A. Sh. Bekmurodov, Ya. K. Karrieva, I. U. Nematov, D. H. Nabiev, N. T. Kattaev xorijiy investitsiyalar

Chapter 10 Determining the economic efficiency of foreign investment ........................
122
10.1.
Determining the economic effect of foreign
investments………………………
122
10.2.
A method for estimating the economic efficiency of investment projects ... ... . 124
10.3.
Problems of evaluation of investment projects………………………………… 130
Chapter 11 Attracting foreign investment in small business and private
entrepreneurship……………………………………………………………..
134
11.1.
The value of small business and private entrepreneurship in the economic
development of our country…………………………………………………….
134
11.2.
The role of the investment climate in the development of small businesses and
private entrepreneurship in Uzbekistan………………………………………
139
11.3.
The role of foreign investment in the development of small businesses and
private entrepreneurship in Uzbekistan………………………………………...
142
11.4.
Lending to small business and private enterprise at the expense of foreign
credit lines………………………………………………………………………
145
11.5.
Measures taken and their essence to maintain a small business amid the global
financial crisis…………………………………………………………………..
148
Glossary……………………………………………………………………...
151
Bibliography…………………………………………………………………
161
Kirish
Bugungi kunda har bir mamlakat iqtisodiyotining kelgusi taraqqiyoti, asosan,
investitsiyalarga bog’liqligini deyarli har bir mutaxassis va xo’jalik yurituvchi sub’ekt
yaxshi anglaydi. Shunga ko’ra, hozirgi kunda respublikamiz iqtisodiyotiga
9

---

investitsiyalarni, xususan, xorijiy investitsiyalarni kengroq jalb etish ularning
mamlakatimizda o’tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarning samarali ijrosini ta’minlashning
muhim asosiga aylanganligi bilan bog’liqligini tushunib olish qiyin emas. Mamlakatni
ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy rivojlanishida investitsiyalarining jumladan, xorijiy
investitsiyalarning ahamiyati kattadir. Ma’lumki, har qanday davlat dunyodan ajralgan
holda, jahon tajribalarini o’rganmasdan, dunyoning etakchi davlatlari ilm, fan va texnika
sohasida erishgan yutuqlarini qabul qilmasdan rivojlanishi mumkin emas.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2009 yilning asosiy
yakunlari va 2010 yilda O’zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim
ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi «Asosiy
vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir»
nomli ma’ruzasida quyidagi fikrlarni ta’kidladi: “Barchamiz oddiy bir haqiqatni yaxshi
anglab olishimiz darkor – investitsiyalarsiz modernizatsiya ham, yangilanish ham
bo’lmaydi.”
1
.
Shuningdek, ma’ruzada uzoq muddatli istiqbolga mo’ljallangan, mamlakatimizning
salohiyati, qudrati va iqtisodiyotimizning raqobatdoshligini oshirishda hal qiluvchi
ahamiyat kasb etadigan muhim ustuvor yo’nalishlardan biri – bu asosiy etakchi sohalarni
modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, transport va infratuzilma
kommunikatsiyalarini rivojlantirishga qaratilgan strategik ahamiyatga molik loyihalarni
amalga oshirish uchun faol investitsiya siyosatini olib borishdan iboratligi hamda 2010
yilda mamlakatimizda muhim strategik loyihalarni amalga oshirish uchun 3 milliard
AQSh dollaridan ziyod yoki o’tgan yilga nisbatan 30 foiz ko’p xorijiy investitsiyalar jalb
qilinishini va to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar hajmi 46 foizga oshishi
rejalashtirilayotganligi alohida e’tirof etildi.
2008 yilda boshlangan va 2009 yilda jahonning ko’plab mamlakatlari iqtisodiyotiga
sezilarli ta’sir ko’rsatgan global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz salbiy ta’sir oqibatlarining
oldini olish turli darajalardagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni amalga oshirishda o’ziga
xos izchillikni, xatti-harakatlarning har tomonlama o’ylanganligi va asoslanganligini, tub
islohotlarni amalga oshirishning bosichma-bosqichligini, reja va maqsadlarga tomon
harakatdagi
sobitqadamlikni
taqozo
etadi.
Mamlakatimizda
chuqurlashgan
jahon-moliyaviy inqirozi sharoitlarida barqaror o’sish sur’atlarining saqlanib qolishi esa
tanlangan mustaqil taraqqiyot yo’limiz va unga muvofiq amalga oshirilayotgan iqtisodiy
siyosatimizning
nechog’liq
to’g’ri
ekanligini
yana
bir
bor
tasdiqlamoqda.
Respublikamizda doimo qisqa muddatli spekulyativ kreditlardan voz kechib, chet el
investitsiyalarini uzoq muddatlarga, imtiyozli foiz stavkalari bo’yicha jalb etildi.
Natijada milliy iqtisodiyotimizning halqaro kreditlar bozoridagi kon’yunkturaga keskin
bog’liqligini va moliyaviy inqirozning salbiy oqibatlarining oldi olindi.
Mamlakat iqtisodiyotini yuksaltirish, zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan
jihozlangan yangi korxonalarni barpo etish va rekonstruktsiya qilish uchun xorijiy
investitsiyalarni jalb qilish nechog’lik katta hal qiluvchi ahamiyatga ega. Bu
avvalambor, aholi bandligi, uning ish haqi va daromadlarini oshirish kabi eng muhim
ijtimoiy muammolarni echish imkoniyatini beradi. Shu boisdan ham mamlakatimizga
xorijiy investitsiyalar jalb etayotgan korxonalarni iqtisodiy rag’batlantirish va zaruriy
sharoitlarni yaratib berish o’ta muhim masalalardan biri hisoblanadi.
1
Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир. – Прeзидeнт Ислoм
Кaримoвнинг 2009 йилнинг aсoсий якунлaри вa 2010 йилдa Ўзбeкистoнни ижтимoий-иқтисoдий ривoжлaнтиришнинг энг
муҳим устувoр йўнaлишлaригa бaғишлaнгaн Вaзирлaр Мaҳкaмaсининг мaжлисидaги маърузaси // Халқ сўзи, 2010 йил 30
январь.
10

