İncelemeleri

479 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qöçük 

: 

köçük

ka

. 

1. 

sağrı. yan. yançaq. göt. tərk. 

2. 

bir heyvana binən 

iki adamdan arxadaki. 

3. 

başdan fırlanıb sallanan bürgək saç 

fırlaları, halqaları.  

qöçüklük: 

köçüklük. kölgəlik

. 

- köçüklük yer: kölgəli yer. 

 

qöçüqləmək: 

köçükləmək

ka. 

götündən, sağrından vurmaq.  

qöçünmək

: 

köçünmək

. 

köĢünmək

ka

. 

kölgələnmək. kölgəyə çəkilmək. 

kəndini gizləmək, örtmək. 

- ər gündən köçündü: gündən kölgəyə 

keçdi. 

 

qöçür 

!

.   : 

köçür 

!

. qaytar 

!

. qov. it.  

qöçürən: 

qöçürgən

. uzaqlaştıran:  

qöçürgən

ka

: 

1. 

köçürən. 

2. 

uzaqlaştıran.  

qöçürmə : 

köçürmə

. daşıma. intiqal. yer dəğişmə. depləsman.  

qöçürmək: köçürmək

ka

. yazmaq. istinsax edmək. nəql edmək.  

qöçüt 

: 

köçüt

ka

. 

1. 

at. ulağ. daşınma, köçmə, qötürmə aracı. 

- köçüt 

köçürmə: mənqul nəyin yerin dəğişmək. 

2. 

mənqul. 

- köçüt davar: 

mənqul mal. - köçüt köçürmə: mənqul nəyin yerin dəğişmək.  

qödəç

ka

 

: 

gödəç. 

közüc

ka

. küzə. gözəç. bardaq. təsti. qözəç. qözüç.  

qödəzmək

:

 

gödəzmək

ka

. 

( 

dz 

<

 met 

>

 

zd

) 

gözətmək

. güdmək. qöz atmaq

ka

. 

qözətmək. bəkləmək. göz edilmək. müntəzir olmaq. 

- sən burda 

gödəz: gözət. gözlə.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

480 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qöfəz 

: 

köfəz

. 

köpəz

. qədir bilməz. dəğər verməz.  

qöhər  

: 

köhər 

<

 

kəvəl

ka

. yumşaq, uyuq qılıqlı. 

- kəvəl at: yorqa at. minik 

verən at.  

qöq

 

: 

göy

. 

kök

ka

. 

1. 

göy. hava. 

- göy açıldı. - göy bürgürdü: göy tutuldu. - 

göy busardı: bozardı. - göy çığrısı: fələk. göy fələyi. - göyə sağyrsa, 

üzə düşür. - dəğirməndə doğmuş sıçan, göy kükrəyindən qorxmaz. 

1. 

göylük. bağbağat. bağlıq boştanlığın gənəl adı. bir yeri saran 

yaşıl bölgə. 

- kənd göyü: şəhəri saran göylük. 

2. 

kök. soy. əsl. 

- 

kökün kim: kimsən. 

3. 

bağ. ip. 

- ər sözü bir, yəhər kökü üç olu. - 

kökən: mal davar sağılırkən ayağına bağlanan ip. 

4. 

heyvanların 

qışda yaxınlaşması, aşışması. 

- qoç kökü çatdı. - atları kökü: 

atların cütləşməsi. 

5. 

gök rəngi. lâcivərd. 

- gömgöy: göpgöy. - göy 

çüvüt: qöy boya. - - göy gözlü: qöy qöz. çağır

ka

. 

6. 

ölçü. vəzn. yir 

(

şeir

) ölçüsü vəzni. 

7. 

damar. yıldız

ka

. rişə. 

8

. qutsal. çin. tansuq. 

həqq. müqəddəs. 

- göy dəmir geri durmaz: düzlük sözü dryər, işin 

görər. 

9

. səsi aşağladıb, yüksəltməklə, incəldib yoğunlatmaqla 

istənilən ölçüyə, tona, taraza salmaq. 

- köklü səs: becərilmiş səs. 

- kök bilməz, qulaz yırtar: ölçünü bilməyən. - kök salmaq: 

harmoniləşmək. 

10

. hər nəyin dibi, bəki, bərki. him. pey. bəy 

(

bəq

). 

11. 

əzab. çətinlik. qınaq. qınaş. - 

kök gördü, kərəkü üzdü. 

12. 

ayna üzündə meydana gələn pas. nərsənin üzünə düşən 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

481 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

çillik, çil, xal. 

13. 

qoşnu

. 

sevişmə, cütləşmə çağı. 

- qoyun kökü. 

14. 

səsin bəmi zili. 

