1.2.3. Avropa
İ
ttifaqının Avropa
İ
nsan Hüquqları Konvensiyasına
qo
ş
ulması m
ə
s
ə
l
ə
si
İ
ndiki zamanda A
İ
qanunvericiliyi v
ə
A
İ
HK çox sıx
ə
laq
ə
d
ə
dir. A
İ
-y
ə
üzv olan bütün dövl
ə
tl
ə
r
A
İ
HK-ya qo
ş
ulub. Yuxarıda qeyd olundu
ğ
u kimi, A
Ə
M insan hüquqlarının A
İ
qanunvericiliyi
ə
sasında hansı d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
müdafi
ə
olunaca
ğ
ını mü
ə
yy
ə
n ed
ə
rk
ə
n A
İ
HK-nı bir hüquqi t
ə
m
ə
l kimi
q
ə
bul edir. A
İ
HK-da n
ə
z
ə
rd
ə
tutulmu
ş
bir sıra hüquqlar, dig
ə
rl
ə
ril
ə
yana
ş
ı,
Ə
sas Hüquqlar
Xartiyasında da öz
ə
ksini tapmı
ş
dır. Dem
ə
li, A
İ
qanunvericiliyi böyük ehtimalla A
İ
HK-ya
uy
ğ
undur, baxmayaraq ki, A
İ
, faktiki olraq, A
İ
HK-ya h
ə
l
ə
d
ə
qo
ş
ulmayıb. Lakin
ə
g
ə
r hansısa
şə
xs, A
İ
t
ə
r
ə
find
ə
n insan hüquqlarının t
ə
min olunmaması bar
ə
d
ə
m
ə
hk
ə
m
ə
y
ə
müraci
ə
t etm
ə
k
arzusunda oldu
ğ
u t
ə
qdird
ə
, A
İ
HM-
ə
müraci
ə
t etm
ə
k hüququna malik deyil. Bunun
ə
v
ə
zind
ə
h
ə
min
şə
xs: iddia
ə
riz
ə
sil
ə
yerli m
ə
hk
ə
m
ə
y
ə
müraci
ə
t etm
ə
lidir v
ə
bu m
ə
hk
ə
m
ə
müvafiq i
ş
i ilkin
istiqam
ə
tl
ə
ndirm
ə
prosedurlarına uy
ğ
un olaraq A
Ə
M-
ə
gönd
ə
r
ə
bil
ə
r; v
ə
ya üzv dövl
ə
t
ə
qar
ş
ı
iddia
ə
riz
ə
sil
ə
A
İ
HM-
ə
müraci
ə
t etm
ə
kl
ə
A
İ
bar
ə
d
ə
dolayı yolla
ş
ikay
ə
t ver
ə
bil
ə
r.
Lissabon Müqavil
ə
si, A
İ
-nin f
ə
rdi
şə
kild
ə
v
ə
öz hüquqlarından istifad
ə
etm
ə
kl
ə
A
İ
HK-ya bir
ə
lahidd
ə
t
ə
r
ə
f kimi qo
ş
ulması üçün müvafiq s
ə
lahiyy
ə
tl
ə
r ver
ə
n müdd
ə
aları özünd
ə
ə
ks etdirir
v
ə
A
İ
HK-ya düz
ə
li
ş
l
ə
r ed
ə
n 14 saylı Protokol bunun h
ə
yata keçirilm
ə
si üçün
şə
rait yaradır.
