Kasbiy psixologiya

Yosh davrlari 
Erkaklarda 
Ayollarda 
Chaqaloqlik 
1 – 10 kun 
1 – 10 kun 
Emiziklik davri 
10 kundan 1 yoshgacha 
10 kundan 1 yoshgacha 
Ilk bolalik 
1 – 2 yosh 
1 - 2 yosh 
Bolalikning 1 - davri 
3 – 7 yosh 
3 - 7 yosh 
Bolalikning 2 - davri 
8 - 12 yosh 
8 – 11 yosh 
O‘smirlik davri 
13 - 16 yosh 
12 - 15 yosh 
O‘spirinlik davri 
17 - 21 yosh 
16 - 20 yosh 
O‘rta yetuklik davri: 
birinchi bosqich 
22 - 35 yosh 
21 - 35 yosh 
ikkinchi bosqich 
36 - 60 yosh 
36 - 55 yosh 
Keksalik davri 
61 - 75 yosh 
56 - 75 yosh 
Qarilik davri 
76 - 90 yosh 
76 - 90 yosh 
Uzoq umr ko‘ruvchilar 
90 yoshdan ortiq 
90 yoshdan ortiq 
Taraqqiyotni yosh davrlarga bo‘lishda o‘ziga xos klassifikatsiyalar ham bor. 
Masalan, E.Erikson shaxs «Men»ining rivojlanish bosqichlarini ajratgan va har 
birida ham ijobiy, ham salbiy jihatlarni ko‘rsatgan.
1 - bosqich (ishonch - ishonchsizlik) - bu hayotning 1 yili. 
2 - bosqich (mustaqillik va qat’iyatsizlik) - 2 - 3 yoshlar. 
3 - bosqich (tadbirkorlik va gunoh hissi) - 4 - 5 yoshlar. 
4 - bosqich (chaqqonlik va yetishmovchilik) - 6 - 11 yoshlar. 
5 - bosqich (shaxs identifikatsiyasi va rollarning chalkashligi) - 12 - 18 
yoshlar. 

---

87 
6 - bosqich (yaqinlik va yolg‘izlik) - yetuklikning boshlanishi. 
7 - bosqich (umuminsoniylik va o‘ziga berilish) - yetuklik davri. 
8 - bosqich (yaxlitlik va ishonchsizlik) - keksalik.
 
Erikson klassifikatsiyasining o‘ziga xos qimmati shundaki, unda shaxsning 
o‘zi to‘g‘risidagi tasavvurlarining jamiyat ta’sirida o‘zgarishi nazarda tutiladi. 
Shunga o‘xshash bosqichlarga bo‘lishlar oxirgi paytda yana ko‘plab mualliflar 
tomonidan taklif etilmoqda (G.Grimm, D.Bromley va boshq.). Ularning 
barchasidagi umumiy mezon shuki, har bir taraqqiyot davri shaxs rivoji uchun 
nimani taklif etadi-yu, shaxs unda qanday rivojlanish ko‘rsatgichlariga ega bo‘ladi. 
Ularni tabiiy o‘zgarishlarda bilish va o‘rganish kerak, chunki busiz shaxs 
tarbiyasini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yib bo‘lmaydi. Masalan, maktab yoshidagi bolalarga 
qo‘yilgan talablar katta odamlar jamoasiga to‘g‘ri kelmaydi, yoki bog‘cha 
yoshidagi bola bilan til topishish bilan talaba bilan til topish o‘ziga xos pedagogik 
taktni va o‘sha yosh sohasida bilimdonlikni talab qiladi.