ka
arzulamaq: aşuqmaq
ka.
bir şeyə yönəlmək. nərsəni sevmək. özləmək.
istəmək. üstükmək. üstünə düşmək. yiyəsinmək. yeysəmək
ka
.
yeyikləmək. yerikləmək
.
yemək istəmək
- nədən bu işi
üstəmirsin.
asaq
: ayaq. sallanan nə.
asaqlanmaq: ayaqlanmaq. ayağa ilişmək. əngəl olmaq.
asav
: vəhşi. quduz
ka
.
asayiĢ
: ayış
.
əriş. ərinc ərinj. dinclik.
ası
:
(# qonuq: ram).
1.
asıq. yar. yarı. kar. fayda.
- yasın alda, asın
(karın) ver.
1.
çıxış. qazanc. fayda.
1.
qudurqrn. opuz
ka
. obuz.
vəhşi.
(# yumaĢ: ram. aram. evli).
asıc
ka
: təncərə. çömlək. aşaç.
asıq
ka
:
asqı
. qazanc. ası. yar. yarı. kar. fayda.
asıqlıq
ka:
faydalı. qazanclı.
asılmaq
ka:
1.
aslınmaq. taxılmaq.
2.
əksilmək.
3.
əsilmək. uzamaq. uzamaq.
uzatılmaq.
asınmaq
ka:
əsinmək
.
asılaĢmaq
. dartışmaq. çəkişmək. gərişmək. -
at asındı.
asıĢmaq
ka
: taxışmaq.
asqı
:
asıq
ka
. qazanc. kar. fayda.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
59
http://WWW.TURUZ.NET
asqılı
: asıqlıq
ka
. faydalı. qazanclı.
asqırıĢ
: asruş.
aslınmaq:
əslinmək
ka
. asmaq. bir nəyi bir nəyə taxmaq.
aslınmaq
ka
: asılmaq. taxılmaq.
asra
ka
: alt. aşağ. aşağı. astın
ka.
altın. ətək. dib. təmən (
>
damən
fars
)
asrı
ka
:
əsri
ka.
təkir, ala boya. qaplan rəngi. -
əsri yıĢıq: alaca, iki rəngli
ip.
iki rəngli, xallı, yol yol nərsə. qaplan. qaplan kimi iki rəng
nərsə.
- asri yıĢıq: yol yol ip.
asrılmaq :
1.
atrılmaq. açrılmaq. ayrılmaq.
2.
asqırmaq.
asruĢ
: asqırış.
ast
:
ast
ka
soqaq. dara düdük yer.
astana
: otru. dayancaq. baş yer. başkənd. paytəxd. mərkəz.
- ölkə
otrusu: ölkənin başkəndi.
astın
ka
: asra
ka
. altın. aşağı. alt.
asturmaq
ka
: astırmaq.
asuq
: ısuq. uca. hündür.
asurmaq
ka
: aqsırmaq. asqırmaq.
asurtqu : asqırtan. aqsırtan.
- asurtqu ot: asqırtan ot.
asurtquq
ka:
anlayışlı. ağıllı.
asurtmaq
ka
: aqsırtmaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
60
http://WWW.TURUZ.COM
aĢ
:
1.
aşınmış, yapışılmış, qoyulmuş, artırılmış nərsə.
{ - aĢlamaq: yapışdırmaq. löhümləmək. - aĢırmaq: içərmək. yemək.
- aşıq: yapılmış. vurqun. - aĢıq: (
<
aĢ). vitamin. artılıb, qoyulub
gücləndirən nərsə. }
2.
ləhim.
- aĢlamaq: ləhimləmək. - ayaq aĢla.
3.
yemək. azıq. xurək. çörək.
- aĢığ başqa qaqan: çörəyin başa
çalan.
aĢac
ka
:
aĢıç
ka
. əşic. təncərə. qablama. qab (
yemək
).
aĢaqı
:
aĢağı
. asra
ka
. astın
ka.
altın. alt. qudı
ka
. qodı
ka
. aşağıya. arqası
sıra.
aĢaq
ka
:
aĢağ
. asra
ka.
aşağı. alt. ətək. qoyi. alt. quyu. sufla
(# yuxar.
yuxarı. ülya).
təmən (
>
damən
fars
)
- o dağdan qoyu endi.
aĢaqlamaq
ka
: aşağılamaq. kiçik saymaq. alçatmaq.
- yağını aĢaqlasan,
başa çıxar.
aĢamaq
ka
: yemək. aş.
aĢat
: yemək, çörək vermək işi. qonaqlıq.
aĢatmaq
ka
: yeditmək. qablamaq. yemək, çörək vermək.
aĢbar
ka
: saman, kəpək, ot kimi şeylər qarıştırılıb, ıslatılıb, düzələn
heyvan yemi.
aĢçı
: aşpaz. salçı
ka
.