Bunun t
ə
crüb
ə
d
ə
hansı n
ə
tic
ə
l
ə
r ver
ə
c
ə
yi v
ə
konkret olaraq, A
Ə
M il
ə
A
İ
HM arasında g
ə
l
ə
c
ə
kd
ə
hansı münasib
ə
tl
ə
rin qurulaca
ğ
ı h
ə
l
ə
d
ə
aydın olmadı
ğ
ından, A
İ
-nin sözüged
ə
n Konvensiyaya
qo
ş
ulmasına aid danı
ş
ıqlar bir neç
ə
il ç
ə
k
ə
bil
ə
r. Lakin b
ə
llidir ki, bunun n
ə
tic
ə
sind
ə
insanlarda
A
İ
HK-ya
ə
m
ə
l etm
ə
m
ə
kl
ə
ə
laq
ə
dar birba
ş
a A
İ
HM-
ə
A
İ
bar
ə
d
ə
iddia
ə
riz
ə
sil
ə
müraci
ə
t etm
ə
k
imkanı yaranacaq.
Ə
sas m
ə
qamlar
•
Avropada ayrı-seçkilikd
ə
n müdafi
ə
m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rin
ə
ist
ə
r A
İ
qanunvericiliyind
ə
, ist
ə
rs
ə
d
ə
A
İ
HK-
da rast g
ə
lm
ə
k olar. Bu 2 hüquqi t
ə
m
ə
l bir-birini tamamlayaraq qar
ş
ılıqlı
şə
kild
ə
gücl
ə
ndirs
ə
d
ə
, onlar arasında b
ə
zi f
ə
rql
ə
r mövcuddur ki, müt
ə
x
ə
ssisl
ə
r bu bar
ə
d
ə
bilm
ə
lidirl
ə
r.
üzv dövl
ə
tl
ə
rd
ə
n heç biri “Bütün
ə
m
ə
kçi miqrantların v
ə
onların ail
ə
üzvl
ə
rinin hüquqlarının müdafi
ə
si haqqında”
Beyn
ə
lxalq Konvensiyaya (UN Doc. A/RES/45/158, 1 iyul 2003-cü il) h
ə
l
ə
ki, qo
ş
ulmayıb.
13
BMT-nin UN Doc. A/61/611 saylı, 13 dekabr 2006-cı il tarixli s
ə
n
ə
di.
14
•
A
İ
HK ona qo
ş
ulmu
ş
47 dövl
ə
tin yurisdiksiyasında olan bütün
şə
xsl
ə
ri müdafi
ə
etdiyi bir halda,
A
İ
Direktivl
ə
ri yalnız bu T
əş
kilata üzv olan 27 dövl
ə
tin v
ə
t
ə
nda
ş
larını müvafiq müdafi
ə
il
ə
t
ə
min edir.
•
A
İ
HK-nın 14-cü madd
ə
sin
ə
ə
sas
ə
n yalnız bu s
ə
n
ə
dl
ə
t
ə
min olunan hüquqlardan istifad
ə
il
ə
ba
ğ
lı ayrı-seçkilik qada
ğ
an olunur. 12 saylı Protokola
ə
sas
ə
n is
ə
ist
ə
nil
ə
n hüquqdan istifad
ə
il
ə
ba
ğ
lı ayrı-seçkilik qada
ğ
an olunur.
•
A
İ
-nin ayrı-seçkiliyi qada
ğ
an ed
ə
n qanunvericiliyin
ə
ə
sas
ə
n ayrı-seçkilik ümumiyy
ə
tl
ə
qada
ğ
an olunsa da, konkret kontekstl
ə
rd
ə
, m
ə
s
ə
l
ə
n, m
əşğ
ulluq sah
ə
sind
ə
ayrı-seçkliyin
qada
ğ
an olunmasına xüsusi diqq
ə
t yetirilir.
•
A
İ
t
ə
sisatları A
İ
-nin
Ə
sas Hüquqlar Xartiyasına, o cüml
ə
d
ə
n bu Xartiyanın ayrı-seçkiliyin
qada
ğ
an olunmasına aid müdd
ə
alarına
ə
m
ə
l etm
ə
yi hüquqi c
ə
h
ə
td
ə
n öz üz
ə
rin
ə
götürür. A
İ
-
y
ə
üzv olan dövl
ə
tl
ə
r is
ə
A
İ
qanunvericiliyini icra etdikl
ə
ri zaman sözüged
ə
n Xartiyaya
ə
m
ə
l
etm
ə
lidir.
