38- Bunlar, mallarını insanlara nümayiş üçün verərlər, Allaha və axirət gününə inanmazlar. Yoldaşı şeytan olan üçün, nə pis bir yoldaşdır o!
39- Nə olardı sanki! Allaha və axirət gününə inansadılar və Allahın özlərinə verdiyi ruzidən Allah yolunda xərcləsədilər. Allah, onların vəziyyətlərini bilməkdədir.
40- Allah heç şübhəsiz bir zərrə ağırlığın tərəfindən belə haqsızlıq etməz. Zərrə ağırlığın tərəfindən bir yaxşılıq olsa, onu qat qat artırar və öz qatından da böyük bir mükafat verər.
41- Hər bir ümmətdən şahid gətirdiyimiz və səni də bunlara şahid olaraq gətirdiyimiz zaman (halları) nə qədər olacaq!
42- O gün, kafir olanlarla Peyğəmbərə qarşı gələnlər, yerlə yeksan olmalarını xahiş edərlər və Allahdan heç bir söz gizləyə bilməzlər.
ayələrin şərhi
Oxuduğumuz yeddi ayədə Müsəlmanlar yaxşılıq etməyə və Allah yolunda maddi xərcləmə etməyə təşviq edilir, bu işi etməyə qarşılıq olaraq yaxşı vədlərdə ol/tapılılır; xəsislik səbəbiylə infak etməyi tərk edənlər və ya nümayiş üçün xərcləmə edənlər də tənqid edilir.
"Allaha ibadət edin və ONA heç bir şeyi ortaq qaçmayın." Bu ayədə tövhid vurğulanır.Amma burada nəzərdə tutulan tövhid, əməli tövhiddir. Əməli tövhid isə nəfsin arzularına uyğun gəlilərək və Allaha ortaq qaçılaraq deyil; Allahın razılığını və axirət mükafatını əldə etmə məqsədi ilə edilməsi lazım olan yaxşı işlərdir. Bu yaxşı işlərdən biri də ayənin mövzusu olan maddi köməkdə ol/tapılmadıyar.
Bu ayənin əməli tövhidə işarə etdiyinin dəlili, uca Allahın, "Allaha ibadət edin." ifadəsinin dərhal arxasından "və ONA heç bir şeyi ortaq qaçmayın." ifadəsinə yer verməsi, bunu da "Allah öğünüp lovğalananları sevməz." ifadəsi ilə səbəbləndirməsidir. Ardından da bu kimsənin ya xəsis və ya nümayiş üçün infak edən kimsə olduğu bildirilmişdir. İşdə bunlar Allaha ortaq qaçarlar və ibadətlərini yalnız ONA yönəltməzlər. Uca Allah daha sonra, "Nə olardı sanki! Allaha və axirət gününə inansadılar və... xərcləsədilər." deyə davam edir. Bundan da onların müşrikliklərinin axirət gününə inanmamaları olduğu ortaya çıxır. Necə ki başqa bir ayədə belə buyurulur: "Heva və həvəsə uyğun gəlmə, sonra bu səni Allahın yolundan sapdırar. Doğrusu Allahın yolundan sapanlara, hesab gününü unutmalarına qarşılıq çətin bir əzab vardır." (Sad, 26) Bu ayədə izah edilir ki, nəfsin arzularına (heva və həvəsə) uyğun gəlməklə meydana gələn pozğunluq -ki hər şirk bir pozğunluqdur- hesab gününü unutmaqdan qaynaqlanar. Başqa bir ayədə də belə buyurulur: "Nəfsinin arzularını (heva və həvəsini) ilah əldə edən və Allahın bir məlumata görə sapdırdığı kimsəni gördünmü?" (Casiyə, 23) Bu ayədə də nəfsin arzularına uyğun gəlmənin ona tapınmaq, onu Allaha ortaq qaçmaq demək olduğu izah edilir.
Bütün bu ayələrdə bu gerçək izah edilir: Əməli tövhid, insanın etdiyi hər işi, mükafatlar ilə cəzaların ortaya çıxacağı hesab gününü davamlı ağılında tutaraq, Allahın verəcəyi mükafatı əldə etmə məqsədi ilə etməsidir. Əməli şirk isə adamın axirət gününü unutması -ki əgər ona inansaydı onu unutmazdı- və etdiyi işi Allahın mükafatını əldə etmək üçün deyil də mal bağlılığı və insanların tərifi kimi nəfsinin özünə gözəl göstərdiyi məqsədlər uğruna etməsidir. Belə bir insan nəfsinin arzularını Rəbbinin qarşısına qoymuş və onu Rəbbinə ortaq etmiş olar.
Buna görə, Allaha ibadət etməkdən və bu ibadətdə ixlaslı olmaqdan məqsəd, bunları nəfsin arzusuna uyğun gəlmək üçün deyil, Allahın razılığını əldə etmək və mükafatını qazanmaq üçün etməkdir.
