A. Q. Samyayev, Q. S. Yarashev, B. B. Eshquvvatov

YERNING FIZIK KATTALIKLARI 
Yer ekvatorining radiusi- 6378,16 km
O’rtacha radius- 6371,032 km 
Ekvator aylanasining uzunligi- 40075,696 km 
Yer yuzasi maydoni - 510
mln km
2 
Yerning quruqlik yuzasi maydoni - 149 mln km
2
Yerning suvlik yuzasi maydoni - 361 mln km
2 
Yerning hajmi - 1083 mln km
3
Quyosh atrofida yerning o’rtacha harakatlanish tezligi- 29,76 km/s 
Yerning yoshi - 4,5 ·10
9 
yil 
Yer o’z o’qi atrofida to’la aylanish vaqti -23 soat 56 daqiqa, 4 sek 
Yerning quyosh atrofiga aylanish vaqti -365,26 kun 
Yerning elektr zaryadi -57 ·10
4 
kl 
Yerning markazidagi bosimi -353GPa 
Yerning bir yilda orbita bo’yicha harakatlanadigan yo’lining uzunligi-
942 mln. km 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

5 
Geografik bilimlarning rivojlanish tarixi 
Geograflar 
Sana 
Qilgan kashfiyotlari 
Anaksimandr 
Miloddan avvalgi 550-y. Yer sharining birinchi 
xaritasini yasagan. 
Aristotel 
Eramizdan avvalgi IV-asr Yerning 
sharsimonligi 
haqida fikr yuritgan. 
Eratosfen 
Eramizdan avvalgi III-asr Yerning 
dastlabki 
o’lchamlari va xaritasini 
yaratgan. 
Gipparx 
Eramizdan avvalgi II-asr Kartografiya 
uchun 
koordinatalarni 
tavsiya 
etgan. 
Klavdiy Ptolomey 
Eramizning II-asri 
Dastlabki 
xaritalar 
to’plamini yaratgan. 
Muhammad Xorazmiy 
IX-asr 
Geodezik 
o’lchovlar 
bajargan.O’rta 
Osiyo 
geografiyasi asoschisi. 
Abu Rayxon Beruniy 
X-XI asr 
Yerning 
o’lchamlari 
haqida 
tadqiqotlar 
qilgan.Sharqda 
birinchi 
bo’lib globus yasagan. 
Marko-Polo 
1271- 1295 yy. 
Xitoyga sayohat qilgan 
birinchi yevropalik. 
Martin Bexaym 
1492 y. 
Bizning 
davrimizgacha 
yetib 
kelgan 
globusni 
yasagan. 
X.Kolumb 
1492 y. 
Amerikani kashf etgan. 
Vasko da Gama 
1497- 1499 yy. 
Afrikani 
aylanib 
Hindistonga borgan. 
F.Magellan 
1519- 1522 yy. 
Dynyo aylanasi bo’yicha 
birinchi sayohat qilgan. 
Yerning sharsimonligini 
amalda isbotlagan. 
Villem Yanszon 
1605-1606 yy. 
Avstraliyani kashf etgan. 
Bellinsgauzen va Lazarev 
1820 y. 
Antarktidani kashf etgan. 
Robert Piri 
1909 y. 
Shimoliy qutbga birinchi 
bo’lib borgan. 
Rual Amundsen 
1911 y. 
Janubiy qutbga birinchi 
bo’lib borgan. 
“Vityaz “ ilmiy tadqiqot 
kemasi 
1957 y. 
Dunyo okeanidagi eng 
chuqur botiqni aniqlagan.