Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 58

heyvanlara,  əşyalara və  əcdadlara ibadət Misir tarixinin bütün 

dövrlərində mövcud olmuşdur. Fetişizm (əşyalara ibadət) və 

totemizm (totem heyvanlara ibadət) sadə dini təsəvvürlər idi. 

Qədim misirlilər təbiət qüvvələrini ilahiləşdirmişdilər. Onlar 

günəşə, aya, suya, Nil çayına, vəhşi və ev heyvanlarına və s. 

sitayiş edirdilər. Misir dini sistemi tədricən yaranırdı  və Yeni 

səltənət dövründə bitkin şəklə düşmüşdü. Misirdə xeyli sayda 

allahlara ibadət olunurdu. II Ramzesin Het hökmdarı ilə 

müqaviləsində min Misir allahı  və ilahəsi  şahid kimi yad edilir. 

Bu allah və ilahələrin hamısının adları məlum deyildir. Misirin hər 

guşəsində dini ibadət mövcud idi. Allahlar haqda təsəvvürlər 

müxtəlif təbiət qüvvələrinin və ictimai hadisələrin təcəssümü kimi 

meydana gəlmişdi. Dini təsəvvürlər nəticəsində yerli, vilayət 

(nom) və ümum Misir ibadətləri möhkəmlənirdi. Adətən mərkəz 

şəhərlərin allahları bu və ya digər siyasi şəraitdən asılı olaraq 

ümum Misir allahına çevrilirdi. 

Misir panteonunda Amon allah ali mövqe tutmuşdu. O, 

allahların hökmdarı  və fironun havadarı hesab olunurdu. Onun 

məskəni Fiva şəhəri sayılırdı. Misir panteonunun nüfuzlu 

allahlarından biri Ra idi. O, Günəş allahı kimi məlum idi. Onu 

gündüz üfüqündə  səma gəmisində  təsəvvür edirdilər. Günəş 

allahına sitayiş Heliopol şəhərində yayılmışdı. Yeni Səltənətin 

əvvəlində Ra-Günəş allahı Amon allahı ilə birləşdirildi və Amon-

Ra ibadəti yarandı. Amon-Ra dünyanın yaradıcısı kimi qələmə 

verilirdi. Exnatonun dövründə Aton ("Günəş üfüqü") allahına 

sitayiş  bərqərar oldu. Memfis şəhərində allah Ptax məskən 

salmışdı. Guya Ptax allahları  və dünyanı yaratmışdı. Misir 

panteonunda Osiris, onun bacısı və arvadı İsida, oğlu Qor şərəfli 

yer tuturdular. Osiris firon hakimiyyətinin havadarı olmaqla 

yanaşı, axirət dünyasının allahı kimi təsəvvür edilirdi. O, ölən və 

dirilən təbiəti təcəssüm edirdi. Təbiətdə  qış  və yaz fəsillərinin 

gəlməsi onun adı ilə bağlanırdı. O, ər-arvad məhəbbətinin və 

analığın himayəçisi idi. 

Qor səma və  işıq allahı idi. İlk Misir fironları Qoru firon 

hakimiyyətinin havadarı kimi təsəvvür edirdilər. Qədim misirlilər 

Nil çayına sitayiş edirdilər, onu Hapi adlandırırdılar. Tot 

---