Garmonik tebranishlar generatorlari

LC generatorlar

Uzatuvchi qurulmalarda va supergeteradirili radio qabul qilgichlarda xeskari bog'lanishi zanjiri sifatida tebranish konturidan foydalanilgan yuqori chastotali LC generatorlar keng qo'llaniladi.Tebranish koturi teskari bog'lanish zanjiriga 7.10-rasmlarda tasvirlanganidek induktiv avtotransformatorlar va sig'irn bog'lanishli usullar bilan ulanadi.

7.9 rasm.Operatsion kuchaytirgichlar asosidagi teskari bog'lanishli Vin ko'prikli RC generator.


7.10-rasm. Induktiv avtotransformatorli va sig'irn bog'lasiishii LC
generatorlar.

Sxemasi 7.10 -b va 7.10-v rasrnlarda tasvirlangan LC generatorlarcia induktiv va C₂,C₃ kondcnsatorlar sxemaga uchta nuqta bilan ulanganligi sababli mos ravishda induktiv uch nuqtali va sig'im uch nuqtali LC generatorlar deyiladi.

Faza balansi sharti 7.10 a rasmda tasvirlangan generatorda bajarilishi uchun L₂ g'altakda yuzaga keladigan U₁ kuchlanishga nisbatan teskari fazada bo'lishi lozim. Teskari bog'lanish signalining amplitudasi L₂ g'altak o'ramlari soniga bog’liq bo'ladi. Tebranishlar chastotasini esa L₁ g'altak induktivligi С kondensatorning sig'imlari bilan aniqlanadi.
(7.11)
Induktiv uch nuqtali (7.10 b rasm) generatorda faza balansi sharti L₂ g'altakdagi U₂ kuchlanish fazasi tranzistor kollektoridagi U₁ kuchlanish fazasiga teskari bo'lganligi bilan taminlanadi.
Musbat teskari bog'lanishida amplitudalar balansi sharti bajarilishini taminlash uchun L₂ g'altakning o'ramlar sonini tayinli miqdorda qilib tanlab olinadi.
Tebranishlar chostotasi esa quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.


Tebranishlar chastotasini (7.10 a va 7.10 b- rasm) o'zgaruvchan kondensatorlar vositasida o'zgartirish mumkin.
Signal uch nuqtali (7.10 b-rasm) sxemada teskari bog'lanish zanjiriga teskari bog'lanish zanjiriga tebranish konturi ulangan bo'lib U₁ chiqish kuchlanishi C₂ kondensatordan ajratiladi. Teskari bog'lanish kuchlanishi U₂, C₃ kondensatorda hosil bo’ladi va uning fazasi U₁ kuchlanish fazasiga teskari bo'lgani sababli bajariladi. Amplitudalar balansi shartini bajarish uchun C₂ kondensator sig'imini o'zgartirish lozim. Har bir kondensatorning (C₂ va C₃) sig'imlari aniqlangandan so'ng avtogeneratorda bazaga kelayotgan tebranishlar chastotasiniquyidagi ifoda bilan aniqlash mumkin.
(7.13)
Maydonli tranzistorlar asosida ham LC avtogeneratorlarni tuzish mumkin va ularning sxemasi ham 7.10-rasmlarda tasvirlangan sxemalarga o'xshash bo’ladi.
Avtogeneratorning quvvatini oshirish uchun taminlash manbai kuchlanishini oshirish lozim bo'ladi. Biroq kollektor yoki stok zanjiriga ulangan tebranish konturlari bir necha voltli yuqori kuchlanish ostida bo'ladi, bu esa kontur elementlari uchun hafli hisoblanadi. Bu kamchilikni bartaraf qilish maqsadida 7.11-rasmda tasvirlangan sxemalardan foydalaniladi. Bu sxema tebranish konturi, tranzistor va ta'minlash manbai o'zaro parallel ulanganligi bilan farq qiladi. Tebranish konturi C_bi kondensator vositasida yuqori kuchlanishdan ajratiladi. Sxemadagi L_bi induktiv g'altak o'zgaruvchan tokga nisbatan yuqori qarshilikga ega bo'lganligi sababli tebranish konturida hosil bo'ladigan sinusoidal tebranishlarni taminlash manbaiga tushish ehtimoliyatini bartaraf qiladi.

7.11-rasm. Maydonli tranzistorli parallel tamirlash manbali LC avtogenerator sxemasi.
Zatvor zanjiridagi С va R elementlar avtogeneratorlarning yumshoq ishchi rejimini taminlaydi
12-Maruza. Elektron kalitlar. Diodli va tranzistorli kalitlar