Jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati

2.Jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining bosqichliligi. Qobiliyatlar rivojining notekis va geteroxronligi (turli vaqtga mansubligi). Jismoniy qobiliyatlarning ko'chishi.
Jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining bosqichliligi. Jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish dinamikasida – bir xil yuklamalarni uzoq muddat davomida, ko’p marotaba bajarishda – uchta nisbatan mustaqil bosqichni shartliravishda ayirib ko’rsatish mumkin:
Birinchi – qobiliyatlarning rivojlanish darajasini oshirish;
Ikkinchi – qobiliyatlarni rivojlantirishda maksimal ko’rsatkichlarga
Uchinchi – jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish ko’rsatkichlarining

Birinchi bosqichda yuklama qo’llash natijasida organizmda har tomonlamamoslashtiruvchi o’zgarishlar yuz beradi, ular harakat faoliyati xususiyatlari bilanbog’liq jismoniy qobiliyatlarning o’sishiga va funksional imkoniyatlarning asta-sekin kengayishiga sabab bo’ladi.

Ikkinchi bosqichda moslashtiruvchi o’zgarishlar o’sib borgani sayinstandart yuklama organizmda tobora kamroq funksional ssiljishlarga sabab bo’ladi.
Uchinchibosqichdamazkuryuklama organizmdagifunksional imkoniyatlarning kengayishi tufayli moslashtiruvchi siljishlarni yuzaga keltirmay qo’yadi, ya’ni uning rivojlantiruvchi ta’siri yo pasayadi, yoki umuman yo’qoladi.

Qobiliyatlar rivojining notekis va geteroxronligi (turli vaqtgamansubligi). Rivojlanishning notekisligi bir bosqichdagi jismoniy qobiliyatko’rsatkichlarining o’sish darajasi boshqalardagiga qaraganda ancha jiddiy bo’lishimumkinligini bildiradi.

3.Jismoniy qobiliyatlarni rivojlantrishda yosh xususiyatlari. Jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish tamoyillari.
Yosh sportchilarni tayyorlash ishini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun rivojlanishning yosh xususiyatlarini, tayyorlik darajasini, tanlagan sport turi xususiyatlarini, jismoniy sifatlar rivojining o’ziga xos jihatlarini, harakat ko’nikma va malakalarining shakllanishini sinchiklab hisobga olish zarurdir.
Sportchilarningalohida jismoniy qobiliyatlarini, jismoniy sifatlarini tarbiyalash uchun eng qulaydavrlarni, shuningdek, texnik_taktik faoliyatlarni sifatli o’zlashtirish uchunmoyillikni ham chuqur o’rganish lozim. Yoshlik davrida barcha jismoniy qobiliyatlar zahirasi mavjud bo’ladi.
Yoshlik qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan pedagogik ta’sirot yoshga mos rivojlanish jarayonining ular yoki bu pog’onasida qobiliyatlarning to’la namoyon bo’lishiga yordam beradi.
Yuqoridagi qatorda o’g’il bolalarda harakat faoliyati rivojlanishining sezgirlik bosqichlari, pastki qatorda esa qizlardagi huddi shunday bosqichlar ko’rsatilgan. Mazkur ma’lumotlarning hisobga olinishi trenerga ular yoki bu jismoniy qobiliyatlarning o’sishidagi to’xtab qolishlarga barham berish imkoniniyaratadi.
Jismoniy qobiliyatlar tushunchasiga aynan harakat faoliyatining namoyonbo’lishi bilan birga bu namoyon bulishning o’ziga xosligini belgilovchiruhiy_fiziologik xususiyatlar ham kiradi.