•
A
İ
,
Ə
HK-ya v
ə
A
İ
HK-ya qo
ş
ulacaq. Bunun n
ə
tic
ə
sind
ə
A
İ
bu T
əş
kilatdan k
ə
nar monitorinq
orqanlarının n
ə
zar
ə
ti altına dü
şə
c
ə
k v
ə
insanlar A
İ
t
ə
r
ə
find
ə
n A
İ
HK-nın pozulması il
ə
ə
laq
ə
dar
birba
ş
a A
İ
HM-
ə
ş
ikay
ə
t ver
ə
bil
ə
c
ə
kl
ə
r.
Ə
lav
ə
ə
d
ə
biyyat
Bamforth, Malik and O’Cinneide, Discrimination Law: Theory and Context (London, Sweet and
Maxwell, 2008), Chapter 1 ‘Key Issues and Questions in Discrimination Law’, Chapter 2
‘Sources and Scope of Domestic Discrimination Law’/“Ayrı-seçkiliy
ə
dair qanunvericilik:
n
ə
z
ə
riyy
ə
v
ə
kontekst”, f
ə
sil 1 “Ayrı-seçkiliy
ə
dair qanunvericiliy
ə
aid
ə
sas m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
r v
ə
suallar”,
f
ə
sil 2 “M
ə
i
şə
t z
ə
minind
ə
ayrı-seçkiliy
ə
dair qanunvericiliyin m
ə
nb
ə
l
ə
ri v
ə
ə
hat
ə
dair
ə
si”
Barnard, ‘EC Employment Law’, (3rd ed., Oxford, Oxford University Press, 2006), Chapter 1
‘The Evolution of “EC” Social Policy’/“A
İ
-nin m
əşğ
ulluq sah
ə
sind
ə
qanunvericiliyi”, f
ə
sil 1 “A
İ
sosial siyas
ə
tinin inki
ş
af yolu”
Besson, ‘The European Union and Human Rights: Towards a Post-National Human Rights
Institution?’, 6 Human Rights Law Journal (2006) 323./“Avropa
İ
ttifaqı v
ə
insan hüquqları:
regional insan hüquqları t
ə
sisatları istiqam
ə
tind
ə
?”
Butler, ‘A Comparative Analysis of Individual Petition in Regional and Global Human Rights
Protection Mechanisms’, 23 University of Queensland Law Journal (2004) 22./“
İ
nsan
hüquqlarının regional v
ə
qlobal müdafi
ə
mexanizml
ə
ri kontekstind
ə
f
ə
rdi v
ə
sat
ə
tin müqayis
ə
li
t
ə
hlili”
Chalmers (et al), European Union Law: Text and Materials, (2nd ed., Cambridge, Cambridge
University Press, 2010), Chapter 1 ‘European Integration and the Treaty on European Union’,
Chapter 2 ‘EU institutions’ and Chapter 6, ‘Fundamental Rights’./“Avropa
İ
ttifaqı qanunvericiliyi:
s
ə
n
ə
dl
ə
r v
ə
materiallar”, f
ə
sil 1 “Avropa inteqrasiyası v
ə
Avropa
İ
ttifaqı haqqında Müqavil
ə
”, f
ə
sil
2 “A
İ
t
ə
sisatları”, f
ə
sil 6 “
Ə
sas hüquqlar”
Costello, ‘The Bosphorus ruling of the European Court of Human Rights: Fundamental Rights
and Blurred Boundaries in Europe’, 6 Human Rights Law Review (2006) 87./“Avropa
İ
nsan
Hüquqları M
ə
hk
ə
m
ə
sinin Bosfor q
ə
rarları: Avropada
ə
sas hüquqlar v
ə
qeyri-mü
ə
yy
ə
n s
ə
ddl
ə
r”
Craig and de Burca, EU Law: Text, Cases and Materials (4th ed. Oxford, Oxford University
Press, 2008), Chapter 1 ‘The Development of European Integration’, Chapter 11 ‘Human Rights
in the EU’./“Avropa
İ
ttifaqı qanunvericiliyi: s
ə
n
ə
dl
ə
r, i
ş
l
ə
r v
ə
materiallar”, f
ə
sil 1 “Avropa
inteqrasiyasının inki
ş
afı”, f
ə
sil 11 “A
İ
-d
ə
insan hüquqları”
15
Eicke, ‘The European Charter of Fundamental Rights – Unique Opportunity or Unwelcome
