1. Fəlsəfənin predmeti və funksiyaları

2) 

insanın varlığı - bu dainsan varlığına və spesifik insan varlığına bölünür; 

3)  m

ənəvinin (idealın) varlığı.  

---

4) 

ictimainin varlığı - bu da fərdi varlığvə cəmiyyətin varlığına bölünür; 

9. Materiya anlayışı 

Materiya 

kateqoriyası 

əsaslı 

fəlsəfi 

anlayışdır.Materiya«maddə»deməkdir.Materiyayabelebirterifverməkolar.materiya-insaninözduyğusuiləverilən, 

duyğularımızdanasılıolmayaraqmövcudolan, əksolunanobyekti, reallığıgöstərməküçünfəlsəfikateqoriyadır. “Materiya” - bizim təfəkkürün ən ümumi kateqoriyalarından 

biridir, daha çox müc

ərrəd və “boşdur”.  

M

əkanvəzamanmateriyanınformalarıdırvəmateriyadan kənar mövcud ola bilməzlər. 

 

 

10. 

Dialektikaya giriş 

Dialektikanın  özünəməxsus  tarixi  vardır.  Dialektika  metodoloji  funksiyaları  yerinə  yetirir.  Dünya  və  idrakın  öyrənilməsinə  dair  metodlardan  ən  qədimi 

metafizikadır.  Metafizika  yunanca  fizikadan  sonra  mənasını  verir  və  o,  e.ə.  I  əsrdə  elmə  daxil  edilən  anlayışdır.  Aristotelin  varlıq  və  idrakdan  bəhs  edən  əsəri 

«Metafizika» adlanırdı. Metafizika öyrənmək metodu kimi Yeni dövr fəlsəfəsində formalaşmışdır. 

Dialektikahərəkət və inkişaf haqqında bir elmdir.Dialektika yaradıcı mübahisə incəsənəti, inkişaf haqqında ən ümumi, yetkin və hərtərəfli təlimdir.Dialektika (yunan 

sözü  olub-  söhb

ət  etmək,  düşünmək,  mühakimə  etmək  incəsənətidir)  anlayışı  fəlsəfə  tarixində  müxtəlif  mənalarda  işlənmişdir.  O,  qədim  yunan  mədəniyyətində 

yaranmışdır. B. e. ə. V əsrin sonu IV əsrin əvvəllərində dialoq aparmaq böyük ustalıq və xüsusi hazırlıq tələb edirdi. 

Dialektika  mübahis

ə  incəsənəti  kimi  orta  əsrlərdə  də inkişaf  etmişdir.  Orta  əsrlər  dialektikasının  zirvəsi  Pyer  Alberyarın  əsərləri  oldu.  O “Hə  və  yox” kitabını  antik 

nümun

ədə qurmuşdur, yəni müəllimin verdiyi suallar və şagirdin verdiyi cavablar sistemi əsasında yazmışdır. Müəllim bilə - bilə, qəsdən şagirdləri düzgün olmayan 

n

əticəyə gətirir, sonra isəşübhəsiz dəlillərlə onların fikrini rədd edirdi, öz nöqteyi - nəzərini qəbul etməyə məcbur edirdi. 

B

əşəriyyətin  tarixi  inkişafını  Hegel  işləyib  hazırladı.  O  ilk  dəfə  tarixin  inkişafınıgöstərməyə  cəhd  etmişdir.Mükəmməl  nəzəri  sistem  kimi  dialektika  ilk  dəfə 

Hegelinf

əlsəfəsində irəli sürülmüşdür. Filosof həm də təbiətdə də daimi hərəkət, dəyişiklik olduğunu aşkar etmişdir.  

Filosoflar dialektikanınmahiyyətini müxtəlif cür müəyyən edirdirlər. Dialektika haqqında təlim genişdir. 

Kateqoriya-  yunan  sözüdür,  mülahiz

ə,  fikir,  dəlil  deməkdir.Kateqoriyalar  anlayışlardan  əmələ  gəlmişdir.Anlayış  biliyin  yekunu,  toplusudur,  təfəkkürün  ən  yüksək 

formasıdır. 

H

ər bir elmin öz kateqoriyaları vardır. Hər bir elm bu kateqoriyalardan istifadə etməklə onlara əsaslanır.  Dialektikanın kateqoriyaları: “hadisə - mahiyyət”, “səbəb - 

n

əticə”, “zərurət - təsadüf”, “imkan - gerçəklik”,“təkcə və ümumi “ və s.