- aĢçı (aşpaz) pıçağı. salçı biçək:
aĢgar
: bəlqülük
ka
. bəlli.
aĢıb daĢmaq: çoxalmaq. talqımaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
61
http://WWW.TURUZ.NET
aĢıc
:
aĢıç.
1.
aşlıq, yemlik nərsə. yeməli. yağlı, dadlı nərsə. xurək.
-
aşıçlıq nəyimiz var.
1.
qazan. qablama. : aşac. qazan, qablama.
qab (
yemək
). təncərə.
- toy aĢıc: topraq təncərə. - yağsız aĢıç. bir
aĢıc gətirdilər. - iki qoçınqar başı, bir aĢıcda (qazanda) pişməz.
aĢıclanmək
ka
: qazan, qablama, təncərə yiyəsi olmaq.
aĢıq
ka
:
aĢuq
ka
.
1.
(
<
aĢ
). vitamin. artılıb, qoyulub gücləndirən nərsə.
2.
yaşıq. ışıq. sevinc. eşq.
3
.
yaşuq. başı yaşıran (
örtən
.
qoruyan
)
örtük. başlıq. başuq. tulqa. dəmir börk.
4
.
biləyin burulub,
dönməyini sağlayan fırlaq orta sümük.
-
aşığın dik durması. böq. - aşıq qəmiğinə vurmaq·: aĢuqlamaq.
- aşığın çuxur tərəfı yuxarı gəlmək: çiq turmaq
ka
aĢılanmaq: aşınmaq. aşqınmaq
ka.
qaşınmaq. sürtülüb qoğralanmaq.
aĢılmaq
ka
:
aĢulmaq
ka
.
örtülmək. örtünmək. geydirilmək. əşülmək.
tökülmək.
- yorqan aĢılıb yatdı. - uşağı qalın aĢıla. - üzüvə yorqan
aĢıl: çək.
aĢımaq
ka
:
aĢumaq
ka
. aşırmaq. qoşmaq. örtmək.
- ona yorqan aĢı: sal.
aĢın
:
1.
sibqət. yarıt.
2.
təmdid.
aĢınmaq
ka
:
aĢunmaq. aĢqınmaq
ka
. 1.
aşırı gedmək. artuqlanmaq
ka
. çəkin,
həddin aşmaq. ifrat edmək.
2.
aşmaq. keçmək. yarıtmaq. yarıb
keçmək. sibqət götürmək.
3.
uzanmaq. təmdid olmaq.
4.
nərsəni
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
62
http://WWW.TURUZ.COM
uzatmaq. yubatmaq. geriyə salmaq.
- işlər aĢınır. - günü günə
satıb aĢındı.
5.
cürlənmək
ka
. dəğərlənmək. faydalanmaq.
6.
aşqınmaq
ka.
aşılanmaq. qaşınmaq. sürtülmək.
aĢırı gedmək: artuqlanmaq
ka
. çəkin, həddin aşmaq.
aĢırlanmaq
: aşırı gedmək. artuqlanmaq
ka
. sırtılmaq. ifrat
edmək.
aĢırmaq: sındırmaq. əğirmək. çevirmək. çöndərmək.
aĢıtmaq
ka
:
aĢutmaq
ka
. aşütmək. örtəmək.
aĢ
ka
:
1.
kənət. bənd.
2.
yemək. aş.
aĢq
: ütik
ka.
üdiq
ka
. ötik. özik. səvqi coşması. səvda. həsrət.
aĢqal
: əkiş. artıq. zibil. tödriç
ka
. tötrüç. pasqal. pas. zibil. fışqı. yemək
qalıntısı. çör çöp. çöpük: şöpik
ka
.
aĢqar
: gözə çarpan. açıq.
aĢqarmaq: aşmaq
ka
. işə keçmək, atılmaq, başlamaq.
aĢqınçı
ka
: iti, çapqın çapar.
aĢqın
ka
:
1.
ağnaq. ağqın. axan. engin. oğqun.
2.
aşıb gedən. uzun yol.
-
aĢqın topraq: axan topraq.
- aĢqın topraq
ka
: axıp enən, oğqun topraq
aĢlaqa
ka
: aşlara. yeməklərə.
aĢlalmaq
ka
: qap kənətlənmək, bəndləmək.
aĢlamaq
ka
: qap kənətləmək, bəndləmək.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
63
http://WWW.TURUZ.NET
aĢlatmaq : neçə nərsəni bir birinə kənətlətmək, kiritləmək, yapışdırmaq.
