D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
“Şaqqulunun  xeyir  işi”ndə  Şaqqulu  məşuqəsini  birinci  dəfə 
görməklə aşiq olur. Mühitin qanunlarına tabe olmur. Sona qədər 
də öz eşqinə sadiq qalır. Halbuki “əqilli” ola da bilərdi. “Ölülər”də 
İsgəndərin  məşuqəsi  maarifçilikdir  -  millətinin  maariflənməsi. 
Əğyarı  cəhalət,  nadanlıq.  Onun  da    mühitdən  aldığı  damğa 
“məcnunluqdur”. Cavidin qəhrəmanı aşiq Şeyx Sənan gürcü qızı 
Xumara olan eşqindən onun atasının çobanı olur.   Donuzlarını  
otarır. Köpək dişi qurda aşiq olmasaydı, sahibinin sürüsünü ona 
yem etməzdi. Cəzasını əli-ayağı bağlı üzüaşağı ağacdan asılmaq-
la çəkməzdi (Nizami Gəncəvi. “Yeddi gözəl”) və s. (Bu aşiqlərin 
aldıqları nəfəs də eşq fəryadları ilə doludur). Bu eşq müxtəlifliyi 
Yunus İmrədə ilahi varlığın yaratdıqlarına Yer üzündə hər nə var-
sa onadır.
 “İnsan sevməyi bacardığı anda özünü dərk edib və barbarlı-
ğın daşını ataraq mədəniyyətin təməlini qoyub. O, başqa canlılar-
dan seçildiyini, yüksəkliyini, kamilliyini, aşiqliyini ilk olaraq eşq 
atəşinə tutulması ilə anlayıb” (R.Qafarlı. “Şərqdə eşq fəlsəfəsi və 
Nizami”. «Leyla” nəşriyyatı, Sankt-Peterburq, 1997, s. 4.).
Nizami Gəncəvi məhəbbət mövzusunda  yazdığı “Xosrov və 
Şirin”  poemasında  eşqin  aliliyini  təsvir  edir.  Məhəbbətin  təsiri 
ilə  insanın  dəyişməsini,  kamilləşməsini  göstərir.  Şirinin  yolun-
da Fərhad Bisütun dağını külüglə çapır. Hər dəfə Bisütun dağına 
onun vurduğu külüngdən qopan səslər Fərhadın eşq nəğmələridir. 
Məşuqəsinə  qovuşmaq,  vüsala  çatmaq  üçün  bu  nəğmələr  eşq 
fəryadlarıyla doludur. Yunus İmrə də aşiqləri Fərhada bənzədir
Yüz bin Fərhad külüng alıp qazar tağlar bünyadını
Qayalar küsüb yol edər abi-həyat aqıtmağa.
Fərhadtək deyil, yüz minlərlə onun kimi aşiq var ki, külünglə 
qayaları  çapır.  Qayalar  aşiqlərin  göz  yaşlarından  yaranan  bu-

---

39