Geologiyasi
Neftli qatlam rejimini o’rganish uchun majmuaviy tadqiqotlar
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
8.5.6. Neftli qatlam rejimini o’rganish uchun majmuaviy tadqiqotlar
tavsilotlari Qatlamning u yoki bu tabiiy rejimini yuzaga keltiruvchi asosiy omillar geologik sharoitlar hisoblanadi, chunonchi, neft uyumlari bilan bog’liq jinslarning strukturaviy-tektonik tuzilishini o’ziga xosligi, kollektorlarning fizik va litologik xususiyatlari (ayniqsa o’tkazuvchanlik), suv, neft va gazlarning fizik-kimyoviy xususiyatlari va h.k. SHuning uchun neft uyumlarining rejimini o’rganishda ko’rilayotgan neft-gaz oblastida neft va gaz uyumlarining hosil bo’lish va taqsimlanishining umumiy geologik sharoitlarini hisobga olish kerak. SHunday o’rganish jarayonida neft qatlamlarining yotish sharoitlarini, neft, gaz va suvlarning taqsimlanishini, ularning fizik va kimyoviy xususiyatlarini, qatlamdagi geotermik sharoitlarni, pezometrik sathining hamda ta’minlanish hududlarining holatini aniqlash zarur. Struktura sharoitlari suv bosimining tafsilotlari va uning o’ziga xosligini aniqlaydi. Tektonik buzilishlarni o’rganish yer osti suvlarining harakatlanish yo’nalishini hamda qatlam bosimining taqsimlanishining o’ziga xosligini o’rganishga yordam beradi. Jinslarning litologik-fizik va kollektorlik xususiyatlari ustidan tadqiqotlar o’tkazish u yoki bu rejimning paydo bo’lishiga qulay sharoitlar yaratilishini, xususan suv bosimining paydo bo’lish ehtimolini aniqlashga imkon beradi. Jinslarning litologik xususiyatlari yaxshi bo’lganda qatlam suvlarining bosimi faol va uyum suv bosimli rejimda bo’ladi. Masalan, katta qalinlikdagi toza qumtosh qatlamlardagi sharoit suv bosimli rejim uchun qulay va aksincha, qiyiqlanuvchi va linzasimon tuzilgan va qalin bo’lmagan qatlamlarda suv bosimli rejim deyarli butunlay kuzatilmaydi. Yupqa qum va gil qatchalarning qavatlanishidan hosil bo’lgan qatlamlar suv bosimli rejimlar (ayniqsa samarali) paydo bo’lishiga noqulay hisoblanadi; bunday holda gaz rejimlaridan biri hosil bo’lishi mumkin. Qatlam rejimini o’rnatish uchun qatlam temperaturasini o’rganish yaxshi yordam beradi. Odatda geotermik bosqichning me’yordagi qiymati, qatlam suvlari tabiiy 222
Yirik donador qumtosh(qum)lardan tarkib topgan va minerallashganlik darajasi past bo’lgan suvlar mavjud bo’lgan qatlamlarda, odatda qatlam temperaturasi past bo’ladi va faol suv bosimli rejim kuzatiladi. Aksincha, mayda donador qumtosh(qum)lardan tuzilgan va yuqori darajada minerallashgan suvlari bo’lgan qatlamlarda, odatda qatlam temperaturasi yuqori bo’ladi va har galgidek gaz rejimi (gaz bosimli va erigan gaz rejimi) mavjud bo’ladi. Qatlam rejimlarini aniqlash uchun qatlamning yer yuzasiga chiqish joyining (ta’minlanish oblastini aniqlash uchun) va suv oqimi harakatlanadigan oblastlarining gipsometrik balandliklarini aniqlash muhim hisoblanadi. Ta’minlanish va suv oqimi harakatlanadigan oblastlarni bilish, pezometrik sathni, suvning harakatlanish yo’nalishini va paydo bo’lishi mumkin bo’lgan qatlam bosimini baholash imkonini beradi. Suv bosimli rejimi keskin namoyon bo’lgan qatlamlarda boshlang’ich pezometrik sath har doim o’sha sistemaga tegishli gaz bosimli rejimdagi qatlamlarga qaraganda pastroq holatni egallaydi. Suv bosimli rejimdagi qatlamlarda pezometrik sathning pastligi, suv oqimi harakatlanadigan oblastlarda (suv oqimining o’lchami nisbatan kichik bo’lganda) qumtosh qatlamlarning yer yuzasiga chiqishi bilan bog’liq. Yuqorida qayd qilingan majmuaviy tadqiqotlardan tashqari, geologik dala va razvedka ishlari davrida neft uyumining rejimini o’rganish uchun uyumni ishlatishning dastlabki bosqichida olingan ma’lumotlardan ham foydalanish zarur. SHuning uchun uyumni ishlatish jarayonida bosim va debitning o’zgarishi, ularning o’zaro bog’liqligi hamda gaz omilining o’zgarish dinamikasi ustidan nazorat o’rnatish lozim. Shuni nazarda tutish kerakki, uyumni ishlatish jarayonida neft-gazli qatlam rejimi tabiiy va sun’iy omillar ta’sirida o’zgarishi mumkin. Hozirgi vaqtda neft konlarini ishlatishning samaradorligini oshirish uchun qatlamga suv va gaz haydash orqali unga qo’shimcha energiya kiritish juda keng qo’llaniladi. SHu boisdan qatlamda yuqori bosim ushlab turiladi, bu esa yaxshi rejimni yomoni bilan almashuvining oldini olibgina qolmay, balki qatlamda neftning suv bilan siqib chiqarishni eng samarali rejimlariga o’tkazishga imkon beradi. SHuning uchun qatlamga ta’sir ko’rsatish bo’yicha tadbirlarni o’tkazish chog’ida yuqorida ko’rsatilgan sxemalar o’zgarishi mumkin. Uyumni ishlatish jarayonida qatlam xususiyatlarini o’rganishdan tashqari, gaz- neft va neft-suv tutash yuzalarini har xil muddatlarda siljish dinamikasini belgilab, ularning harakatlanishini kuzatish kerak. Shuningdek, quduqlar holatini, ayniqsa favvorali quduqlar xususiyatlari (o’zgarishi)ni hisobga olish zarur. Qatlamni gaz bosimli (gazli) rejimida quduqlar (ayniqsa gumbazlarga yaqin joylashganlari) katta gaz omili va yuqori buferli bosim bilan faol favvoralanadi, suv bosimli rejimda esa, odatda uncha katta bo’lmagan gaz omili va bufer bosimi bilan osoyishta favvoralanadi. Ayrim quduqlarning va butun qatlamning mahsuldorlik koeffisientlari turli rejimlarda har xil bo’ladi. Gaz bosimli (va umuman gazli) rejimda ular uncha katta bo’lmagan qiymatga ega (statik va dinamik sathlarning farqi katta bo’lganda); 223
mahsuldorlik koeffisientlari qiymati nisbatan yuqori bo’ladi (statik va dinamik sathlar farqi uncha katta bo’lmaganda) va uyumni ishlatish jarayonida, odatda ortib boradi. Yuqorida ko’rsatilgan omillarni birgalikda o’rganish uyum rejimini to’g’ri aniqlash va uyumning ishlatishni oqilona loyihalash va umuman qatlamni ishlatish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Qatlam rejimini aniqlamasdan turib, qatlamni ishlatishning tabiiy rejimining buzilishini va neft chiqarib olish sharoitlarining yomonlashining oldini olish uchun quduqni yuqori debitli rejimda ishlatish mumkin emas. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|