Jamiyat fikrining abstraktlanish jarayoni

Nazorat savollari

1. 
   Reklama kampaniyasining umumiy modelini keltirib chiqaring.
   
2. 
   Reklama kampaniyasining sodda modelini keltirib chiqaring.
   
3. 
   miqdorning parametrlarga bog'liqligini o'rganing.
   
4. 
   (6) tenglamani boshlang'ich shartlarni o'zgartirib eching.
   
5. 
   bo'lganda mantiqiy chiziq sxematik grafikasini chizing.
   

16 MA’RUZA
IQTISODIY O`SISHINING MAKROMODELI
Reja:

1. 
   Ochiq ishlab chiqarish jarayoni modeli.
   
2. 
   Yopiq iqtisodiyot va uning xususiyatlari.
   

Tayanch iboralar: iqtisod, model, ochiq model, yopiq model, kapital, miqdor
1. Ochiq ishlab chiqarish jarayoni modeli
Inson omili bilimlardan farqli o’laroq, ishlab chiqarishda qatnashsa, u bir vaqtning o’zida bilimlarni ishlab chiqarishda ishtirok etolmaydi. Bilimlar A ish kuchi (l-gkk)lt tomonidan tovar ishlab chiqarishda qo’llaniladi. Inson omilining bir bo’lagi kapital, ish kuchi va bilimlar bilan birgalikda t davrda yangi bilimlar ishlab chiqarish uchun qo’llaniladi. Uzbekistan uchun ochiq iqtisodiyot ayniyati shaklida yoziladi t davrda daromadning SY qismi jamg’ariladi, demak (1 -S)Yt qismi iste’mol qilinadi. Ya’ni,
Y_t =C_t +It +G_t +NXt Yt =(1-s)Y_t +It +Gt +NX_t
Soddalashtirish maqsadida Gt modeldan olib tashlandi.
IrAK_t =sYrNX_t =sY_t -eY_t =(s-e)Y_t.
AKt = 8tk - t davrda kapitalning jamg’arilishi. Oxirgi tenglik investitsiyalarning o’zgarishi inson va fizik kapital hamda jamg’arma tashqi savdoga bog’liqligini ko’rsatadi. NX modeldan chetlashtirilmadi, chunki Uzbekiston tashqi savdosi tashqi bilimlarni respublikaga olib kirittt manbai va u bilimlarni to’plash, ko’paytirish va inson kapitalini kengaytirish omilidir. Uzoq muddatda sof kapital oqimi milliy daromadning bir bo’lagi deb qaraladi. Osonlashtirish uchun modelda fizik (k) va inson (h) kapitalining amortizatsiyasi, eskirishi nolga teng deb qabul qilamiz.
Fundamental yangi iqtisodiy o’sish nazariyasiga tayangan holda Uzbekiston uchun bilimlarga asoslangan o’sish modeli quyidagicha yoziladi: Yt =G‘(Kt ,L, bilimlar). Bu yerda K va L - bilimning o’z navbatida kapital, ish kuchi va bilimlar miqdorini ifodalaydi. Model klassik modeldan quyidagi jihatlari bilan ajralib turadi.
Кonkret ifoda bilan bilimlar yaratilgan bo‘lishi mumkin yoki 0 ga teng.
Bilimlardan boshqalar foydalanishini cheklay olmaslik.
Bilimlardan boshqalar foydalanganda kamayib qolmaydi, chunki u ijtimoiy tovar.
Bilimlarning foydalanish jarayonida kamayib qolmaslik xislati, uning samaradorlik darajasi o’sib borishi tendensiyasini anglatadi, demak, mamlakatning iqtisodiy o’sish sur’ati cheklanmagan. Ammo, haqiqatda bilimlarni barpo qilish imkoniyati cheklangan. Quyidagi taxminlarni modelda qabul qilamiz.
Modelda K va L mumkin bo’lgan mamlakatdagi kapital va ish kuchi miqdori. C - ishchilar sonini anglatadi, ular bilimlarni yaratmaydi, balki qo’llaydi.
A - inson kapitalini insonlarning mahorati va qobiliyati, ular iqtisodiyotda yangi bilimlarni yaratadi.
Iqtisodiyot ikkita sektordan: tovar va xizmatlar ishlab chiqarish va bilimlar ishlab chiqarish sektorlaridan iborat.
Agar g’kk kapitalning bilimlarni ishlab chiqarishga ketgan qismi (1- g’kk)k - tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishga ketgan qismi bo’lsa, ish kuchi (L) va (N) bilimlar uchun xuddi shunday qismlarni qo’llash mumkin.

2. 
   Yopiq iqtisodiyot va uning xususiyatlari
   

Har qanday iqtisodiy tizimda tovarlar va xizmatlarni takror ishlab chiqarishning umumiy jarayonini resurslar, tovar va xizmatlar, daromadlar hamda xarajatlarning doiraviy oqimi modeli ko‘rinishida tasavvur qilish mumkin. Bu sodda model makroiqtisodiy tahlil asosini tashkil etadi. Faqat xususiy mulkka tayangan (ya’ni, davlat ishtiroki mavjud bo’lmagan) yopiq iqtisodiyotda bunday doiraviy oqim firmalar va uy xo’jaliklari o’rtasida amalga oshiriladi.
Resurslar hamda tovarlar va xizmatlar oqimi jami taklifni, daromadlar va xarajatlar oqimi jami talabni ko’rsatadi. Davlat ishtiroki mavjud bo’lmagan yopiq iqtisodiyotda yalpi talab va yalpi taklifning o’zaro teng bo’lishi esa firmalar yalpi sotuvi yoki yalpi ishlab chiqarish hajmining uy xo’jaliklari yalpi daromadlari, yoki yalpi daromadlariga teng bo’lishi shaklida namoyon bo’ladi.
Bu ko’rsatkichlar o’rtasidagi tenglikning buzilishi ishlab chiqarishning pasayishi, inflyatsiya va ishsizlik darajalarining ko’tarilib ketishiga sabab bo’ladi. Davlat aralashuvi mavjud bo’lgan iqtisodiyotda bu model ancha murakkab ko’rinish oladi.
Qisqa muddatli davrda budjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan budjet multipliqatorlari samarasi ta’siri ostida bo’ladi.
AG Т^AE Т (AEqAC) ^Т AY (AY = AC х mg)
Davlat xarajatlarining AG miqdorga o‘sishi rejalashtirilgan xarajatlarning AE miqdorda o‘sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo‘yicha yuqoriga surilishiga olib keladi. Bu vaziyatda yalpi ishlab chiqarish xajmi (AY) miqdorida o’sadi.
Xarajatlardagi ozroq o'zgarish daromadlardagi undan ancha katta bo'lgan o'zgarishni keltirib chiqaradi va — = -^ AY/ AE=1/(1-b) bo'ladi.
Soliqqa tortish xisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari multipliqatori va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini quyidagi tenglamalar sistemasini yechish orqali topish mumkin:
ГY = C +1 + G \C = a + bY ^,
bu yerda: Y = C +1 + G) - yopiq iqtisodiyot uchun asosiy makroiqtisodiy ayniyat. Tenglamalar sistemasini Y uchun yechib? quyidagi natijani olamiz:
1 - b(1 -t)^J
bu yerda: 1/(1 - b) - yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish hisobga olinmagan vaziyatda xarajatlar multipliqatori;