tanbeh oha ngi - da. (Tohir Malik) 10. Nimaga keldi, sutchini nimaga tavof etib yuribdi, ketidan qolmay? (Murod Mansur) 11. O‘ziz dalaga chiqmaganiz-chiqmagan, kimni opkeb o‘tiribsiz? Yo ishga chiqadi, yo jo‘natvorasiz kelgan joyiga! – deb turib olsa deng. – Chiqsam chiqay, kichik oyi, aytishmang shularminan, – dedim. (Murod Mansur) A. Hojiyevning «O‘zbek tili sinonimlarining izohli lug‘ati»dan olingan bajarmoq so‘zi sinonimlari tavsifi bilan tanishing. Ulardagi ma’no nozikliklarini eslab qoling. Bu so‘zlar ishtirokida gaplar tuzing.