12.2. Q uyosh energiyasining o ‘zgarishi haqida fikrlar
131
olib keladi. Ekspertlar m a ’lum otlariga qaraganda havo haroratining
4°C ga k o ‘tarilishi barcha m uzliklarning erishiga olib keladi. Agar
ikki Q utbdagi m uzliklar erib bitsa, suv sathi 100-110 m .ga k o ‘tariladi,
D unyoning k o ‘pgina m am lakatlari suv ostida qoladi.
“N ature” ju rn ali xabariga k o ‘ra, A rktikada m uzliklar m aydoni va
qalinligi kichrayib borm oqda, 1990-yildagiga qaraganda hozir 40%
ga past. A gar m uzliklar erishi shu tarzda davom etsa keyingi 100 yil-
ning o ‘zida A rktikada m utlaqo m uz qolm aydi.
Suv k o ‘payishi natijasida G olfstrim ning ham kuchi pasayadi.
Dem ak, global isish bilan global sovish ham yuz beradi. -40°C harorat
oddiy hoi b o ‘lib qoladi.
12.3. Ozon tuynigi
A tm osferadagi
“Ozon
tuynugi”
R ossiya
olim larining
m a’lum otlariga k o ‘ra yildan-yilga yiriklashib, m aydoni 25 m ln.km 2
ga yetdi. Keyingi 20-yillarda ozon qatlam i ju d a yupqalashdi. C het el-
lik b a’zi olim larning m a ’lum otlariga qaraganda “Ozon tuynugi” haj-
mi o ‘zgarm ay turibdi. X ullas, har kim ning fikri har xil, am m o ozon
qatlam ida uni buzadigan xlor, ftor, uglerod (freon) m iqdori k o ’payib
borm oqda. Freon sovutgichlarda, kondisioner va aerozolii narsalar
uchun ishlatiladi. 1987-yili M onreal shartnom asiga k o ‘ra. 2010-yilda
170 m am lakatda freon ishlatishni qonun bilan taqiqlandi.
O zon qatlam ining yem irilib borishida faqat freon gazlarining
em as, balki insonning tabiatga bo 4gan ta ’sirining ortib borishi ham
sabab b o ‘lm oqda. A tm osfera kim yosida ozon uch xil xlorli, azotli
va vodorodli m exanizm yordam ida buziladi. G avaya, Islandiya va
Qizil dengiz ustida ozon qatlam i siyraklashishi k o ‘p uchraydi. Bun-
ga sabab, bu yerlarda yoriq jo y la r ju d a k o ‘p b o ‘lib, vodorodning
sizib chiqishi sezilarli tarzda kechadi. A ntarktida ustidagi “Ozon
tuynugi”ga kelsak, bu yerda barcha zaharli gazlam i zararsizlantiruv-
chi o ‘rta okean riftalari to'p lan gan. Shuning uchun ham zaharli gazlar
stratosferaga chiqib ketadi va ozon qatlam ini buzadi.
|
