ƏZİzxan tanriverdi
Yüklə 2,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
il ömür sürmüşdü (İ.Əfəndiyev) 1 . Yuxarıda təqdim etdiyimiz üç gün, bir ay, yedi gün yedi gecə və s. kimi birləşmələr də məhz zaman miqdarı ifadə edən miqdar zərflikləridir. Burada bir detala da aydınlıq gətirmək lazım gəlir: birləşmələrdəki “gün” sözü “gündüz” mənasında çıxış edir. İ.Tahirov “gün” sözünün bu se- mantik yükünü daha geniş müstəvidə araşdırıb: “Gün” sözünün iş- tirakı ilə yaranan birinci növ təyini söz birləşmələri bir çox hal- larda “gecə” sözünün iştirakı ilə yaranmış müvafiq birinci növ təyini söz birləşmələrinə əks məna yaradır, yəni “gün” sözü o hal- da “gündüz” mənasında işlənir: Sən olanda üç gün - üç gecə ayaq üstə olmuşam (Dan.)” 2 ;
tərəfi “hər” təyini əvəzliyi ilə ifadə olunanlar: hər gün. “Hər gün Beyrəgi görməgə gəlürdi” (D-97); hər yil (il). “Hər yil altun-aqça gəlürdi, yigidə-bəgə verirdiη, xatirləri xoş olurdı” (D-235); – əsas tərəfi “zəman”, asılı tərəfi ”axır” (son) sözləri ilə ifadə olunanlar; axır zəman (zaman). “Axır zəmanda xanlıq gerü – Qayıya dəgə, kimsənə əllərindən almıya” (D-2); – əsas tərəfi “dəfə” anlamlı “gəz” və “kərrə” (kərə) zərfləri, asılı tərəfi “bir” sayı və “bu” işarə əvəzliyi ilə ifadə olunanlar: bir gəz. “Bir gəz adam ətinə toyam, derdim”; bu kərrə. “Bu kərrə at oğlanıη biləgindən boşandı, qaçdı” (D-265).
1 Q.Kazımov. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 2000, səh.150. 2 İ.Tahirov.Azərbaycan və ingilis dillərində zaman kateqoriyası. Bakı, 2007, səh.225.
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 320
Təqdim etdiyimiz I növ təyini söz birləşmələrinin ümumi mənzərəsi aşağıdakıları da söyləməyə imkan verir: – bu tip birləşmələrin asılı tərəfində ol, bu, hər əvəzlikləri, əsas tərəfində isə gün, zəman, vəqt və s. kimi zaman məzmunlu isimlər üstün mövqedə görünür; – bu tip birləşmələrin hamısı cümlədə zərflik vəzifəsində çı- xış edir. Daha dəqiqi, əksəriyyəti zaman zərfliyi (ol gün, bu gün...), bir qismi isə zaman miqdarını bildirən miqdar zərfliyi (üç gün, bir yil...) vəzifəsində işlənir...; – birləşmələrin birinci tərəfində “bir” sayının intensivliyi açıq-aydın şəkildə görünür (bir gün, bir ay, bir yil, bir gecə...); – bu tip birləşmələrdən sonra qoşmaların işlənməsinə az tə- sadüf olunur: qırq günə dəkin (qırx günədək). “Qırq günə dəkin sıravardı geyəgüz” (D-89); üç yıladaq (üç ilədək). “Üç yıladaq taşı düşdigi yeriη otı bitməzdi” (D-57). – bu tip birləşmələrdə hər üç zaman (keçmiş, indiki, gələcək) mənasının ifadə olunduğu mətn kontekstində asanlıqla müəyyən- ləşir. Amma onu da qeyd etməyi vacib hesab edirik ki, “Kitab”ın dilində keçmiş zaman mənasını ifadə edən I növ təyini söz bir- ləşmələri daha üstün mövqedə çıxış edir. Bu da, heç şübhəsiz ki, “Dastan” poetikası ilə bağlıdır.
