Geografiya darslarida geografik hodisa, jarayon va qonuniyatlarini



Yüklə 0,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/3
tarix14.12.2023
ölçüsü0,72 Mb.
#178289
1   2   3
Murodullayeva Ma’mura


часть
2
 
«
Научный импульс
»
Декабрь
, 2022
1491 
ta’minlanganligi hamda bir qator didaktik materiallarning mavjudligi bunga ancha yordam 
beradi. Shu bilan birga dars berish jarayonida qo’l bola didaktik materiallardan foydalanish 
ta’lim tarbiya samaradorligini yanada oshiradi. 
Hozirgi zamon sharoitida ko’rgazmalilik tamoyili o’qituvchiga quyidagi talablarni 
qo’yadi. 
Birinchidan o’quv materiallarni o’rganish jarayonida hissiy obrazlarning zarurligini 
tushunish kerak. 
Ikkinchidan hissiy obrazlardan darsda o’quvchilar rivojlanishining mustaqil jihati 
sifatida yoki mavhumlikni shakllantirish vositasi sifatida foydalanish xususiyatini aniqlash 
lozim. 
Uchinchidan darsda hissiy obrazlar qaysi bir ko’rgazmali qurollar yoki texnikaviy 
vositalar yordamida shakllanishini hal qilib olish kerak. 
To’rtinchidan o’quvchining bilish faoliyatidan tabiatdagi mavjud narsalarni qurshab 
turgan voqelik hodisalarni tasavvur etish tendensiyasini vujudga keltirishi. 
Beshinchidan o’quv materiali yig’indisi va tegishli shart – sharoitlarning mavjudligi. 
Ko’rgazmalilik ta’limda onglilikni ta’minlash vositasidir. Bunda o’z vaqtida mashhur rus 
pedagogi K.D.Ushenskiy alohida e’tibor bergan edi. U “Ko’rgazmali o’qitish haqida” nomli 
maqolasida “Ko’rgazmali o’qitishning o’zi nima?” degan so’roqqa shunday javob beradi: 
“Bu shunday o’qituvchi, u mavhum tasavvur va so’zlarga emas, balki bolalar bevosita idrok 
qilgan aniq obrazlarga asoslanadi, bu obrazlarni bolalar mualimning rahbarligi ostida 
o’qitish jarayoninig o’zida bilib olishganmi, yoxud ilgari mustaqil kuzatish natijasida bilib 
olishganmi, baribir, xullas, murabbiy bolaning qalbidan tayyor obrazlar topib o’z ta’limini 
ana shu obrazlar bilan asoslaydi”. 
Endi ko’rgazmalilik tamoyilini onglilik tamoyili bilan yonma - yon qo’yib o’rganishga 
ehtiyoj bormi, degan savolning tug’ilishi tabiiydir. Ta’limda ko’rgazmali qurollardan 
foydalanish o’quvchining tafakkuri darajasiga ko’ra belgilanadi. Kichik maktab yoshidagi (7 
– 11 yosh) bolalarda aniq fikrlash ustun bo’lib ular rasm, jadvallar asosida narsa – 
voqealarning mohiyatini chuqurroq anglaydi. Kichik maktab yoshidagi bolalarda aniq – 
obrazli, harakatchan – obrazli fikrlash formalarning taraqqiy etganligi ta’limda ko’rgazmali 
qurollardan ko’proq foydalanishni taqazo etadi.
Bolaning yoshi ulg’ayib, ijtimoiy tajribasi osha borgan sari, unda tafakkurning 
mavhumlash, umumlashtirish, ajratish kabi sifatlari rivojlanadi, bola induktiv va deduktiv 
xulosalar chiqarishni o’rganib oladi. Katta maktab yoshidagi (11 – va undan yuqori yosh) 
bolalar bilimlarini ta’riflar, aksiomalar, xulosalar, farazlar shaklida qabul qila oladi. Bu 
yoshdagi bolalarda ratstional, navari fikrlashning o’sganligi ko’rgazmali qurollar turini 
o’zgartishni taqazo etadi. Endi kurgazmali qurol sifatida turli chizmalar, simvolli belgilar
diagrammalalrdan foydalanish imkoniyati tug’iladi. Ana shularning barchasi ko’rgazmalilik 
tamoyilining onglilik tamoyili bilan uzviy bog’liqligini isbotlaydi va ularni yonma – yon 
tavsiflashni talab etadi. Ko’rgazmalilik juda ko’p tortishuvlarga sabab bo’lgan, uzoq ta’rifga 
ega ta’lim tamoyillaridan biridir. O’rta asrlarda verbal ta’lim keng tarqalgan edi. Verbal 


Международный
научный
журнал

5
(100), 
Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin