Tam haçalanma zamanı bir xromosomda yerləşən genlər, bir qayda olaraq, həmişə
III FƏSĠL
135
birlikdə nəsildən nəslə verilir. Genlərin tam haçalanması hadisəsi əsasən drozofil
milçəkləri və ipək qurdlarında öyrənilib. Genlərin
natamam haçalanması zamanı homoloji xromosomların birlikdə deyil, hissə-hissə nəsildən nəsilə
ötürülməsi baş verir. Homoloji xromosomların hissələrlə nəslə verilməsi
heçalanma, yaxud
krossinqover (ingiliscə «crossinqovor» – «haçanın» əmələ
gəlməsi), bu zaman alınan yeni nəsil fərdləri isə
krossiverlər adlanır. T.Morqan
isbat etmişdir ki, yaranan yeni formalar hesablanmanın sayından asılı olmaqla
aşağıdakı düsturla müəyyən edilir:
krossover formaların sayı x 100
nəsillərin ümumi sayı
Tutaq ki, nəsillərin ümumi sayı 900, yeni krossover formaların sayı isə 180
təşkil edir. Onda hesablanmanın sayı 180x100
=
20% olacaqdır.
900
Hazırda xromosomların quruluşu
(Ģəkil 16) və cinsiyyətə təsiri geniş və
ətraflı öyrənilməklə cinsiyyətin təyin olunması məqsədilə xromosom
nəzəriyyəsindən istifadə olunur
(cədvəl 7) . Heyvanlarda xromosom dəsti
(yığımı) və onların sayı bir-birindən xeyli fərqli olur
(cədvəl 8) .
Şəkil 16. Xromosomun quruluş sxemi:
Haçalanmanın sayı=