Qorqudşünaslıqda bu tip birləşmələrdən müəyyən qədər bəhs olunub. Məsələn, E.Hümbətov II növ təyini söz birləşmələrinin se- mantik variantlarından bəhs edərkən göstərir: “Birləşmənin birinci tərəfi ikinci tərəfi zaman baxımından təyin edir. Müq.et: sağış günü (KDQ, 32), qocalığım vəqti (KDQ, 74), qırış günü KDQ, 102), qiyamət günü (KDQ, 125), ayna günü (KDQ, 32)” 1 . İlk ola- 1 E.Hümbətov. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarının dilində təyini söz birləşmələri. NDA, Bakı, 2002, səh.21. “Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 321
raq qeyd edək ki, müəllif nümunələri “Kitab”ın 1988-ci il Bakı nəşrindən götürüb. İkincisi, müəllifin təqdim etdiyi birləşmələrin heç biri mətn daxilində konkret olaraq II növ təyini söz birləşməsi deyil. Həmin birləşmələri belə səciyyələndirmək olar: “sağış güni” və “qiyamət güni” II növ təyini söz birləşməsi modelində olan fra- zeoloji vahidlərdir; “qocalığın vəqti”, “qırış güni”, “ayna güni” birləşmələri mətndən kənar II növ təyini söz birləşməsi kimi gö- rünsə də, mətn kontekstində feli birləşmənin birinci tərəfi funksi- yasındadır. Daha dəqiqi, belədir: “qocalığım vəqti aldırduğım” (“Qocalığım vəqti aldurdığım yalηuz oğul!”; D-141); “qırış güni ögdin dəpən” (“Qırış güni ögdin dəpən alpımız Salur oğlı Qa- zan!”; D-231); “ayna güni oqıyanda” (“Ayna güni oqıyanda qutbə görkli”. D-6). Deməli, ilk iki nümunə feli sifət tərkibli, sonuncusu isə feli bağlama tərkiblidir. Yaxud R.Kamal “Kitab”dakı “şivən və öfkə”: oğuz impulsivliyi” məsələlərini təhlil süzgəcindən keçirər- kən maraqlı mülahizələr irəli sürür: “...epos poetikasında “ömrün sonu” (“ölüm vəqti”, “axır zaman”, “axır vəqti”) leksik zamanı ay- rıca ekzistensial dəyərə malikdir. Bu inanc-dəyər duyğusu yumlar- da da əksini tapır: “Ölüm vəqti gəldügində arı imandan ayırma- sun!”; “Axır vəqtində arı imandan ayırmasun!” 1 . Düzdür, zaman, vəqt (vaxt), axır, son, ölüm kimi sözlər leksik zamanın ifadə va- sitələridir. Amma “Kitab”ın dilində feli birləşmənin birinci tərəfi kimi işlənmiş “ölüm vəqti” II növ təyini söz birləşməsi (Ölüm
birləşmə (axır zəman, axır vəqti) leksik zaman mənasında çıxış etsə də, əslində, sintaktik zamanın ifadə vasitələridir. Yanaşma-uzlaşma əlaqəsi ilə qurulan II növ təyini söz birləşmələri sistemində zaman anlayışını ifadə edən birləşmələrə də rast gəlinir. Bəri başdan deyək ki, “Kitab”ın dilində bu tip birləşmələr o qədər də intensiv görünmür.
1 R.Kamal. “Kitabi-Dədə Qorqud”un kommunikativ məkanı: miforitual aspekt. Bakı, 2013, səh.125. “Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 322
Heç şübhəsiz ki, zaman anlayışını ifadə edən II növ təyini söz birləşmələri leksik-semantik baxımdan qruplaşdırılarkən bir- ləşmə daxilində sintaktik zamanı reallaşdıran sözlərin rolu, daha doğrusu, semantik yükü nəzərə alınmalıdır. Məsələn, “dün uyxu- su” (gecə yuxusu) birləşməsində sintaktik zaman mənası daha çox birinci tərəfdəki “dün” sözünə görə reallaşırsa, “sağış güni” birləş- məsində ikinci tərəfdəki “gün” sözünə görə yaranır. Yaxud “ekin- dü vəqti” (günorta üstü) birləşməsində hər iki tərəf sintaktik zama- nı reallaşdıran vasitələr kimi çıxış edir. Bu mənada “Kitab”ın di- lində zaman anlayışını ifadə edən II növ təyini söz birləşmələrini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: – hər iki tərəfi zaman məzmunlu sözlərdən ibarət olanlar:
munı maηa çevirəsiz, yiyəm” (D-226); ayna güni (cümə günü). Qeyd etdiyimiz kimi, bu birləşmə “Kitab”ın dilində müstəqil şəkildə yox, feli bağlama tərkibinin bi- rinci tərəfi kimi işlənib: ayna güni oqıyanda (Ayna güni oqıyanda qütbə görkli). − birinci tərəfi zaman məzmunlu isimlərlə ifadə olunanlar:
ordısına gəldi” (D-38); dün uyxusı (gecə yuxusu). “Dün uyxusından kafər otağa qo- yuldı” (D-90). Bu cümlədəki “dün uyxusı” birləşməsi “gecə yu- xusu vaxtı” mənasındadır. − ikinci tərəfi zaman məzmunlu sözlərlə ifadə olunanlar: Rəsul əleyhissəlam zəmanı (Məhəmməd peyğəmbərin za- manı). “Rəsul əleyhissəlam zəmanına yaqın Bayat boyından, Qor- qut ata diyərlər, bir ər qopdı” (D-2). Bu birləşmə formasına görə II növ təyini söz birləşməsi modelində olsa da, semantikasına görə III növ təyini söz birləşməsi funksiyasındadır.“Rəsul əleyhissəlam zəmanı” birləşməsi ayrılıqda deyil, “zaman etibarilə uzaq olma- yan” (yuxarıda verilmiş cümlədəki “yaqın” sözü nəzərdə tutulur) anlamlı “yaqın” (yaxın) sözü ilə birlikdə zaman zərfliyi vəzifəsin- dədir;
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 323
evlənsə, ox atardı” (D-89); “Oğuz zəmanında Qanlı qoca, derlərdi, bir gürbiz ər vardı” (D-170). Bu birləşmə “Kitab”ın dilində intren- sivliyi ilə fərqlənir;
Qeyd etdiyimiz kimi, “sağış güni” II növ təyini söz birləşməsi modelində olan frazeoloji vahiddir. Bu birləşmənin birinci tərə- fində işlənən “sağış” sözünü tarixi-linqvistik müstəvidə araşdırmış E.Əkbərova yazır: “Qədim türk yazılı abidələrində “hesab, miq- dar” mənalarında qeydə alınmış “sağış” sözü XVII əsrə qədər Azərbaycan yazılı ədəbi dil nümunələrində işlənmiş, bundan sonra isə ərəb mənşəli qiyamət, məhşər sözləri ilə əvəzlənmişdir. Lakin bu leksem təkcə Azərbaycan dilində deyil, oğuz qrupunun digər dillərində də öz işlənmə normativliyini itirmişdir. Sağış ismi aşa- ğıdakı yolla formalaşmışdır:sa–“saymaq,hesablamaq” >say>sağış. Buradakı ğ-y uyğunluğu türk dillərində məlum fonetik faktdır: bögür (türk) – böyür (Azərb.), tay (qazax) – dağ (Azərb.) və s.” 1 . Müxtəlif mənbələrə istinadən söylənmiş bu fikirləri elmi və inandırıcı hesab etmək olar; savaş güni (döyüş günü). “Alp yigitlər savaş güni qırımın- dan qayurırdı? – dedilər” (D-184). Bu tip nümunələr onu deməyə əsas verir ki, “Kitab”dakı qəhrəmanlıq semantikası həm də sin- taktik zaman kontekstində obrazlı şəkildə canlandırılıb. Təqdim etdiyimiz birləşmələr sistemində indiki zaman mə- nasını ifadə edən birləşmələrə təsadüf olunmur. Digər birləşmələr- dəki zaman semantikası isə rəngarəngliyi ilə diqqəti cəlb edir: bir qismi ümumi zaman mənasını ifadə edir (ayna güni, sağış güni); bir qismi gələcək zaman məqamını ifadə edən birləşmə kimi çıxış edir (“ekindü vəqti”. Bu birləşmənin daxil olduğu cümlədəki “yi- yəm” (yeyəm) xəbərinə görə); əksəriyyəti isə keçmiş zaman sfera- sı ilə zəncirvari olaraq bağlanan birləşmələr kimi görünür (dün
1 E.Ələkbərova. “Kitabi-Dədə Qorqud” Oğuz dilləri kontekstində. NDA, Bakı, 2006, səh.14-15. “Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 324
burcığı, dün uyxusı, Oğuz zəmanı...). Sonuncunun üstün mövqedə çıxış etməsi, heç şübhəsiz ki, “Dastan” poetikası ilə bağlıdır. Bu bölmənin yekunu olaraq onu da vurğulayaq ki, zaman an- layışının II növ təyini söz birləşmələri ilə ifadəsi müasir dilimiz üçün də səciyyəvidir. Müasir dilimizdəki səhər çağı, cümə axşamı, günorta üstü, gecə yarısı, yaz vaxtı və s. kimi çoxsaylı birləşmələ- rin birbaşa “Kitab”ın dili ilə səsləşməsi də dediklərimizi arqu- mentləşdirir.