---

Xorijiy investitsiyalarni jalb etmay, ayniqsa, etakchi tarmoqlarda chet el
investitsiyalari ishtirokini kengaytirmay turib, iqtisodiyotda tarkibiy o’zgarishlarni
amalga oshirish va modernizatsiyalash, korxonalarni zamonaviy texnika bilan qayta
jihozlash hamda raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish mumkin
emas. Mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb etilishi uning iqtisodiy
imkoniyatlarining kengayishini tezlashtirib, barcha sohalarda ichki imkoniyatlar va
rezervlarni ishga solish, yangi texnika va texnologiyani, eksportbop tovarlarni
o’zlashtirishga, ularni ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish orqali davlatimiz iqtisodiy
qudratini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
O’quv qo’llanmada O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi,
Iqtisodiyot vazirligi, Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi, Markaziy banki va boshqa qator
vazirlik va idoralarning ma’lumotlaridan, shuningdek, Qoraqalpog’iston Respublikasi
Vazirlar Kengashi Raisining, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining o’rinbosarlari,
ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo’yicha yordamchilari, tuman va shahar hokimlarining 2010
yil yanvar-fevral oylarida bo’lib o’tgan mintaqaviy seminarlari materiallaridan keng
foydalanilgan.
Ushbu maxsus kursni keng o’rganishga yordam beruvchi elektron-vizual va
interaktiv vositalar, jumladan, «Iqtisodiyot» nashriyoti tomonidan 2009 yilda chop
etilgan
O’zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
Islom
Karimovning
«Jahon
moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va
choralari» nomli asarini o’rganish bo’yicha o’quv qo’llanma (Xodiev B.Yu.,
Bekmurodov A.Sh., G’afurov U.V., Tuxliev B.K., o’zbek va rus tillarida), «Ommabop
iqtisodiyot: mohiyati va asosiy tushunchalari» (Bekmurodov A.Sh., Gimranova O.B.,
Shamshieva N.N., o’zbek va rus tillarida) ilmiy-ommabop qo’llanma, «O’zbekiston
iqtisodiyotni liberallashtirish va modernizatsiyalash yo’lida» (Bekmurodov A.Sh.,
Berkinov B.B., Usmonov B.B., Hamidov O.M., G’afurov U.V. va Ne’matov I.U., o’zbek
tilida) ekspress-prospekti, «2008 yilda Respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
yakunlari va 2009 yilda iqtisodiyotni barqaror rivojlantirishning eng muhim ustuvor
vazifalari to’g’risida» (Bekmurodov A.Sh., Amonboev M.A., Kattaev N.T.)
ekspress-testlar hamda ularning elektron-vizual versiyalaridan keng foydalanish tavsiya
etiladi.