Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət

 
Mövzu 22: Publisistik üslub və onun 
digər funksional üslublarla əlaqəsi. 
 
Publisistik  üslub  –  milli  ictimai  təfəkkürün  ifadəsidir.  Bu 
üslub  mətbuatın  (qəzetlərin,  bədii-siyasi  və  ictimai  jurnalların, 
elmi-kütləvi  kitabların  və  s.),  radio-televiziyanın  dilidir.  Publi-
sistik üsluba bəzən ―mətbuat dili‖ də deyilir. ―Qəzet dili‖, ―radio 
dili‖,  ―televiziya  dili‖  anlayışları  da  bu  mənada  işlənir.  Əsasən 
mətbuatda  funksionallaşan  publisistik  üslub  müxtəlif  mövqeləri, 
maraqları əks etdirir. Radio və televiziya dili publisistik üslubun 
şifahi forması, qəzet və jurnalların dili isə onun yazılı formasıdır. 
Bu  iki  forma  arasında  elə  bir  kəskin  fərq  yoxdur.  Publisistik 
üslubun hər iki formasının əsas xüsusiyyəti fikrin hamı tərəfindən 
anlaşıqlı,  aydın  və  təsirli  şəkildə  ifadə  olunmasıdır.  Publisistik 
üslubda  yazan  müəllif  ilk  növbədə  çalışır  ki,  toxunduğu  məsələ 
mümkün qədər kütləvi şəkildə hamıya çatsın və oxucularda müs-
bət reaksiya doğursun. Məhz buna görə də publisistik üslubda ək-

---

 
192 
səriyyət  tərəfindən  anlaşılan  ümumişlək  sözlərdən  daha  çox 
istifadə olunur. Publisistik üslub kütləvi nitq forması olduğu üçün 
bütün  dil  göstəricilərinə  görə  adi  danışıq  dilinə  çox  yaxın  olur. 
Mətbuat  dilində  gedən  proseslər  (yeni  yaranan  sözlər  və  s.) 
ümumxalq danışıq dilinə də təsir göstərir. 
Publisistik üslub ən ictimai nitq forması olduğu üçün bu üs-
lubda  başqa  üslubların  da  xüsusiyyətləri  özünü  göstərir.  Bu  ba-
xımdan publisistik üslubun, əsasən, üç növü var: bədii-publisistik 
dil, elmi-publisistik dil, rəsmi-publisistik dil. 
Bədii publisistik dil qəzet dilidir. Bu üslub növündə publisis-
tik üslubun əsas xüsusiyyətləri gözlənilməklə yanaşı, yeri gəldik-
cə obrazlılığa, bədiiliyə də yer verilir. Publisistik üslubun bu qolu 
oçerk və felyeton adları ilə tanınır. 
Elmi-publisistik dil dedikdə isə elmi-kütləvi jurnal və kitab-
ların  dili  nəzərdə  tutulur.  Müxtəlif  elm  sahələrinə  (məsələn,  si-
yasətə, dinə və s.) aid publisistik məqalə və ya kitabların dili el-
mi-publisistik dildədir. Buna elmi-kütləvi dil də deyilir. 
Rəsmi-publisistik dil isə publisistik məzmunlu rəsmi, yaxud 
işgüzar sənədin dilidir. 
Publisistik üslub XIX əsrin II yarısında milli qəzetlərin nəşrə 
başlaması ilə formalaşmışdır.