Dərslikdən Biznes və reklam sahəsində Menecmentin məqsəd və vəzifələri

2.4. Reklamın inkişaf perspektivləri 
Reklama  əxlaq  i 
Reklam 
xərclərinin 
vasitələri 
arasında 
müraciətinin strateji 
Müasir dövrdə reklama yanaşma qismən ənənələrə əsaslanır 
və iqtisadiyyat, psixologiya, sosial psixologiya və menecment 
kimi müxtəlif predmetlərin perspektivlərini Özündə əks etdirir. 
Bunlar həm də reklamın ünvanlandığı auditoriyanın tələblərini də 
nəzərə alır. 
yanaşmalar elmi tədqiqatlarla bağlıdır, 
smetasını həll etməli, müxtəlif yayım 
fondların bölüşdürülməsi və reklam 
variantlarının seçilməsi ilə məşğul olan 
menecerin baxımından, əməliyyat və strategiya tədqiqatlarının 
tətbiqi işləmələrinə əsaslanan perspektiv modellərin qurulması 
metodu reklama qarşı münasibətin daha bir yanaşma növüdür. 
Hamıya  məlumdur  ku,  əhalinin  hər  nəfərinə  düşən  reklam  həcmi 
daim artır və yaxın gələcəkdə çox ola bilər ki, lap kritik (böhranlı) həddə 
çatsın. Ümumi miqdar artdıqca reklam təmaslarının səmərəliliyi də kəskin 
surətdə azalır. 
Bununla birlikdə texnologiyaların cöşqun inkişafı media (mətbuat) 
mühitinin  dəyişilməsinə  səbəb  olur.  Belə  ki,  rəqəmli  televiziya,  geniş 
zolaqlı internet və i.a. böyük sürətlə yayılır. Həmin tendensiya, şübhəsiz 
ki, reklam bazarında həm texniki yeniliklərdən istifadə olunmasına, həm 
də 
istehlakçılarm 
reklam 
kommunikasiyasına 
yönəldilməsinə 
istiqamətlənən yeni reklam növləri və formatlarının meydana çıxmasına 
təsir göstərir. 
Küçə  reklamlarında  yeni  elektron  formatları  əmələ  gəlir,  mətbuat 
fasiləsiz surətdə internetə keçir, televiziyanın interak- tivliyi artır. 
Müasir  Azərbaycan  bazarında  saysız-hesabsız  bir-birinə  bənzər 
məhsulların  mövcud  olduğu  vaxtda  hər  hansı  istehlak  malları 
kateqoriyasından  düzgün  seçim  istehlakçının  əsas  probleminə  çevrilir. 
Əhalinin  əksəriyyəti  seçim  zamanı  məhz  reklam  kommunikasiyasına 
üstünlük  verir.  Özü  də  ucuz  və  keyfiyyətsiz  məhsullardan  ötrü  reklam 
dəstəyi üçün böyük vəsaitlərin sərf edilməsi əlverişli deyildir. Bu halda 
adi marketinq 
87 