- köklü səs: ölçülü səs. 

15. 

göylük. yaşıllıq. 

- kənd 

göyü: şəhər çevrəsində olan göylü. 

16. 

kəndir. ovsar. 

- ər sözü bir, 

yəhər kökü üç olur. 

17. 

qışın çağı heyvanların qızmış durumu. 

18. 

yoğun, dolu, bəm səs. 

19. 

pas. ləkə. 

- gözünqə göy düşdü: 

güzgüyə pas düşdü. - qöylü üz: xallı, səpgilli üz. 

20. 

kök. 

el içində 

yaranmış, el içinə düşmüş gülməcə. bu ilin göyü budu ki. 

- bir 

gün ------. 

21. 

göy sözündə sərbəstlik, boşluq, azatlıq, gəlişmə 

bitişmə, yüksəlmə, genişlik, gənclik vardır. 

- göy ölkələr: 

22

. 

yaşıllığı çox olan, yaşıllıqı, göyərtiləri qoruyan ölkələr. 

22

. gəlişmə 

yolunda olan ölkələr. - göy ılxı: kövşənə, otlağa buraxılmış heyvan. 

23. 

gülüş. gülməcə. 

24. 

əsl. soy. şüt

ka. 

 

- qöq yılxı

ka

: başıboş yayılan heyvan.  

- qöq tubulqan

ka

: bir quş adı.  

- kök gördü kəriki üzdü: ağırlıq, çətinlik görüb, ev eşiyin üzüb (söküb) 

geddi.  

- kökdən aramaq: tüpləmək

ka. 

dipləmək. dibləmək. kökdən aramaq.  

- 

kökün araĢtırmaq: tüpləşmək

ka. 

dibləşmək. dipləşmək. dibin 

çıxarmaq. təhqiq edmək.  

- göy qurĢağı. tel gögən.  

- 

bulut göyü köĢütti

ka

: 

quĢatdı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

482 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

- qöy daĢ  : çəş. yaş. yəş. yeş. firuzə.  

- qöy don: - göy don: göyün örtüyü, göy örtüyü boyada olan nərsə.  

- kökdən aramaq: tüpləmək

ka

. dipləmək.  

qöqdədmək

ka

: 

köqkətmək

ka

. yəhər taxdalarını tiktirmək. bağlatmaq.  

qöqdəzmək

ka

: 

kökdəzmək

ka

. 

kökdətmək. köklətmək

ka

. 

sıxb bağlamaq. 

- 

yalığın köklət: qayışı bərkid.  

qöqəgün

ka

: 

qökəgün

ka

 göyəgün

. göy milçək. 

- iki boğ ikəşür, ortada göyəgün 

yencilir.  

qöqəkün

ka

 : 

gögəgün

. göy sinək.  

qöqəl 

: 

kökəl

. köklə. kökün. kökən. harmoni. həmahəngi.  

qöqən 

: 

kökən

. 

1. 

kökün. kökəl. köklə. harmoni. həmahəngi. 

2. 

gögən

. 

köstək. örkən. mal davar sağılırkən ayağına bağlanan ip. 

- tel 

gögən: göy qurşağı.  

qöqərmək

ka

 

: qöğərmək. göy rəngini almaq.  

qöqəĢmək : 

kökəĢmək. 

kökləşmək

ka

. qohumlaşmaq. 

- olar iki birlə kökləĢdi.  

qöqlə 

 

: 

köklə

. kökəl. kökün. kökən. harmoni. həmahəngi.  

qöqləmək : 

kökləmək

. 

kökdəmək

. 

1. 

təvçəmək

ka. 

təpcəmək. ata ata, ara bir, 

iri iri tikmək. köpüşmək

ka. 

2. 

nərsəni bağlamaq. bağlayıb 

kipləmək. tikmək. 

- yəhəri köklə: çat. qur. bağla. 

3. 

ırlamaq. 

oxumaq. 

4. 

göyləmək

. göy yemək. heyvanın yemləməsi, 

otlaması. 

- yılxı köklədi. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

483 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qöqlən 

: 

köklən

. müğənni. xanəndə.  

qöqlənmək

ka

: 

köklənmək

ka

. 

1. 

üzdə çillər çıxmaq. 

2. 

şarkı söyləmək. 

ırlamaq. oxumaq. səsi yüksəltə alçalta şarkı çağırmaq. 

3. 

sıxı 

bağlanmaq. bir yerə yerləşmək. 

- yəhər kökləndi. 

4. 

soylanmaq. 

yıldızlanmaq

ka

. kök salmaq

. - köklənmiĢ kişi: elli günlü kişi. 

5. 

zənginləşmək. bitişmək. 

