Йусиф Вязир Чямянзяминли (Мягаляляр вя фелйатонлар)

ƏDƏBİ DÜŞÜNCƏLƏR, TƏNQİDİ QEYDLƏR ¹⁾
I

STENDALIN ROMAN HAQQINDA

MÜLAHİZƏSİ
“Lösğen Leven” (Krasnoe i beloe) – Lucien Le Wien – ("Le rouge et le blance") – Stendal.²⁾

Stendalın fikrincə, roman nağıl eləməklə məşğul olmalıdır. Ro­man “nağıl edərək əyləndirir”. Fəlsəfə və düşüncələr yürüt­mək yer­sizdir. Lakin danışıq lazım[dır], danışıq oxucunun din­cəl­məsinə meydan verir. Stendal dram üsulunu romana tətbiq edir. Romanın başlığı da Stendalı çox maraqlandırır – oxu­cu­nun diqqətini cəlb etməlidir, məzmunla əlaqəsi olmasa da, olar…

“Lüsyen Leven” XIX əsrin birinci yarısını təsvir edir. Satqın hökumət və parlaman üzvləri, birja, seçki həngamələri… ta­mam gəlib, gözümüzün önündən keçir. Monarxiya və res­pub­lika fikri…

Leven pozulmamış bir gəncdir, fəaliyyət göstərmək istəyir, lakin hər yerdə kirə rast gəlir – ordu kirli, hökumət kirli, hər yerdə əxlaq po­zuqluğu… Nəhayət, diplomasi sahəsinə ke­çir… Kim bilir, bu ikiüzlü peşə onu qane etdimi?..

Stendalın roman texnikası, məncə, bişgin deyil. Qəhrəman­la­rın danışığı ilə bərabər, bir də düşüncələrini göstərmək tə­bi­idir. Lakin bu üsul Qnut Qamsunda daha da təkmil olun­muş­dur.³⁾

II