---

və reklam mexanizmi işə düşür ki, o da yüksək qiymət kateqoriyasına aid 
olan  məhsullar  üçün  nəzərdə  tutulur,  həmin  məhsulların  keyfiyyəti  də 
qiymətinə görə olur. 
Reklam  üzrə  mütəxəssislərin  vəzifəsi  məhsulun  qiymətinə  və 
keyfiyyətinə  görə  çıxış  yolunun  axtarılmasından  ibarətdir.  Statistikaya 
görə  2008-ci  ildə  Azərbaycanda  kütləvi  tələbat  mallarma  tələb  20- 
faizdən çox artmışdır ki, bunların əhəmiyyətli hissəsini reklamlaşdınlan 
məhsullar  təşkil  etmişdir.  Reklam  biznesinin  keyfiyyəti  də  çox 
dəyişilmişdir. 
Yeni mütərəqqi məhsulların və texnologiyaların tətbiqi prosesində 
reklam insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrinə dair biliklərin yayılmasına, 
istehlakçılara müəyyən praktik vərdişlərin öyrədilməsinə kömək göstərir. 
Alıcılar  reklamdan  müxtəlif  məlumatları  əldə  edirlər:  normal  insan 
dərisinin PR səviyyəsindən kariyesin əmələ gəlməsi səbəblərinə qədər; 
avtomobil  mühərrikinin  sürətlə  köhnəlməsi  amillərindən  real  tarixi 
hadisələrə  dair  dərsliklərin  illüstrasiyalarına  qədər;  əhalinin  müxtəlif 
qatlarının məişəti ilə tanişlıqdan ekzotik ölkələrə mini- səyahətlərə qədər. 
Reklamın  təsiri,  məlum  olduğu  kimi,  insamn  psbcologiyasında 
özünə  yer  tutur.  Nəticədə  o,  insan  psixologiyası  müddəalarmın,  ətraf 
mühiti  qiymətləndirmə  sisteminin  və  müxtəlif  qıcıqlandırıçılara  qarşı 
reaksiyaların  xarakterinin  özünü  qiymtələndirməsinin  formalaşdırıl- 
masında  fəal  iştirak  edir.  Bununla  əlaqədar  olaraq,  reklamın  psixoloji 
rolunun  qeyd  olunması  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Estetik  rolu  qeyd 
etmədən reklamın mahiyyəti natamam ola bilərdi. 
Firma üslubunun mövcud elementləri hamı tərəfindən yaxşı tanınan 
vahid  firma  üslubuna,  sonralar  isə  əməkdaşların  iş  üslubunu  fəal 
formalaşdıran firma standartlanna çevrilir. 
Dizayner  əvəzinə,  firmanm  inkişaf  konsepsiyası  ilə  üzvi  surətdə 
əlaqələndirilən  üslub  ən  yaxşı  firma  üslubu  hesab  olunur.  Firma 
məhsullarının  Azərbaycan  konsepsiyası  (Azərbaycan  brendinqləri) 
meydana çıxır. 
Rublic  Relations-un  rolunun  artması  çox  vaxt  reklamın 
yayılmasının ənənəvi yollarının azalmasından və “lazer” 
88 

---

taktikasından  istifadə  edilməsi  lüzumundan,  daha  çox  incə  psixoloji 
motivlərdən;  nüfuzdan,  özünütanıtmadan  irəli  gəlir.  Rublic  Relations 
sahəsində  bir-biri  ilə  sıx  bağlı  olan  5  məsələ  həll  olunmalıdır;  dolayı 
reklam; nüfuzun artırılması; antireklam; rəqiblərdən üstüörtülü aralanma; 
kontrreklam (yaxud firmaların böhranları dövründə PR). 
İri və orta firmalarm daha böyük əksəriyyəti PR şöbələri yaratmağa 
başlayacaq.  Həmin  şəbələrin iri  korporasiyaların  ierarxiyasmda  tutduğu 
mövqe də dəyişiləcək PR şöbələri proqnoz funksiyalarını, firmanı gələcək 
strategiyasının  işlənib  hazırlanması  məsələlərini  öz  üzərinə  götürəcək. 
Rəmzi məsələlərə gəlincə isə, daha çoxusu, Azərbaycan mədəniyyət və 
incəsənətinin,  regional  abidələrin,  görkəmli  yerlərin,  əfsanə  və  s. 
adlarmdan və nailiyyətlərindən daha geniş istifadə olunacaq. 
Qarşılıqlı  reklam  barədə  çoxtərəfli  müqavilələrlə  birlikdə  elitar 
(seçmə)  xidmət  tipli  çoxlu  birliklər  əmələ  gələcək,  məsələn,  bahalı 
musiqili  mərkəzlərini  almaqla  birlikdə  alıcılara  həm  də  özəl  klinikanın 
reklamı  təqdim  olunacaq;  firma  geyimləri  mağazası  -  sığorta
 
