İncelemeleri

ka

. kibirlik. qabarlıq. qədir bilməmək. nasipasi. şımarıqlıq. 

qurumluq.  

qövnək

ka

  : 

kövnək

ka. 

könək

ka

. kövəng. küzə.  

qövrəmək

ka

: 

kövrəmək

ka

 

gəvşəmək. kəfrəmək. gəvrəmək. küfrəmək.  

qövsə 

: 

kövsə

. kövəs. kövəz

ka

. kibər. kibrəli. qattaq. qurumlu.  

qövĢan  : 

kövĢan. köĢan. (kovmaq: qazmaq). 

əkinçi

. (köşəvərz. keşavərz

fars

)

 

 

qövüc 

: 

kövüj

ka

. küflək. çürük. içi kov, keçmiş nərsə. dadı pozulan, 

qaçan hər şey. 

- küvij turma: puka turp.  

qövük 

: 

gövük

ka

. 

kövük

ka. 

saman.  

qöy

 

: bax > 

göq

 

qöydə  

: göydə

ka

. kürə. altın, qümüş əritmək ocağı.  

qöyləmək

ka

 

: 

kökləmək

ka

. heyvanın yemləməsi.  

qöymək   : 

göymək

ka

. 

köymək

. yanmaq. yaxmaq. 

- odun göydü.  

qöymən

ka

  : gömülən. quylanan.  

qöymüĢ

 

:

 

köymüĢ

. 

köyük

ka

. 

yanmış. yanıq.  

qöynək 

: 

köynək (

<

 quylaq: quylanıb gömülən örtük

).  

qöynəmək: 

göynəmək

. 

yalmaq

ka. 

yanmaq. yalınmaq. alovlanmaq.  

qöysək 

: 

köysək

. istək. 

- köysəkli: istəkli. meyilli.  

qöytürmək

ka

: yaqmaq. yaqtırmaq.  

qöyüq  

: 

köyük

ka. 

köymüş

. 

yanmış. yanıq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

498 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qöyümtül  : 

göyümtül

. kökşin. göğümsü.  

qöyürmək : 

göyürmək

ka

. 

gögürmək

. yanmaq. yaxınmaq. - 

göyürdü arut ot: 

yandı quru ot.  

qöz

 

: göz. köz

ka. 

od. qor. 

 

- taĢırqan gözlü

ka

: patlaq gözlü. qulma gözlü.  

- qözü sulu. qôzü hər zaman axan kişi: çəvĢənğ.  

- közdə pişirilən əkmək: közləmə. gömmə: qözmən

ka

. 

 

- 

açlıqtan qöz qararmaq: öĢərmək

ka

.  

- qöz atmaq

ka

: qözətilmək. göz edilmək. müntəzir olmaq.  

- qözə gəlmək: sağınmaq. görünmək.  

- qözü bağlılıq: yalvı

ka. 

yalıv. yalva. yada. büyü. cadu. sehir.  

qözcük

ka

  : göz mıncığı. göz dəğməsindən sağınmaq üçün, tikilən 

nəzərlik.  

qözçü 

: gəzmə. ayğaq

6

. tutqaq

ka

.  

qözdə 

: 

gözdə

. 

1. 

ilit

. 

seçgin. 

2. 

ilit

. 

numayəndə. depdat. 

1. 

qorunmuş. 

- 

gözdə nə: qorunmuş şey. 

 

qözə 

: 

gözə. 

yam

ka. 

çör çöp. pislik. çapaq.  

qözəç

ka

.   : 

qödəç

. 

qözüç

. 

küzə

. 

(<

 kovsaq: oyuq. boş)

 közüc

ka

. küzə. gödəç. 

 

qözəqü   : 

közəku. gözəkü

ka

. 

gösgü

. 

közgü

. közlük. köz, od eşən, 

qarıştıran. maşa. 

- közəku uzun bolsa, əlik göyməz: maşan uzun 

olsa, əl yanmaz.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

499 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qözəl 

: ayqu. əyku. eyqu. əzqu. iyi. yaxşıqlı. ısın. ısı. xoş. yapışan.  

- gözəl qadın: özük

ka

. (qadınlara verilən unqun, ləqəb).  

- altun özük: altun üzük: altın kimi təmiz ruhlu qadın.  

- ərtini üzük: bədəni inci kimi təmiz olan qadın. 

 

qözəlim

 

: 

duzağı. 

- duzağı gəl bura. 