Distraction’, 3 European Human Rights Law Review (2000) 280./“Avropa
Ə
sas Hüquqlar
Xartiyası – unikal imkan v
ə
ya arzuolunmaz ç
ə
ki
ş
m
ə
”
Ellis, ‘EU Anti-Discrimination Law’ (Oxford, Oxford University Press, 2005), Chapter 1
‘Introduction’./“Ayrı-seçkiliyin qada
ğ
an olunması sah
ə
sind
ə
A
İ
qanunvericiliyi”, F
ə
sil 1 “Giri
ş
”
Equinet, ‘Dynamic Interpretation: European Anti-Discrimination Law in Practice’, Volumes I-IV,
available
at:
www.equineteurope.org/equinetpublications.html.
/“Ayrı-seçkiliyin
qada
ğ
an
olunması sah
ə
sind
ə
Avropa qanunvericiliyinin t
ə
tbiqi m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
ri: dinamik
şə
rh”, cildl
ə
r I-IV
Fitzpatrick (et al), ‘The 1996 Intergovernmental Conference and the Prospects of a Non-
Discrimination Treaty Article’, 25.4 Industrial Law Journal (1996) 320./“1996-cı il
hökum
ə
tl
ə
rarası konfransı v
ə
ayrı-seçkiliyi qada
ğ
an ed
ə
n müqavil
ə
nin perspektivl
ə
ri”
Guliyev, ‘Interdiction générale de la discrimination : droit fondamental ou droit de “second rang”
? CourEDH, Gde Ch., Sejdi
ć
et Finci c. Bosnie-Herzégovine, 22 décembre 2009’, 10 L’Europe
des libertés : revue d’actualité juridique, (2010) 31.
Heringa and Verhey, ‘The EU Charter: Text and Structure’, 8 Maastricht Journal of European
and Comparative Law (2001) 11./“A
İ
Xartiyasının m
ə
tni v
ə
strukturu”
Llorente, ‘A Charter of Dubious Utility’, 1.3 International Journal of Constitutional Law (2003)
405./“
Ş
übh
ə
li fayda xartiyası”
Martin, ‘Strasbourg, Luxembourg et la discrimination : influences croisées ou jurisprudences
sous influence ?’, 18 Revue trimestrielle des droits de l’homme, (2007) 69.
Quesada Segura, ‘La no discriminación, la igualdad de trato y de oportunidades, en el
ordenamiento europeo. Del Convenio Europeo de Derechos Humanos del Consejo de Europa,
a los Tratados y a la Carta de los Derechos Fundamentales de la Unión Europea’, Revista del
Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, (2008) extraordinary number.
Royer, The Council of Europe/Le Conseil de l’Europe (Strasbourg, Council of Europe,
2010/2009).
Sadurkski, ‘Partnering with Strasbourg: Constitutionalisation of the European Court of Human
Rights, the Accession of Central and East European States to the Council of Europe, and the
Idea of Pilot Judgments’, 9 Human Rights Law Review (2009) 397./“Strasburqla partnyorluq:
Avropa
İ
nsan Hüquqları M
ə
hk
ə
m
ə
sinin Konstitusionalizasiyası, M
ə
rk
ə
zi v
ə
Şə
rqi Avropa
Dövl
ə
tl
ə
rinin Avropa
Ş
urasına q
ə
bulu v
ə
pilot mülahiz
ə
l
ə
r ideyası”
Syrpis, ‘The Treaty of Lisbon: Much Ado … But About What?’, 37.3 Industrial Law Journal
(2008) 219./“Lissabon Müqavil
ə
si: görül
ə
si i
ş
çoxdur … lakin bu i
ş
l
ə
r hansılardır?”