kampaniyaları ilə sərfəli əlaqələr barədə sizi 
məlumatlandıraçaq,  yaxud  əksinə.  Reklam  sahəsində  özünə  nüfuz 
qazanmış  firmamn  zəngin  təcrübəsi  barədə  transiyasiyalarm  digər 
regionlarda və daha xırda firmalarda göstərilməsi möhkəm yer tutacaq. 
Azərbaycan 
Kommunikasiya 
Agentlikləri 
Assosiasiyasının 
(AKAA)  məlumatlarında  görə,  Azərbaycanda  2008-ci  ildə  reklamın 
yerləşdirilməsi ilə bağlı xərclər təxminən 3 milyon dollara çatmışdır, daha 
2,4  milyon  dollar  isə  reklamverənlər  tərəfindən  müxtəlif  reklam
 
xidmətlərinə (sənaye aksiyalarına, ünvanlar 
üzrə 
göndərişlərə  və  s.)  sərf  olunmuşdur.  Özü  də  bu  zaman  AKAA 
vasitəçilərin  komissiya  rüsumlarını,  konkret  reklam  internetini  və  PR-ə 
məsrəfləri nəzərə almır. Əgər bunlar da nəzər almarsa, onda 2008-ci ildə 
Azərbaycan reklam bazarının məsrəflər həcmi 3,7 milyon dollardan çox 
olmuşdur.  Media  (mətbuat)  internet  reklamınm  artımı  daha  da 
güclənmişdir,  bu  artım  22  faiz  dən  çox  -  3,5  milyon  manata  qədər  (20 
milyon dollara) çatmışdır. 
89 

---

iqtisadiyyatın  bütün  sahələrinə  güclü  təsir  göstərən  reklam 
fəaliyyəti  özlüyündə  təsərrüfarçılığın  nəhəng  sahəsinə  çevrilmişdir,  öz 
sıralarında  illik  maliyyə  dövriyyəsi  milyon  dollarla  ölçülən  yüzlərlə 
reklam  firmalarım  birləşdirmiş  və  yüzminlərlə  adamın  məşğulluq 
sahəsinə dönmüşdür. 
Yuxarıda söylədiklərimizi yekunlaşdıraq: 
1. Müasir  şəraitdə  reklam  insanın  ictimai  həyatının  mühüm 
sahəsinə çevrilmişdir. Həmin baxımdan reklamın iqtisadi, sosial, estetik, 
psixoloji və maarifləndirmə rolu nəzərə alınmalıdır. 
2. Reklam  insan  həyatının  müxtəlif  sahələrində  məqsədlərə  nail 
olmağa imkan verir ki, bu da onun kommersiya, siyasi, sosial, fərdi və s. 
tiplərini meydana çıxarmışdır. 
3. Müasir  aləmdə  reklamın  əhəmiyyətinin  artması  reklamçılardan 
öz  sosial  məsuliyyətlərinin  dərəcəsini  dərk  etməyi  tələb  edir.  Digər 
tərəfdən, reklam fəaliyyətinə cəmiyyət tərəfindən nəzarət mexanizminin 
yaradılması lüzumu da günün zəruri məsələsinə çevrilmişdir. 
4. Reklam  insanların  çoxusundan  ötrü  müxtəlif  formalarda  öz 
təzahürünü  tapacaqdır;  istehlakçılardan  ötrü  bələdçi  kimi,  bazar 
fəaliyyətinin stimullaşdırılması amili kimi və s. 
Azərbaycan bazarında reklamın perspektivi barədə bir çox fikirlər 
yürütmək olar ki, bu da əsasən ölkə iqtisadiyyatmın gözlənilən artımı ilə 
bağlı  olacaq,  firma  və  şirkətlər  artdıqca,  istehlakçıların  cəlb  edilməsi 
baxımından  reklamın  həm  kəmiyyətcə,  həm  keyfiyyətcə  inkişafı  da 
müşahidə ediləcək. 
Rusiyanın  Crey  Global  Group  kampaniyası  Grey  Worldwide 
kampaniyalar qrupunun bölməsidir, onun tərkibində Grey Worldwide, G 
2 və Media Com birləşir. Bunların hamısı reklam, marketinq və media 
xidmətlərinin  təşkili  ilə  məşğuldurlar.  Əgər  əvvəllər  klassik  reklama 
istiqamətlənmə üstünlük təşkil edirdisə, hazırda Grey strukturunda G 2 
kampaniyası əsas yer tutur ki, bu da marketinq innovasiyaları sahəsində 
ixtisaslaşır. 
90 

---