 

qözəlləĢmək: 

gözəlləĢmək

. mənğizlənmək

ka. 

mənizlənmək. bənizlənmək. 

bənzinə rəng gəlmək. üzlənib suratlanmaq.  

qözəlləĢmək: 

qırtıĢlanmaq

ka

. gözəlliği

 artmaq. qırtışlanmaq

ka

. bənizlənmək. 

mənğizlənmək

ka

. suratlanmaq. sırlanmaq. bənzinə rəng ruf 

gəlmək. - 

gündən günə qırtıĢlanır qızlar. 

 

qözəlləĢmək: qörgedmək

ka

.  

qözəlləĢmək: süçimək

ka

. dadlanmaq.  

qözəmək

ka

: 

gözəmək

. 

1. 

od ölçərmək. eşmək. qarıştırmaq. altüst edmək. 

- 

odu gözə, yanıq qalsın. 

2. 

dənələmək. 

- üzüm gözəmək. 

3. 

közəmək

. odu çevirmək, qarıştırmaq. 

4. 

gözləmək

. 

dənələmək

. 

göz göz, dənə dənə edmək. 

- üzü gözəmək. 

 

qözərmək  : gözərmək. güdmək. qorumaq. hifz edmək. 

- tanrı səni gözərsin.  

qözətçi 

: 

gözətçi 

qayqur. qayur. pərəstar.  

qözətdəçi

ka

: qözətic. qözəttəçi.  

qözəti 

: gözəti. müntəzir.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

500 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qözətiklik

ka

: qözətməyə həq qazanan.  

qözətiqli

ka

  : qözətməyi düşünən.  

qözətilən  : qözətli

ka

. sağlanan. əsirqənən. qorunan.  

qözətilmək: 

gözətilmək

. göz edilmək. qödəzmək. gözətmək. güdmək. qöz 

atmaq

ka

. müntəzir olmaq.  

qözətiĢmək

ka

: qözətləşmək.  

qözətqən

ka

.  

: qözətən.  

qözətqüçi

ka

 

: qözətici.  

qözətqü

ka

  : qözətəcək.  

qözətli

ka

.   : gözətilən. sağlanan. əsirqənən. qorunan.  

qözətmək: 

gözətmək

. ( 

zd 

<

 met 

>

 

dz

) 

qödəzmək

ka

. 

güdmək.  

qözətmək

ka

  

: 

gözətmək

. ( 

zd 

<

 met 

>

 

dz

) 

qödəzmək

ka

. 

güdmək. qöz 

atmaq

ka

. qözətilmək. göz edilmək. müntəzir olmaq.  

qözətmiĢ

ka

: 

1. 

qorunmuş. 

- gözətmiĢ nə: qorunmuş şey. 

2. 

qözətilmiş.  

qözəttəçi

ka

: qözətic. qözətdəçi.  

qözəzmək : 

gözəzmək

ka

. güdmək.  

qözgərmək

ka

: gördürmək. görüştürmək.  

qözgü 

: 

közgü

. 

gösgü

. 

közəku. gözəkü

ka

. közlük. köz, od eşən, 

qarıştıran. maşa. 

- közəku uzun bolsa, əlik göyməz: maşan uzun 

olsa, əl yanmaz.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

501 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qözlə 

: 

1. 

dayan. sağ sağ. 

- gözlə gözlə: aç aç. aç gəlmə: gözlə, gəlmə ha. 

- aç sevilsən, sevgidən qalma. 

2. 

qözlə 

!

: diqqət 

!

. ehtiyat 

!

. həzər 

!

. 

sağ 

!

. sağın 

!

. tək 

!

. təkin 

!

. çək 

!

. çəkin 

!

. sağ sağ 

!

. dayan 

!

. qay 

!

. 

diqqət 

!

. bax 

!

.  

qözləm 

: 

gözləm

. güdəm. yaraş. muraat. muğayat. 

- gözləm, yaraş kişi.  

qözləmə  : 

közləmə

. közdə pişirilən əkmək. gömmə: qözmən

ka

.  

qözləmək

  : 

gözləmək

ka

. 1. 

gözəmək

ka

. dənələmək

. 

göz göz, dənə dənə 

edmək. 

- üzü gözləmək:gözəmək. 

2. 

qözləmək. qütmək. durmaq. 

bəkləmək. 

3. 

qözə vurmaq·.  

qözləĢmək

ka

: gözətləmək.  

qözlətmə  : umdurmaq. ümid vermək.  

qözləyu

ka

  : 

gözləyu

. 

1. 

umduru

ka

. bəkləyu. gözü yolda. 