-
ayaq aĢlat.
aĢlıq
ka
: aş evi. mətbəx. mütfaq. yemək liq· - tarıq.
aĢmaq
: taşmaq.
aĢmaq
ka
:
1.
aşqarmaq. işə keçmək, atılmaq, başlamaq.
- atlı aĢadı: atlı
saldırıya keçdi.
2.
daşmaq.
- qaynar aşıc aĢdı: qazan qaynayıb
daşdı.
3.
axmaq. enmək.
- axşam üzü dağdan aĢdıq.
-
arpasız at aşumaz, arxasız alp çərik sıyumaz
aĢmayan: yanılmayan. yazmas
ka
.
aĢna olmaq: aşnaşmaq. bilişmək
ka
. tanışmaq.
aĢnaĢmaq: aşna olmaq. bilişmək
ka
. tanışmaq.
aĢnu
ka
: öncə. qabax. əvvəl.
- mən ondan aĢnu gəldim.
aĢpaz
: salçı
ka
. aşçı.
- aĢpaz pıçağı: salçı biçək
ka
.
aĢrulmaq
ka
: aşırılmaq. təpedən aşırılmaq·.
aĢsamaq
ka
: yüksəkliyi aşmağa yazmaq. yeməksəmək.
aĢsamq
:
(aĢ
<>
ac)
acsamaq. yeməksəmək. yemək istəmək.
aĢsatmaq
ka
: yeməyə yazıtmaq, arzulatmaq, istətmək.
aĢtal
ka
: (
<
yaĢtal
)
ən yaş, yaşıl, gənc olan
.
- aĢtal oğul
ka
:
birinin ən son
cocuğu. sonbeşik.
aĢu
ka
: qırmızı ət topraq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
64
http://WWW.TURUZ.COM
aĢuk
ka
: (
<
aĢ
.
aĢırmaq
:
örtmək
. -
yeşük
.
yaşuq
). örtünməli, bürünməli nə.
paltar. dışlıq, eşiklik geyimi.
aĢuq
ka
:
bax
>
aĢıq
ka
.
1.
yaĢuq
ka
. bürgü. örtü. yışıqlıq. başı yaşıran (
örtən
.
qoruyan
) örtük. başlıq. başuq. dəmir başlıq. tulqa.
2.
topuq.
topuq qəmiyi.
3
. böyüklərin ölümündə məzarları üstünə
sərilmək üzərə göndərilən ipək qumaş. bu qumaş sonra
parçalanaraq yoxsullara dağıtılır.
aĢuqmaq
ka:
bir şeyə sarı ağnayıb düşmək, meyillənmək, yönəlmək. aşıq
olmaq. nərsəni sevmək. özləmək. istəmək. arzulamaq.
aĢulmaq
ka:
bax
>
aĢılmaq
ka
.
aĢumaq
ka:
bax
>
aĢımaq
ka
.
aĢunmaq
ka
:
bax
>
aĢınmaq
ka
.
aĢurqan
ka
:
yaĢurqan
. qizləyən. örtgən.
aĢurmaq
ka
:
yaĢurmaq
. örtmək. qizləmək.
aĢutmaq :
bax
>
aĢıtmaq
ka
. örttürmək.
aĢülmaq
ka
: örtülmək. örtünmək. bürümək.
at
:
ad
ka
. iyilik, uğur bəlgisi, nişanı.
-
at bırqığı
ka
: atın, eşşəyin gənizdən soluqlanıb, səs çıxarması.
fışqırıq.
- at göğüslüğü: gömüldürüq: yükün arxaya gömməməsi, ağmaması
üçün atın qabaq yönündən yəhərə bağlanan qayış.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
65
http://WWW.TURUZ.NET
-
atlarda bulunan bir xəstəlik: etilkən
ka
.
- atların göğsündə çıxan bir xəstəlik: çild ək: cılday
ka
.
-
at qübrəs: qumuq: qomuq
ka.
- ad bolmaq
ka
. iyilik gətirmək.
- at qıçının fırıx dərisindən yapılan tuluq: qasuq
ka.
ərik at: yorqa at.
at
:
at
ka
.
ad
. isim. unvart. laqap.
ata
:
ada
.
1.
ad vermə törəni.
2.
otruq
ka
. cəzirə.
- ata oğlu ataç doğar.
atac
ka
:
1.
amac. hədəf.
2.
(oyunda, qoz, top kimi nələri atıb, salınan)
oyuq.
çuxur. qol.
3.
böyüklər kimi özün aparıb davranan, az yaşlı
oğlan.