söz birləşmələri ilə ifadəsi
“Kitab”ın dilində idarə-uzlaşma əlaqəsi ilə qurulan III növ təyini söz birləşmələrinin müxtəlif tiplərinə rast gəlinir. Bu sistem- də tərəfləri isim, sifət, say və s. kimi nitq hissələri ilə ifadə olun- muş Bayındır xanıη yigitləri, Banıçiçəgiη dadısı, namərdləriη yi- girmisi, səniη oğlıη kimi çoxsaylı birləşmələr üstün mövqedə çıxış edir. Amma tərəfləri və tərəflərindən biri zaman məzmunlu söz- lərdən ibarət III növ təyini söz birləşmələrinə çox az təsadüf olu- nur. Həmin tip vahidlərin ümumi mənzərəsi aşağıdakı kimidir: − bir sıra frazeoloji vahidlər III növ təyini söz birləşməsi modelindədir:
Yegnək oturub bəglər ilə söhbət edərkən Qaragünə oğlı Budağilə uz düşmədi” (D-204). − hər iki tərəfi cəmdə işlənmiş isimlərlə ifadə olunanlar (belə birləşmələrə “Kitab”ın dilində az təsadüf olunur): kafərlərin ağır günləriydi. “Məgər ol gün kafərləriη ağır günləriydi” (D-95). Bu birləşmənin bir sıra səciyyəvi cəhətləri müşahidə olunur: tərəfləri arasına daxil olan “ağır” təyini ikinci tərəfə aiddir; -di (idi) hissə- ciyini qəbul etdiyi üçün birbaşa keçmiş zaman mənasını ifadə edən birləşmə kimi çıxış edir; cümlənin mürəkkəb ismi xəbəri vəzifəsindədir;
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 325
− birinci tərəfi əvəzlik, ikinci tərəfi zaman məzmunlu isimlə ifadə olunanlar: mənim keçmiş günim. “Ola kim, mənim keçmiş günimi aη- dırtmayasan” (D-246). Bu birləşmənin tərəfləri arasına daxil olan “keçmiş” feli sifəti ikinci tərəfə aiddir, ikinci tərəfi təyin edir. Maraqlıdır ki, həmin birləşmə “Kitab”ın dilində başqa formada, dəqiq desək, “keçmiş mənim günim” şəklində də işlənib: “Keçmiş mənim günimi nə aηdırarsan?” (D-149). Burada da “keçmiş” sözü birinci tərəfdəki “mənim” sözünə yox, ikinci tərəfdəki “gün” sözü- nə aiddir. Birləşmədəki keçmiş zaman mənası da məhz “keçmiş” feli sifəti ilə reallaşıb. − birinci tərəfi əvəzlik, ikinci tərəfi zərflə ifadə olunanlar: bunıη ardınca. “Bunıη ardınca, xanım, görəlim kimlər yetdi (D-60). Bu birləşmə Drezden nüsxəsinin 59-63-cü səhifələrində 8 dəfə təkrarlanır ki, bu da davamlılıq mənasını ifadə edir. Heç şüb- həsiz ki, bu məna yükü daha çox “ardınca” (dalınca, arxasınca...) sözünün semantikası ilə bağlıdır;
kimlərt yetdi (D-150). Bu birləşmə Drezden nüsxəsinin 150-151- ci səhifələrində 5 dəfə təkrarlanıb. “Bunuη ardınca” birləşməsində olduğu kimi, burada da davamlılıq mənası ifadə olunub. Hər iki birləşmənin (bunuη ardınca, anıη ardınca) bir neçə dəfə təkrar- lanması isə mətndəki obrazlılığı qüvvətləndirib.