- ölkənin köklənməsi işilə puldan asılıdır.  

qöqləĢmək

ka:

 

kökləĢmək

ka

. 

köktəĢmək. 

1. 

ilişip soxulmaq. sıxılıb 

bağlanmaq. bağlaşmaq. cürləşmək. sözləşmək. 

- qız oğlan 

kökləĢib geddilər. - bunan o kökləĢdilər: cürləşdilər. 

2. 

tuplənmək

ka. 

diblənmək. diplənmək. zənginləşmək. 

3. 

kökəşmək. 

qohumlaşmaq. - olar iki birlə kökləşdi.  

qöqlətmək

ka:

kökdətmək. kökdəzmək

ka

. sıxb bağlamaq. 

- yalığın köklət: 

qayışı bərkid.  

qöqs

 

: köks

ka

. qöks

ka. 

göğüs. köğüz. könül

. 

ürək

. 

sinə

. - sənin özgün 

düşəli, köksüm ara od tütür. (özgü

: 

özik

. 

eşq

): 

 

qöqsüz 

: 

köksüz

. yandıq

ka

. yanıq. soysuz. qarışığı, yandan olan.  

qöqĢin 

: 

kökĢin

. göyümtül. göğümsü.  

qöqtəĢmək: 

köktəĢmək

ka

:ilişip soxulmaq. yəhər bağlamaq. qohumlaşmaq. 

bağlanmaq.  

qöqun

ka

 

: 

qoğun

ka

. qıvılcımi. oddan qoğulan, qopan çığın.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

484 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qöqümsü  : 

göğümsü. 

kökşin. göyümtül.  

qöqün 

 

: 

kökün

. kökən. kökəl. köklə. harmoni. həmahəngi.  

qöqürcgün

ka

: 

gögürcgün

ka

. 

1. 

göyərçin. 

2. 

qüyerdi. 

 

qöqüslük  : 

qöğüslük 

artıq

ka

.  

qöqüslük  : 

qöğüslük

. 

artıq

ka

. 

peşgirə. qadın lifciyi.  

qöqüt 

: 

köküt

. 

götgi

ka

. 

kötük

. təpə. yığın. təpəciq.  

qöqyuq 

: 

gökyuq

ka

 göylü. türkmən böyüklərinə verilən unqun·.  

qöl  

: göl. havuz. birikmiş su.  

qölçə 

: 

gölçə

. gölünğ

ka. 

 

qölə 

: 

kölə

. bulaq. bulun. qul. əsir. 

- alqa bulaq: bağışlanmış kölə.  

qölərmək   : 

gölərmək

ka

. 

qöllənmək. gölərmək. toplanmaq. yığışmaq. 

- 

gölərdi sular. 

 

qölgə 

: 

kölgə

. köşigə

ka

. köçik. köşik

ka. 

örtü. pərdə.  

qölgələnmək: 

kölgələnmək

. 

köçünmək

. 

köĢünmək

ka

. 

kölgəyə çəkilmək. 

kəndini gizləmək, örtmək. 

- ər gündən köçündü: gündən kölgəyə 

keçdi. 

 

qölgəli 

: 

kölgəli

. dalı qalmış.  

qölgəlik  : 

kölgəlik

. köçüklük. 

- köçüklük yer: kölgəli yer. 

 

qöliqə

ka

 

: 

köligə

ka

. kölik. qoyu kölgə.  

qöliq

ka

 

: kölik. kölgə.  

qöliqliq

ka

: kölgilik. kölgəlik.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

485 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qölimək  : 

gölimək

ka. 

gölgimək. 

quylamaq. qömmək.  

qöliĢmək  : 

göliĢmək

ka. 

qömüşmək. 

- dədəsin öldürdü də gölüĢdü də.  

qölitmək

ka

  : 

gölitmək

 

( l < > m) 

gömitmək

. 

gömdürmək. quylamaq. 

- ölünü 

qülütdülər.  

qölqə 

: 

kölgə. köligə

6

. kölik

ka

. uğur. devlət

. 

bəxd

. 

kömək

. - bəy 

uğrunda işim yetildi: işim alındı. 

 

qölqələnmək: 

kölgələnmək

. 

kölgəyə çəkilmək. köşiklənmək. köşinmək

ka

. 

köşünmək. kəndini gizləmək, örtmək.  

qölqəlik   : köliklik

ka

. köşiklik

ka

.  

qöltinğ

ka

  : 

gölcuq

. quşların indiği su birikintisl.  

qölük

ka

  

: arxa. kölük. yük yüklətilən hər hanki bir heyvan.  

qölüklük

ka

 : qölüklü.  

qölünğ

 

: 

gölünğ

ka

. 

gölçə.  

qöm 

: 

göm

. - 

göm göy

ka

: 

1

. mas mavi. 

