Fənn: Sosial pedaqogika Fənn müəllimi: Nahidə Cəfərova İxtisas

Mövzu 10: Kollektiv sosial pedaqoji fenomen kimi 
Plan: 
1. Kollektivin tərbiyə yolları 
2. Kollektiv şəxsiyyətin formalaşmasının sosial mühütü kimi 
Kollektiv cəmiyyətin xüsusi tərkib hissəsi sayılır.Kollektivə daxil olan 
hər bir üzv kollektivin mənafeyi üçün çalışmalı kollektivin uğurları ilə 
sevinməli uğursuzluqlarında təəssüf hissi keçirməlidir. Bütün insan 
toplularına kollektiv deyilmir. 
Ümumi məqsəd üçün çalışır, fəaliyyət göstərən insan topluları
kollektivadlanır. Uşaq kollektivini mütəxəsislər cəmiyyətin özünəməsus 
modeli hesab etmişlər. Kollektiv haqqında ilk nəzəriyyəsini rus 
pedaqoqu Makarenko hazırlamışdır.Uşaq kollektivinin əsas tipi sinif- 
şagird kollektivi hesab olunur.
Sinif kollektivi şagird kollektivinin kiçik qrupudur. Sinif kollektivində 
qarşılıqlı münasibətlərin 2 qrupu formalaşır. 
1. Formal (rəsmi) qrup 
2. Qeyri-formal (qeyri rəsmi) qrup 
Müəllim-şagird münasibətləri, şagird-şagird münasibətləri. (Formal) 
İki qızın və ya iki oğlanın bir biri ilə dostluqu, sinif kollektivində 2-3 4-5 
mikro qrupların əmələ gəlməsi və.s (qeyri formal) qruplardır. 
Pedaqoji kollektivin inkişaf dinamikasında 4 əsas mərhələ tətbiq 
olunur. 
1. Kollektivin təşkili- Səmimi ünsiyyət və işgüzar əməkdaşlıq şəraitində 
uşaqların maraq və meyillərini, arzularını,istəklərini müəyyənləşdirir. 
Xarakter xüsusiyyətlərini əxlaqi keyfiyyətlərini, hazırlığını öyrənir bu 
zəmində yaxşı şagirdləri müəyyənləşdirir.Beləliklə fəallar qrupu 
müəyyənləşdirilir. 
2. Özünüdərk- Bu mərhələdə fəalları sayı artım və kollektiv özünü 
idarəyə keçir.Burada tışkilatçılıq fəaliyyətini öz üstünə götürür 
digərlərini öz arxasıyca aparır və onların həyatlarının əlverişli təşkili 
üçün şərait yaradır. 
3. Tələblərin verilməsi- tələb şagirdə bilavasitə müraciətlə etməklə deyil, 
qarşlılı münasibətlərin təşkili yolu ilə müəyyən olunur. 
4. Fəallıq və müstəqillik- Kollektivin hər bir üzvü özləri özlərinə ictimai 
məzmunlu tələblər verir, onu icra edirlər. 
Şagirdlərin fəallaşması proesində pedaqoqun xüsusi rolu vardır. 
Şagirdlərin əxlaq təcrübəsini kollektivin ümumi vəziyyəti ilə 
əlaqələndirir, oyunlar, yarışlar təşkil edir, kollektiv üzvləri arasında 

---

işgüzar münasibətlər formalaşdırır, bu yollarda kollektiv üzvləri ilə 
qarşlıqlı münasibətlərinə təsir göstərir. 
Kollektiv düzgün təşkil edildikdə sosial tərbiyə işində təsirli vasitə 
ola bilər. Kolektivin təşkili müəyyən şərtlərlə bağlıdır. Bu şərtlər 
aşağıdakılardır. 
1. Səalhiyyətlərin ictimai vəzifələrin düzgün bölünməsi 
2. Mümkün qədər çox şagirdlərin ictimai vəzifələrinə cəlb olunması 
3. Uzunmüddətli vəzifələrin vaxt aşırı dəyişdirilməsi 
4. Vəzifəyə seçilmiş uşaqların vaxt aşırı olaraq kollektiv qarşısında 
hesabat vermələri 
5. Kollektiv təşkilində demokratik prinsiplərə əsas götürülməsi. 
6. Demokrativ prinsiplər 
1. Demokratiya- kollektivin həyatında və idarə olunmasında hamının 
seçkili orqanları vasitəsilə iştirakına təmin olunması 
2. Aşkarlıq- işlərin gizli, qapalı yox aşkar icra olunması 
Pülüralizm- fikrin müxtəlifliyinə azad fikirliyə şərait yaradılması 
Bu prinsiplər əsasında sağlam, demokratik kollektiv yaratmaq və onu 
tərbiyənin təsirli subyektinə çevirmək olar. 
Uşaqlar özünüidarə çərçivəsində çəktəbin ictimai həyatında iştirak 
etməklə sosial təcrübəyə yiylənib fəal şəxsiyyət kimi yetişib inkişaf 
edirlər.