Bəri başdan qeyd edək ki, “Kitab”ın dilində zaman mənası- nın məsdər tərkibi ilə ifadəsinə çox az təsadüf olunur. Burada tər- kibində zaman məzmunlu sabah, öylən və axşam leksik vahidləri işlənmiş bir nümunəni təqdim etməklə kifayətlənmək olar: “Oğul, sabah varub öylən gəlmək olmaz. Öylən varub axşam gəlmək ol- maz” (D-172). Buradakı “sabah varub”, “öylən varub” vahidləri “zərf+feli bağlama”, “öylən gəlmək”, “axşam gəlmək” isə “zərf+ “Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 326
məsdər” modelindədir. Hər iki birləşmədə birinci tərəf ikinci tərəf- də ifadə olunmuş iş və hərəkətin zamanını bildirir ki, bu da bütöv- lükdə cümlədəki ümumi zaman semantikasını qüvvətləndirir. “Kitab”ın dilində zaman anlayışının feli sifət və feli bağla- ma tərkibləri ilə ifadəsi üstün mövqedə görünür. Bu tip birləşmə- lərə ayrılıqda diqqət yetirək:
Bəlli olduğu kimi, türkologiyada feli sifət şəkilçiləri həm də keçmiş, indiki və gələcək zamanlar üzrə qruplaşdırılaraq təhlil süzgəcindən keçirilir. Bu baxımdan “Kitab”ın dilində zaman anla- yışını ifadə edən feli sifət tərkiblərinin həmin sistem üzrə araşdı- rılmasını məqbul hesab edirik: Keçmiş zaman mənasının ifadəsi: − ikinci tərəfi -mış 4 şəkilçili feli sifətlərlə ifadə olunan birləşmə keçmiş zamanı bildirir: “üç gün dünli yortmış yigit... yatdı – uyıdı” (D-263). Bu birləşmə ilə cümlənin xəbərindəki (əsas feildəki) keçmiş zaman mənası eyni xətdə birləşir:
daş!” (D-222). Bu cümlədəki feli sifət tərkibi keçmişdə baş verən hərəkətin zamanını bildirir; − ikinci tərəfi -dığım, -dügim, -duğı, -digi şəkilçili feli sifət- lərlə ifadə olunmuş birləşmə daha çox keçmiş zaman mənasını bil- dirir: “On ay deyəndə dünyaya gətürdigim oğul!” (D-52); “Bərü gəlgil, aq südin əmdigim, qadunım ana!” (D-28); “Qocalığım
mənasını ifadə edən sonuncu birləşmədə leksik (qocalıq, vəqt), morfoloji (-duğım feli sifət şəkilçisi) və sintaktik (feli sifət tərkibi) temporallıq vasitələri sintez şəklindədir, daha doğrusu, leksik və morfoloji temporallıq vasitələri sintaktik temporallığın daxilində ərimiş vəziyyətdədir; − ikinci tərəfi-dügində şəkilçili feli sifətlərlə ifadə olunanlar:
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 327
toldı” (D-44); “Çobanı gördügində xəbərləşdi” (D-47). Qeyd etdiyimiz kimi, “Kitab”ın dili üçün səciyyəvi olan -dügində feli sifət şəkilçisi sonrakı dövrlərdə fonetik tərkibini dəyişmiş şəkildə sabitləşib. Bu mənada yuxarıdakı birləşmələri müasir ədəbi dili- mizdə belə ifadə etmək olar: bu halları gördüyü anda (vaxtda, za- manda...), çobanı gördüyü anda (vaxtda, zamanda...)... Keçmiş za- man məzmunlu -dügin feli sifət şəkilçisindən sonra “ləyin” (kimi) qoşmasının işlənməsinə də təsadüf olunur: “Qazılıq qoca anı gör-