2

. qır, kül topraq rəngi.  

qömçü  

: 

gömüç

. 

gömçü

. gömü. gənc. təpən (

dəfinə

). qazan (

>

 

xəznə

).  

qömdürmək: 

gömdürmək

. quylamaq. qömitmək. gömitmək

. ( m < > l ) 

gölitmək

ka

.  

qöməç 

: 

köməç

ka

. külə gömülərək, cumularaq pişirilən çörək.  

qömək 

: 

kömək. 

yardam. yoğuş

. 

basut

ka

. 

acıyan. qoldav. himayət. kölgə

. 

uğur. devlət

. 

bəxd. çırağ. əlik. şagird. qılış. əməkdaş. həmkar. 

- 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

486 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

bəy uğrunda işim yetildi: işim alındı. - tanrı uğrunda işlərim bitər. - 

sizin uğruzdan vara çatdıq. 

 

qömək 

: 

kömək

. yatut. yətut

ka

. yetut. yədək. yar.  

qömək 

: 

kömək

. yetüt

ka

. yardım. imdat.  

qöməkləĢmək: işləşmək

ka. 

işbirliyi yapmq.  

qömitmək  : 

gömitmək

. ( m < > l ) 

gölitmək

ka

. gülitmək

. gömdürmək. 

quylamaq.  

qömmə 

: 

gömmə

: közdə pişirilən əkmək. közləmə. qözmən

ka

.  

qömü 

: 

gömü

. gömülmüş. gömünti

ka

. quylanmış.  

qömüç  

: 

gömüç

. 

qömçü

. gömü. gənc. təpən (

dəfinə

). qazan (

>

 

xəznə

). 

- 

o gömüĢ buldu. 

- 

tavqaç gömsi: aad ulusundan qalma xəznə.  

qömüldürük : 

gömüldürüq

. at göğüslüğü.  

qömülən  : 

gömülən. 

qöymən

ka. 

quylanan.  

qömündi nənğ: qömülmüş nə, nəsnə.  

qömür  

: 

kömür

ka

. 

kömgür. - kömürlük

ka

: kömrülük:  

qömüĢ 

: 

gömüĢ

. gənc. xəznə. 

- tapaç gömüş: keçmiş gənc.  

qömüĢmək

ka

: qömdəşmək.  

qöndər 

: 

göndər

. edqil. eyqil. yolla. 

- eyqil məni döğüşgə.  

qöndəriĢmək: göndərişmək. birbirinə vermək. ötgürüşmək

ka

. ötrüşmək

ka

. 

 

qöndərmək 

: 

göndərmək

. ötütmək. ötürmək. ötgürmək

ka. 

sürdürmək. çıxarmaq. uylatmaq. öyrətmək. tabe' edmək. 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

487 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

savurmaq. yönətmək. yasmaq

ka. 

itsəmək. etsəmək. edsəmək. 

bağışlamaq. 

- ora qoşun yasın. 

 

qöndərmək: 

göndərmək

. yıldamaq

ka. 6. 

iltəmək. 

- onu evə yılat.  

qöndqürmək

ka: 

qondqarmaq

ka

. qondarmaq. doğrultmaq. düzəltmək. 

tikmək. yola qılavuzlamaq. iqrar ettirmək.  

qönək

ka

 

: 

könək

ka

. kövnək. kövəng. küzə. matara. ibriq. su tulumu 

(qırba).  

qönəĢ 

: 

könəĢ

. 

<

 

könüldəĢ

. sırdaş. yoldaş.  

qönğərmək

ka

: 

( o <> ö ) 

qonqarmaq

. 

bax

 

>

 qondqarmaq

ka

.  

qönğlək

ka

  : qomlək.  

qönğləklənmək: 

könğləklənmək

ka. 

qömləklənmək. qömlək qəymək ·.  

qönğüldə  : 

könğüldə

ka

. 

könül arxadaşı.  

qönğül

ka

  : 

1. 

könül. yürək. qəlb. 

2. 

anlayış.  

qönğüllənmək

ka

: 

1. 

könüllənmək. ürəkləmək. istəmək. arzu edmək. 

2. 

(

cocuq

) düşünmək. anlamaq.  

qönğüllük

ka:

 könüllü.  

qönik 

: 

könik

. könül. yaşut. şad. yarud. açıq. sevnik. həyəcanlı.  

qöni

ka

 

: 

<>

 

qoni

. 

1. 

düz. doğru. əmniyətli. 

2. 

dəri. arınmış gönə "

qoğuĢ

" 

deyilir.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