Tulkens, ‘L’évolution du principe de non-discrimination à la lumière de la jurisprudence de la
Cour européenne des droits de l’homme’, in Carlier (ed.), L’étranger face au droit (Bruxelles,
Bruylant, 2010).
16
2. Ayrı-seçkiliyin formaları v
ə
ayrı-seçkilikd
ə
n müdafi
ə
növl
ə
ri
2.1. Giri
ş
Ayrı-seçkiliyin qada
ğ
an olunması il
ə
ba
ğ
lı qanunların m
ə
qs
ə
di bütün
şə
xsl
ə
r
ə
müvafiq
c
ə
miyy
ə
t
ə
d
ə
mövcud olan imkanlardan b
ə
rab
ə
r v
ə
ə
dal
ə
tli
şə
kild
ə
istifad
ə
etm
ə
k üçün
şə
rait
yaratmaqdan ibar
ə
tdir. Biz i
ş
d
ə
olma
ğ
ımızdan v
ə
ya alı
ş
-veri
ş
etm
ə
yimizd
ə
n asılı olmayaraq h
ə
r
gün h
ə
tta kiminl
ə
ünsiyy
ə
td
ə
olma
ğ
ımzla ba
ğ
lı seçim edirik. Biz ba
ş
qaları il
ə
müqayis
ə
edib
mü
ə
yy
ə
n insanlara v
ə
əş
yalara üstünlük veririk. Öz subyektiv seçiml
ə
rimizi ifad
ə
etm
ə
k adi v
ə
normal bir hal olsa da, biz b
ə
z
ə
n biz
ə
mü
ə
yy
ə
n s
ə
lahiyy
ə
tl
ə
r ver
ə
n v
ə
ya ba
ş
qalarının h
ə
yatına
birba
ş
a t
ə
sir göst
ə
r
ə
n v
ə
zif
ə
l
ə
r d
ə
icra ed
ə
bil
ə
rik. Biz dövl
ə
t s
ə
lahiyy
ə
tl
ə
rinin nec
ə
istifad
ə
olunması v
ə
ya öz
ə
l malların v
ə
xidm
ə
tl
ə
rin nec
ə
t
ə
klif olunması bar
ə
d
ə
q
ə
rar q
ə
bul ed
ə
n dövl
ə
t
qulluqçusu, dükan sahibi, i
şə
götür
ə
n, mülkiyy
ə
tçi v
ə
ya h
ə
kim ola bil
ə
rik. Bu cür qeyri-
şə
xsi
kontekstd
ə
t
ə
r
ə
fimizd
ə
n edilmi
ş
seçimd
ə
n v
ə
a
ş
a
ğ
ıda t
ə
svir olunan v
ə
ziyy
ə
td
ə
n asılı olaraq
ayrı-seçkiliyi qada
ğ
an ed
ə
n qanunvericilikl
ə
r
ə
sas götürülm
ə
lidir.
İ
lk növb
ə
d
ə
bu qanunvericilikl
ə
r ox
ş
ar v
ə
ziyy
ə
td
ə
olan
şə
xsl
ə
rl
ə
b
ə
rab
ə
r s
ə
viyy
ə
d
ə
r
ə
ftar
olunmanı v
ə
onlarla sad
ə
c
ə
olaraq hansısa “müdafi
ə
olunan” xüsusiyy
ə
tl
ə
rin
ə
gör
ə
qeyri-
münasib
şə
kild
ə
r
ə
ftaretm
ə
m
ə
ni n
ə
z
ə
rd
ə
tutur. Eyni v
ə
ziyy
ə
td
ə
olan
şə
xsl
ə
rl
ə
f
ə
rqli
şə
kild
ə
r
ə
ftar “birba
ş
a” ayrı-seçkilik adlanır. A
İ
HK-ya
ə
sas
ə
n, birba
ş
a ayrı-seçkilik hallarına qar
ş
ı
obyektiv v
ə
ə
saslı
şə
kild
ə
müdafi
ə
t
ə
min olunmalıdır, A
İ
qanunvericiliyin
ə
ə
sas
ə
n is
ə
birba
ş
a
ayrı-seçkilikd
ə
n qanuni müdafi
ə
t
ə
dbirl
ə
ri mü
ə
yy
ə
n d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
m
ə
hduddur.