- ataç oğul. ( anaş: ağ birçək kimi davranan qız uşağı. ).
-
ata
oğlu ataç doğar. - ata sapılı ataĢ, ana sapılı anaç.
ataçı
:
atçı
. 1.
qoler
. 2.
ovçu. şikarçı.
ataçlıq
:
adaĢlıq
ka
.
ataĢlıq
. dostluq. arxadaşlıq. kəndlik. kətlik. düzlük.
sədaqət.
ataçlıq
ka
: cəviz oynamaq üçün çuxur açılmış yer.
ataq
:
adaq
ka
. .
( d < - y < - z ). 1.
ayaq. azaq.
2.
ətrək. öznə. çəki. maraq.
ələqə.
1.
qismət. nəsib. səhm. şans. verilən, buyrulan nərsə.
ataqı
ka
:
atağı
ka
. babacığım. babacan. sevgi bildirən bir söz.
ataqlamaq :
adaqlamaq
ka
. əyaxlamaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
66
http://WWW.TURUZ.COM
ataqlanmaq
ka
adaqlanmaq
ka
. ayaqlanmaq. ayaq yiyəsi olmaq.
ataqlıq:
adaqlıq
ka
. .
1.
ayaqlı.
2.
ayaqlı. ayaq, dayaq yerinə nərsənin vurulan
ağac. dəsdək.
atamaq
ka
: ad vermək. ad taxmaq. ləqəb vermək.
- səni "batır" atadım. - bu
kənd səmiz kənd atandı. - iyilikyə atansın
atan
ka
: iğdiş ədilmiş dəvə·i.
atanlanmaq
ka
: iğdiş dəvə yiyəsi olmaq.
atanlıq
ka:
atanlı
. iğdiş edilmiş dəvəsi olan kimsə.
atanmaq: xatılamaq.
- iyilikyə atansın.
atasaqun:
atasağun
ka
.
otaçı. həkim. doqtor.
ataĢ
:
adaĢ
ka
. arxadaş. dost. dost. yoldaş.
- adaĢlıq üzə durun:
yoldaşlığa bəfalı.
ataĢlıq
ka
. :
adaĢlıq
.
ataçlıq
.
bax
>
ataĢlıq
.
1.
dostluq. arxadaşlıq. kəndlik.
kətlik. düzlük. sədaqət.
2.
tavan, kərəki qurmaqda bir başdan
bir başa atılan dirək.
ataĢmaq: ayaşmaq. azaşmaq. ayışmaq. açılmaq. ayrışmaq.
atatmaq
ka
:
1.
dayçanın böyüyüb at olması.
- oğul ərəzsə, ata dinir, at atatsa,
at dinir.
2.
adlamaq. ad vermək.
3.
adılıq, taxma ad vermək.
müstəar ad vermək.
- o ona ad atadı.
1.
atlaşmaq. tayın
(
dayçanın
) at olmağı.
- tay atattı. - tay atattı. - tay atatsa, at dinir,
oğul ərəzsə ata dinir.
1.
gücəmək. zorlamaq.
- uşağı becərmək
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
67
http://WWW.TURUZ.NET
üçün işlətib atatmaq gərək.
1.
gücəmək. zorlamaq.
- uşağı
becərmək üçün işlətib atatmaq gərək.
atay
:
aday
adlıq. namzəd.
atçı
:
ataçı
. 1.
qoler
. 2.
ovçu. şikarçı.
atəĢ
:
<
atıĢ
ka
.
ateĢ
. birbirinə odlu odsuz yaraqla atmaq. odlu
yaraqlar qoyulandan sonra, bu yaraqın işə salmasına " atəş"
sözü işlənilir, ki yani
" atmaq işini gör"
deməkdir.
atıc
ka
: cola. qoz oyununda olan kiçik cola.
atıcmaq : atışmaq. nərsəni atmaq.
atıq
: buyruq. icbar.
atıqlamaq:
adıqlamaq
ka
. azıqlamaq. şaşalamaq. aduqlamaq.
atılamaq: avlamaq. vurmaq. -
tüppəklə çümçük atıladıq.
atılmaq :
adılmaq
.
1.
açılmaq. ayılmaq.
- çiçək ağzı atıldı. - ox atıldı.
2.
aşmaq
ka
. aşqarmaq. işə keçmək, başlamaq.
3.
pürkələnmək
ka.
hoblanmaq.
atılmaq
: satlanmaq
ka.
qalxınmaq. cəsarət göstərmək. cürət edmək.
atılmıĢ
: kəmiş. qıraq.
atım
: atıcı. nişançı.
- atım ər: iyi atan adam.
Dostları ilə paylaş: |