D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya
Yüklə 2,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Folklor, Mifologiya, Etnoqrafiya
Azərbaycanlı mütəfəkkir filosoflar Xaqani Şirvani, Niza- mi Gəncəvi şeirlərində Məhəmməd peyğəmbəri tərif etmişlər. Əsərlərində onu xatırlamışlar. Ona şeirlər həsr etmişlər. Hətta Nizami Gəncəvi Məhəmməd peyğəmbərə olan hörmətinin, sev- gisinin əlaməti olaraq sevimli oğluna Məhəmməd adını qoymuş- dur. Bütün dünya və şərq şairləri Xaqani Şirvanidən, Nizami Gəncəvidən təsirlənmişlər. Sözsüz ki, Yunus İmrə də onlardan təsirlənmiş, özünəməxsus tərzdə Məhəmməd peyğəmbərə olan sevgisini gözəl poetik hisslərlə, duyğularla ifadə etmişdir. “Sufizm orta əsr Yaxın Şərq intibahının ayrılmaz, rədd olun- maz xüsusiyyətlərindəndir. İnsan şəxsiyyətini ucaldan, müdafiə edən fikir cərəyanıdır. Ağıl və hissin ehkamçılığa, hakim ideolo- giyaya üsyanıdır. Məhz buna görə də hakim təbəqələr sufizmlə bağlı olan bir sıra böyük şəxsiyyətləri tilə-tikə etmiş, bəzilərini diri-diri soydurmuşdur. Həllaç Mənsur, Eynəlquzzat, Sührəverdi Nəsimi buna misal ola bilər” (Əlyar Səfərli, Xəlil Yusifli. Qədim və orta əsrlər. Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı, “Ozan”, 1993, s.130). Yunus İmrənin bəxti gətirmiş bu “diqqət və qayğıdan” kənarda qalıb. “Tanrı”, ilahi eşqi təlqin edən sufi şair Yunis İmrə “Tanrını insanlaşdırmaqdan, insanı tanrılaşdırmağacan bütün hallardan keçmişdir”. Dini baxışlara görə,o, qibləsini tanımayan, dinsiz, allahsız, kafirin biridir. Halbuki, onun Məhəmməd peyğəmbəri mədh edən şeirləri bütün hallarda bunları inkar edir.Əslində isə Yunis İmrə “islam rəiyyətidir”.Təkcə onu demək kifayətdir ki, o, şeirləri, görüşləri, hətta geyimi, görkəmilə, bir sözlə o, ruhu ilə də “islamdır”. Yunis İmrə dini görüşlərində namazı təlqin edir, “namazı qılmayanlara sən müsəlmandır deməgil” deyir. Şairə görə yox- sula, kasıba əl tutmayan bağrı daşa dönmüş müsəlmanın namaz qılmağının da bir faydası yoxdur, Şeirlərində gerçəklik, yalan |