Eyni zamanda, ayrı-seçkiliyi qada
ğ
an ed
ə
n qanunlar, f
ə
rqli v
ə
ziyy
ə
td
ə
olan
şə
xsl
ə
rin konkret
imkanlardan ba
ş
qaları il
ə
eyni
ə
saslarla istifad
ə
etm
ə
l
ə
ri üçün
şə
rait yaratmaq m
ə
qs
ə
dil
ə
h
ə
min
şə
xsl
ə
rl
ə
z
ə
ruri d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
f
ə
rqli t
ə
rzd
ə
r
ə
ftarı n
ə
z
ə
rd
ə
tutur. Bununla da, konkret t
ə
dbirl
ə
r h
ə
yata
keçirildiyi v
ə
ya konkret hüquqi normalar i
ş
l
ə
nib hazırlandı
ğ
ı zaman, müvafiq “müdafi
ə
olunan”
ə
saslar n
ə
z
ə
r
ə
alınmalıdır. F
ə
rqli v
ə
ziyy
ə
td
ə
olan
şə
xsl
ə
rl
ə
müvafiq
şə
rait yaradılmadan, f
ə
rqli
t
ə
rzd
ə
r
ə
ftaretm
ə
“dolayı” ayrı-seçkilik hesab olunur. Müvafiq iddia
ə
riz
ə
si A
İ
HK-ya v
ə
ya A
İ
qanunvericiliyin
ə
ə
saslanmasından asılı olmayaraq, dolayı ayrı-seçkiliyin bütün formalarına
qar
ş
ı obyektiv v
ə
ə
saslı
şə
kild
ə
müdafi
ə
t
ə
min olunmalıdır.
Bu f
ə
sild
ə
ə
sas
ə
n birba
ş
a v
ə
dolayı ayrı-seçkiliyin m
ə
naları, b
ə
zi s
ə
ciyy
ə
vi t
ə
zahürl
ə
ri,
m
ə
s
ə
l
ə
n, sıxı
ş
dırılma v
ə
ya ayrı-seçkiliy
ə
m
ə
ruz qoyma göst
ə
ri
ş
l
ə
ri v
ə
bu cür halların
öhd
ə
sind
ə
n presedent hüququna
ə
sas
ə
n nec
ə
g
ə
lm
ə
y
ə
dair misallar d
ə
rind
ə
n müzakir
ə
olunur.
Eyni zamanda, burada ayrı-seçkilikd
ə
n nec
ə
müdafi
ə
olunma prosesi n
ə
z
ə
rd
ə
n keçirilir.
Ayrı-seçkiliyin qada
ğ
an olunması il
ə
ba
ğ
lı qanunvericiliy
ə
ə
sas
ə
n eyni v
ə
ziyy
ə
td
ə
olan
şə
xsl
ə
rl
ə
v
ə
ya
şə
xsl
ə
rd
ə
n ibar
ə
t qruplarla f
ə
rqli
şə
kild
ə
r
ə
ftarı v
ə
yaxud f
ə
rqli v
ə
ziyy
ə
td
ə
olan
şə
xsl
ə
rl
ə
v
ə
ya qruplarla eyni r
ə
ftarı n
ə
z
ə
rd
ə
tutan h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r yolverilm
ə
zdir.
14
Dostları ilə paylaş: |