Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 59

müdriklik və hesab allahı, Xatxor səma, məhəbbət və  şadlıq 

ilahəsi hesab edilirdi. Maat (ədalət ilahəsi), Soxmet (qüdrət 

ilahəsi) və başqaları Misir panteonuna daxil idilər. 

Misirlilər allahları müxtəlif heyvan görkəmində  təsvir 

edirdilər. Bu, ən qədim təsəvvürlərin əksi idi. Öküzə sitayiş geniş 

yayılmışdı. Allah Apis öküzü təmsil edirdi. Öküz Ptax, Osiris, Ra 

və s. allahları  əks edə bilirdi. Amona qoyun, Soxmetə  şir, Tota 

əntər, Sebekə timsah görkəmi verilirdi. Dini təsəvvürlərin 

təkmilləşməsi allahların totem ibadətini dəyişdirdi. Allahlar artıq 

heyvan, yaxud quş başlı adam görkəmində təsvir olunurdular. Ra, 

Qor  şahin başlı adam, Anum, Xnum qoyun başlı adam, ilahə 

Xatxor inək başlı adam görkəminə salınmışdı. 

Qədim Misirdə ilk allahlar haqda da təsəvvürlər müəyyən 

sistem  şəklinə salınmışdı.  Əvvəl guya qarmaqarışıq su aləmi 

olmuş və onu Nun təmsil etmişdi. Sonra Atum su aləmindən təpə 

şəklində bünövrə yaratmışdı. Sonralar Atumu Ra təmsil edirdi. 

Atum-Ra qoşa allah (hava) və arvadı Tefnutu (nəmişlik) 

törətmişdi. Yer allahı Heb və  səma ilahəsi Nut onların törəməsi 

olmaqla Osiris, İsida, Set və Neftidunu yaratmışdılar. Beləliklə, 

allahların ailəsi təsəvvürü yaradılmışdı. Nəticədə allah-ata, allah-

ana və allah-oğul dini anlayışı meydana gəlmişdi. Bu dini ehkam 

sonrakı dinlərə, xüsusilə xristianlığa təsir göstərmişdi.  

Misirin  ən qədim dövründə  əcdadlara və onunla bağlı olan 

mərhumlara ibadət mövcud idi. Misirlilərə görə ölüm insanın 

varlığını məhv etmir, onu sadəcə olaraq başqa aləmə, həyatın guya 

davam etdiyi axirət dünyasına aparır. Odur ki, misirlilər ölünü 

başqa aləmdə  əbədi həyatla təmin etməyə  cəhd edirdilər. 

Mərhumu dəriyə, həsirə, yaxud parçaya büküb basdırırdılar, 

yanına yemək, silah, heyvan və insan heykəlcikləri (uşebtu) 

qoyurdular. Qədim səltənət dövründə varlı məmurları və adlı-sanlı 

kahinləri kürsü (mastab) şəkilli sərdabələrdə dəfn edirdilər. Meyiti 

süni surətdə saxlamaq üçün onun içalatı  çıxarılırdı  və xüsusi 

qablara qoyulurdu. Meyitin bədəninə duzlu maddələr və qatranlı 

məhlullar sürtməklə mumiyalayırdılar. Meyiti (mumiyanı) bir çox 

kətan parçalara büküb dəfn edirdilər.  

Orta səltənət dövründə yeni varlı  təbəqələr yaranmışdı. 

---