a, i, u, Ağcabədi şivəsində a, ə, ı, o, u saitlərinin
(Xəlfərəddin, Ağabəyli, Hacıbədəlli, Hüsülü, Hüsülü Təzəkənd,
Rəncbərlər, Hindarx, Kəbirli, Xocavənd, Pəroğlular, Şahsevən,
Şahsevən Təzəkənd, Qarqar Muğanlı, Cəfərbəyli, Köyük və
İmanqulubəyli kənd şivələri) burun variantları vardır; məs.: m
а~
a, əvı
ы~
, r
я~
hsiz, qeş
е~ х′
, s
ю~
tdi (sönmişdi), ət
≅
и
, boynu
у
~
(Ş.);
yadu
а~
, didı
ы~
z (Nax.), atuᾶ, əluᾶ, dəduῗ, nənuῗ, anaũ, qulağũ
(Sab.), dᾶ:lamax, bᾶ:z “bəniz”, anᾶ:, ῖ:sı “iyi”, başῖ:, yerῖ:z, sõ:ra,
qõ:r “qonur”, boynũ:, qolũ:, zə:x`”zəng”, pələ:x`,tüfə:x`(Ağc.) və
s. Şəki şivəsində burun saitləri həm söz köklərində, həm də şəkil-
çilərdə, Zaqatala, Qax, Naxçıvan, Ordubad, Muğan və b. şivələr-
də yalnız şəkilçilərdə özünü göstərir. Burun saitləri iki şəkildə
60
61
öə: ərəböə, nəvöə (B.), göəm (Qub., L.), nöə (Qaz.), döər “döyər”,
söər, göərdi (L.), dədöə, nənöə (Cəl.), döə-döə, söə- söə (B.Qk.), göərçin, öən/ üən “o yan”, göərmax, döən “döyən”, söən “söyən”, yöən “yüyən”( Cəb.) və s.
Saitlər şivələrdə eyni kəmiyyətdə yayılmamışdır. Açıq saitlər
qərb və cənub ləhcələrində, qapalı saitlər isə şimal-şərq ləhcəsin-
də tələffüzdə üstünlük təşkil edir.
Saitlərin dəyişməsi Dialekt fonetikasının səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri saitlə-
rin dəyişməsi hadisəsidir. Bu fonetik xüsusiyyət saitlər sistemində
özünü göstərən incələşmə, qalınlaşma, qapalılaşma, labiallaşma
və delabiallaşma hadisələrinin təsiri ilə yaranmışdır. Dialektoloji
ədəbiyyatda şivələrdə müşahidə olunan sait dəyişmələrini aşağı-
dakı şəkildə qruplaşdırılır:
1) Qalın saitlərin incə saitlərə keçidi
2) İncə saitlərin qalın saitlərə keçidi
3) Dodaqlanan saitlərin dodaqlanmayan saitlərə keçidi
4) Dodaqlanmayan saitlərin dodaqlanan saitlərə keçidi
5) Açıq saitlərin qapalı saitlərə keçidi
6) Qapalı saitlərin açıq saitlərə keçidi
7) Qapalı saitlərin qapalı saitlərə keçidi