ləyin” birləşməsi “onu görən kimi” mənasındadır. İndiki zaman mənasının ifadəsi: − ikinci tərəfi -an şəkilçili feli sifətlə ifadə olunan birləşmə indiki zamanı bildirir: “Alan sabah yerindən turan qızlar!” (D-105). Bu misradakı semantik tutum, o cümlədən indiki zaman mənasının ifadəsi son- rakı iki misra üçün assosiativ mərkəz funksiyasını yerinə yetirir: “Ağ otağı qoyuban qara otağa girən qızlar! Ağ çıqarıb qara giyən qızlar!” (D-105); “Xanım, ürkdigimiz vəqtin düşən mənim oğlancığımdır, bəlkə?” (D-98). Bu cümlədəki feli sifət tərkibində zaman anlayışı ifadə edən üç vasitə müşahidə olunur: keçmiş zaman məzmunlu -digimiz feli sifət şəkilçisi; zaman anlamlı “vəqt” (vaxt) ismi; indi- ki zaman məzmunlu -ən feli sifət şəkilçisi. Digər tərəfdən, həmin cümlədə III növ təyini söz birləşməsi ilə ifadə olunmuş ismi xəbər də indiki zaman sferasındadır (-dır xəbərlik şəkilçinin qrammatik semantikasına görə). Deməli, indiki zamanı ifadəetmə baxımın- dan birləşmə və ismi xəbər eyni xətdə birləşir, həm də bunlardan birincisi ikincisini konkretləşdirməyə xidmət edir – qənaətinə gəl- mək mümkündür. Amma cümlənin ümumi semantik yükü, xüsu- sən də -digimiz şəkilçili feli sifətə görə birləşmə məhz keçmiş zaman mənasını ifadə edir. Bu tip tərkiblərin ümumi qrammatik semantikasından bəhs olunarkən o da qeyd edilməlidir ki, feli sifət və feli sifət tərkibləri təkcə indiki zaman mənasını ifadə etmir. Eyni zamanda “qoşuldu-
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 328
ğu feillərdə -an, -ən göstəricisi zaman göstəriciləri (-dı 4 , -mış
4 ) ki-
mi vaxtı konkret deyil, ümumi şəkildə ifadə edir və ya istənilən zamanla bağlı ola bilir” 1 . Bu mənada “Qonağı gəlməyən qara evlər yıqılsa, yeg!” (D-4) cümləsindəki feli birləşmə (qonağı gəl- məyən) ümumi zaman mənasını ifadə edir. Yaxud “Qaraquc ata binənlər vardı, gəldi” (D-137) cümləsindəki feli sifət tərkibi keç- miş zamanla bağlanır. Bu birləşmədəki zaman mənası əvvəl işlənmiş cümlələrdəki feli birləşmələri də əhatə edir: “Qarğu cida
(D-137). Hər üç birləşmədə ifadə olunmuş zaman mənası indiki yox, keçmiş zamana aiddir. − ikinci tərəfi -ar 2 şəkilçili feli sifətlə ifadə olunan birləşmə- lər: “Yedi qız qardaşıη yedi yol ayırdında ağlar gördüm, Bam- sı!” (D-96); “Güz alması kibi al yanaqların yırtar gördüm, Bamsı” (D-96). Bu cümlələrin xəbərindəki (əsas feildəki) qram- matik zaman forması keçmiş zamanı ifadə etdiyi üçün feli birləş- mədəki zaman semantikası da məhz keçmiş zamanla bağlanır. Bu tip nümunələr həm də onu deməyə əsas verir ki, “Kitab”ın dilində ikinci tərəfi -ar//-an şəkilçili feli sifətlərlə ifadə olunmuş birləş- mələr müvazi olaraq işlənib. Gələcək zaman mənasının ifadəsi: − ikinci tərəfi -acaq 2 şəkilçili feli sifətlə ifadə olunan birləş- mə iş və hərəkətin qəti şəkildə icra ediləcəyini bildirir. Bu da təsa- düfi deyil. Çünki -acaq 2 şəkilçili feli sifətlər “əşyanın gələcək za- manla bağlı olan hərəkət əlamətini bildirir” 2 . Bu cür birləşmələr “Kitab”ın dili üçün də səciyyəvidir: “Əgər səni hasardan aşağa orğanla salındıracaq olursam, babaηa-anaηa sağlıqla varacaq olursaη, bəni bunda gəlüb həlal- lıqla alurmısan?” (D-98). Qorqudşünaslıqda birinci birləşmə bə- zən “zərf + -acaq şəkilçili feli sifət” modelində təqdim olunur:
1 K.Bəşirov. Oğuz qrupu türk dillərində qrammatik morfemlər. Bakı,2009,səh.199. 2 Müasir Azərbaycan dili. II cild, Bakı, “Elm”, 1980, səh.374. |