- qoydu məni 

umduru. 

2. 

qöz kimi. 

 

qözlü 

: qözü olan. qaraqlıq

ka

.  

qözlük 

: 

közlük

. 

közgü

. 

gösgü

. 

közəku. gözəkü

ka

. köz, od eşən, 

qarıştıran. maşa. 

- közəku uzun bolsa, əlik göyməz: maşan uzun 

olsa, əl yanmaz.  

qözmən 

: 

közmən

ka

. 

közdə pişirilən əkmək: közləmə. gömmə:  

qöznü

ka

 

: 

göznü

ka

. güzgü. ayna.  

qözüc 

: 

közüc

ka

. küzə. gözəç. gödəç. 

- közüçlük titiq

ka

: saxsı torpağı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

502 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qözülduruq

ka

: gözlük. at quyruğundan toxunur bir bez parçasıdır.  

qözüngü

ka

 : 

gözüngü

ka

. güzgü. ayna.  

qözünmək

ka:

 görülmək.  

qu 

: - 

qu: - lan: - lən

.  

- arıtqu: arıtılan.  

- dərqu: dərilən.  

- saçratqu: tələ.  

- dərqu: dərən.  

- bititqu: bitirən. yazan. qələm  

- saçratqu: tələ.  

- qaqratqu: qoğucu.  

- qonqraqu: zınqırov.  

- tavratqu: tələsik. tavratquçi: tələsdirici.  

- tavratqu: tovlu. buruşuq. dolanan.  

- təprətqu: cevlanqah. təprəşik. cünbüş.  

- tavratqu: qarışıq, tovlu, talaşlı.  

- yalqu: səfeh. qanmaz. öksüz.  

- yabaqu: bayağı.  

- yorıqu: ged gəl, dolanma.  

 - yıraqu: oxucu. xanəndə.  

- yaĢaqu: yaşayan.  

- yamaqu: yamaqlanmalı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

503 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

- toxu: şişgin.  

- aynaqu: başa. özgə.  

- yolqu: yağma.  

- tayaqu: tikə daş.  

- yanqu: nərsənin qablığı.  

- barqu: çatılacaq, gediləcək.  

- turqu: duracaq, qalacaq.  

- yalqa: yalağ. yalama.  

quba at

ka

  : qumral, al sarı boya. - 

quba at

ka. 

 

qubsalmaq

ka

: qopuz çalınmaq.  

qubzaĢmaq

ka

: 

qupsalmaq

. 

qobzalmaq

. qopuz çalmaq. qopuz çalınmaq.  

qucaqlamaq: qoçuşmaq

ka

.  

qucaqlaĢma. qucuşma. qocu

ka

.  

qucaqlatmaq. qucturmaq

ka

.  

qucam

ka

: qucaq. 

- bir qucam güı. 

 

qucğun 

: 

qucğun

. 

qucğundı

ka

. 

soğan.  

qucıĢ 

: 

qocıĢ

. qocaqlaşma.  

qucqundı

ka

: 

qucğundı

ka

. 

soğan. qucğun.  

qucu

ka

 

: qucaqlaşma. qoçuşma.  

quculaĢmaq: uçruşmaq. ucruşmaq. içrişmək. biribirinə qoğuşmaq.  

quçuĢmaq

ka

: qucaqlaşmaq·.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

504 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

quddı 

: 

qotdı. qoydı

. buraxılmış. boşanmış, ötrülmüş. - 

qotdı nə. - 

qotdı yılxı: buraxılmış heyvan.  

qudik 

: xudik. cicik.  

qudqu

ka

 

: sinək.  

qudqulanmaq

ka

: (

qudqu + lanmaq: yoxsulmaq. boşalmaq

). sinəklənmək. 

kəndindən sinək qoğmaq·.  

qudrucaq

ka

 

: 

quyruqcaq

. büzdüm. quyruq qəmiği.  

qudruq 

: 

bax

 

>

 

quyruq

ka

.  

quducaq

ka

 : quyruq qəmiğ.  

quduq 

: 

bax

 

>

 

quyu

 

qudurqaq

ka

 

: 

bax >

 

quyurqa. 

 

qudurqan  : opuz

ka

. obuz. ası. vəhşi.  

qudurqun

ka

 

: quşqun. yəhərin qusqunu.  

qudurmaq: yozlaşmaq

ka. 

yufqadmaq

ka

. yuvqalanmaq.  

qudurmaq

ka

: 

1. 

dışarmaq. çıxmaq. qalxmaq. üstünə düşmək. çabalamaq. 

