Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
190 Dramaturgiya dili – monoloq və dialoqlardan ibarət olan səhnə əsərinin dilidir. Bədii üslub başqa üslublarla müqayisədə daha qədim və daha zəngin sayılır. Başqa üslubların formalaşması, ədəbi dil normalarının müəyyənləşməsində bədii üslub həmişə aparıcı olmuşdur. Ədəbi dildə normanın yeniləşməsi, ümumxalq dili vahidlərinin yazılı dilə gəlişi bədii üslubdan başlanır. Mövzu 21. Elmi üslub. Sözün terminoloji funksiyası. Elmi üslub – milli elmi təfəkkürün ifadəsidir. O, müxtəlif elm sahələrinin dilidir. Elmi üslubun əsas xüsusiyyəti məntiqlik, dəqiqlik, ardıcıllıq və konkretlikdir. Elmin müxtəlif sahələrinə aid kitab, dərslik və məqalələr elmi üslubda yazılır. Bədii üslu- bun əsas göstəriciləri olan obrazlılığa, emosionallığa elmi üslub- da, demək olar ki, təsadüf edilmir. Elmi üslubun əsas səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri də onda ixtisas sözlərinin – terminlərin bol-bol işlənməsidir. Hər bir elm sahəsinin özünəməxsus terminləri vardır ki, onlar yalnız mütə- xəssislər üçün tam və dəqiq şəkildə anlaşıqlı olur. Elmi üslubda mürəkkəb cümlələr, modal sözlər çox işlənir. Elmi üslubda fikrin daha dəqiq və yığcam şəkildə ifadəsi üçün çox vaxt müxtəlif sxem və qrafiklərdən, şərti işarələrdən geniş istifadə edilir. Elmi üslubda söz və ifadələr müəyyən elmi anlayışları birmənalı şəkildə, birbaşa ifadə edir. Buna görə də elmi üslubda fikrin müxtəlif cür anlaşılmasına, mətnaltı mənaya və ya çoxmənalılığa yol verilmir. Sözün elmi üslubdakı əsas vəzifəsinə onun terminoloji funksiyası deyilir. Mətndə birbaşa terminoloji funksiya daşıyan söz və ya ifadə termin adlanır. Başqa üslublar üçün səciyyəvi olmayan terminlər elmi üslubun əsas göstəricilərindən biridir. Elmi mətndəki hər hansı bir sözü termin kimi qəbul etmək olmaz. 191 Termin, ilk növbədə, ayrı-ayrı elm sahəsinə aid olan və yalnız həmin elm sahəsində işləyən mütəxəssislər üçün anlaşıqlı olur. Terminin daha bir xüsusiyyəti təkmənalı olması, yəni bir anlamı ifadə etməsi və yığcamlığıdır. Dünyanın bir çox dillərində olduğu kimi, bizim dilimizdə də alınma terminologiya– beynəlmiləl səciyyə daşıyan ixtisas sözləri çoxdur. Elmi terminlərin çoxu bir sıra dünya dillərində eyni olur. Məsələn: fonetika, leksikologiya, sinus, kosinus, benzol, petrol və s. Dünya dillərinin çoxunda olduğu kimi, Azərbaycan dilində də alınma terminologiya daha geniş yayılmışdır. Hər bir dilin elmi üslubunda beynəlmiləl terminlər milli terminləri sıxışdırır. Elmi məlumatların, müxtəlif araşdırmaların nəticələrinin daha çox elan edildiyi dillər müəyyənləşir. İngilis, alman, fransız, rus dilləri kimi. Elmi üslub get-gedə daha çox formullara, sxemlərə meylli olur. Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|