Dinshunoslikka
Din va musiqa munosabatlari
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Din va musiqa munosabatlari.
Ma’lumki, insoniyat hayotida ma’naviy omillar muhim ahamiyatga ega bo‘lib, ular orasida din bilan bog‘liq masalalar alohida o‘rin egallaydi. Bu borada alohi da ta’kidlash joizki, diniy e’tiqodning paydo bo‘lishi o‘zo‘zidan bashariyat tarixida yangi sahifa ochilishiga turtki bo‘ldi. Keyin roq kashf etilgan musiqa esa, insoniyatning ruhiyma’naviy ola mining tadrijiy taraqqiyotidan darak beruvchi yangi sahifadan mustahkam o‘rin olishi ma’lum bo‘la boshladi. Manbalar ning gu vohlik berishicha, har ikkala yangilik azalazaldan o‘zaro bog‘liq lik kasb etgan tushunchalar qatoridan o‘rin olib kelgan hamda turli diniy g‘oyalar ta’siri ostida mazkur aloqadorlik ijobiy yoki salbiy munosabat sifatida baholangan. Ushbu fikrlarni xristianlik ta’limotining mazkur masalaga munosabati yuzasidan qisqacha Budda timsoli 208 tahlil orqali kuzatish mum kin. Musiqani ko‘plab dinlar ning ibodat marosimlari bi lan uzviylik asosida aks etishini tasodif sifatida baho lash mumkin emas. Bu haq da XX asrning yetakchi di rijyori Leopold Stokovskiy «Musiqa barchamiz uchun» asarida musiqa va musiqachiga quyi dagicha ta’rif beradi: «Haqiqiy musiqachi shu qadar qunt bi lan musiqani ilg‘ashi kerakki, go‘yo u bilan qorishib ketmog‘i lozim. Shunda uning ongi ostida shunday hodisa yuzaga keladi ki, hatto biz uni qanday nomlashni ham bilmaymiz. Shu chog‘da musiqa yetaklovchi kuch, ulkan qudrat hamda tabiat in’om et gan favqulodda iste’dod o‘laroq namoyon bo‘ladi. Musiqachi bu qudratning erkin parvoziga yo‘l ochishi, unga o‘zini topshirishi va bo‘ysunishi lozim. Shundagina ijrochi sozanda va tinglovchi ni yaxlit bir jo‘shqinlik o‘ziga qamrab oladi. Qarshimizda go‘yo samovot darvozalari ochilib, ilohiy ovoz chaqirig‘ini tinglagan day bo‘lamiz». «Bibliya» tarkibidagi Psaltir kitobida shunday deyiladi: «Os monlar tangrining hamdusanosini yoyadi va u zotning qudrat qo‘lidagi ish mustahkam asosga ishora qiladi». Mazkur bitiklar «Религия в истории и культуре» nomli darslikda muallif tomo nidan quyidagicha sharhlanadi: «O‘zgacha bir ohanglar uyg‘unli gi butun olam qahriga singib ketgan. Nafaqat insoniyat va qush lar, balki jonsiz daraxt va toshlardan tortib eng kichik zarraga qadar kuylaydi. Yaqinda astrofiziklar quyoshni past pardalarda o‘z kuyini ijro qilayotganini kashf etib, yozib olishgan edi. Barcha ko‘rinishdagi ohanglar uyg‘unligi olam tuzilishiga mutanosib alo qada ekani ma’lum bo‘ldi. Bu uyg‘unlikni ilg‘agan e’tiqodli shaxs uni ilohiy ovoz chaqirig‘i hamda olamni yaratgan zotning oqilo na ishlaridan biri sifatida qabul qiladi». Cherkovda xor ijrosi 209 Shu singari musiqa haqidagi qadimgi pifagorchilar g‘oya larini tasdiqlovchilar fikriga ko‘ra osmondagi ilohiy tana hara kati tufayli ajoyib musiqa paydo bo‘ladi. Butun koinot o‘zida uyg‘unlik asosiga qurilgan, musiqa taratuvchi tanani namo yish etadi. Koinotning jarang sochishi haqidagi tasavvur asrlar osha turlituman boshqa tasavvurlar bilan o‘rin almashdi. Mazkur g‘oyalar patristika orqali o‘rta asr musiqa nazariyasi, uyg‘o nish davri estetikasi orqali esa hozirgi zamon musiqa nazariyasiga cha bo‘lgan uzoq yo‘lni bosib o‘tdi. Diniy ruhdagi koinotning musiqaviy sadolari haqidagi tasavvurlar keyinchalik tangri ni dosi sifatida e’tiqod qilinadigan vahiy tushunchasining paydo bo‘lishiga turtki bo‘lib xizmat qildi. Ushbu tasavvurlarga ke yinroq turli manbalarda botbot murojaat qilinganini kuzatish mumkin. Tangrining nidosi meni chorladi, Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|