çalışmaq. 

2. 

yozlaşmaq. yufqadmaq

ka

. yuvqalanmaq.  

qudutrmaq 

: quşqutmaq. ürkütmək. sıçratmaq. sucıtmaq

ka

. 

saçratmaq.  

quf 

: 

kuf. 

yalqun

ka. 

 

quğu 

: quğu quşu. qorday

ka. 

 

quqrutmaq 

: 

qoqratmaq

ka

. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

505 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

ququ

ka

  

: quğu quşu.  

ququnluq

ka

 

: 

qoğunluq

ka

. qıvılcımlı, alovlı.  

ququrmaq

ka

 

: qavurmaq. qaqurmaq. qoğurmaq. qovurmaq.  

qul 

: əbd. yükün. mürid. tabe'. bulaq. bulun. kölə. əsir. odalıq. 

- alqa 

bulaq: bağışlanmış kölə. - tanrı yükünləri: qulları. - qul yağı, it böri.  

qulabuz

ka

  : qılavuz.  

qulaç

ka

  

: qulaç.  

qulaçlamaq

ka

: qulaçlamaq. qolları açıb ölçmək. 

- bu uruqnu qolaçla: bu ipi 

ölç.  

qulaq 

: 

qulğaq

. 

qulqaq

. 

1. 

bucaq. köşə. 

2. 

quş ovlanan yer. 

3. 

6. 

güllə

. (

>

 

qululə

fars

). 

- qurşun qulaq. - çamır qulaq.  

- qulağ dalına vurmaq: burbamaq

ka. 

burcutmaq. döndərib 

çöndərmək.  

- 

qulaqlı: bucaqlı.  

- 

qulaq don

ka:

 qolları (yenləri) qısa paltar. - qulaqa vurmaq: 

qulaqlamaq

ka

.  

qulaqlamaq

ka:

 qulaqa taxmaq.  

qulavuz

ka

   : qılavuz. qulabuğ.  

quldur 

: qulluq gözləyən. istəkli olan. kimsəni zorlayıb istəyin 

yerləştirmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

506 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

quldurmaq 

: qulluq istəmək. istəmək.  

qulıq 

: 

qulsıq

ka

. qul, kölə, nökər qılıqlı. köləyə bənzər.  

qulqaq

ka

   : qulaq. qulaq. qulhaq.  

qulqırmaq

ka

 

: istəyə yazmaq.  

qulqırmaq

ka

 

: 

qolqırmaq

ka. 

istəyəyazmaq.  

qullanmaq : 

kullanmaq. 

suramaq

ka

. sürəmək

ka. 

işlənmək. istifadə edmək.  

qullə

  

: 

qurqa. qarqa. qarğı. qoruğ. zirvə.  

qulluq edmək: xitmət edmək. tapmaq.  

qulluq 

: 

1. 

əkət

ka. 

tapı. xidmət. 

1. 

ağırlıq

ka

. ağırlama. pəzirayi. 

- qulluq 

işləri qonaqçınındı. - ağır qulluq: möhtəşəm qulluq. 

1. 

tapı. tapuq. 

xidmət.  

- bir qulluq, bir tapuğ. hər nə istərsiz, tapızda durmuşuq.  

- qulluq sevən: qulluqçu. tapuşqaq

ka

.  

- qulluq istəmək: quldurmaq. istəmək.  

qulluqçu  : 

1. 

buyruq. işçi. 

- əl buyruğu: əl altı işçi. 

2. 

tapuğçi. xidmətgüzar. 

pərəstişkar. 

3. 

tapuşqaq

ka

. qulluq sevən. 

 

qulluqçu  : tapuqsaq. qulluq, xitmət etməyi sevən.  

qulmaq

ka

  : 

qulsamaq

ka

. istəmək. rica edmək. 

- qulsıram, ərkiz var.  

qulnaç 

: qulunlu, boylu, ikən qısraq. 

(# qısır qısraq: doğamayan at).  

qulnaçı

ka

  : qulu, balası olan, boylu qısraq.  

qulnamaq

ka

 

: qulunlamaq. qısraq qulundı: at yavru doğurdu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

507 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qulsamaq

ka

 

: istəmək. - 

qulsıram, ərkiz var. 

 

qulsıq

ka

  : 

qulıq

. qul, kölə, nökər qılıqlı, sifətli. köləyə bənzər. 

- qulsıq ər

ka

.  

qulturmaq

ka:

 istətmək.  

qulun

ka