MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
146 146 ideyanı qəbul edib onu inkişaf etdirmək başqa bir şeydir. Məsələn, N.Nərimanov «Dərdlərimizin əlacı» (1916-cı il) məqaləsində yazırdı ki, ümum müsəlmanlar üçün müqəddəs bir məslək İslam həqiqətinin nə olmağını bilməkdir. Onun fikrincə, müsəlman xalqların islam həqiqətini öyrənməklə yanaşı, özlərinə məxsus məsləkləri də ola bilər: «Ümum ideala çatmaq üçün, yəni insaniyyətə xidmət etmək üçün millətə lazımdır özünü tanısın. Bir millət özünü tanımaz isə özü ilə qeyrisinin fərqini düşünməyə qadir olmaz isə xüsusi məsləki dalınca yeriş edə bilməz. Bu yolda yeriş edə etməz isə ümumi müqəddəs məslək nə olmağını da düşünməz. İndi biz islama qulluq edən bir çox tayfalardan biriyik: məlum bir qanun altında yaşayıb, özümüzə türk deyib də xüsusi bir məslək dalınca getməliyikmi? Getməliyik desəniz, özümüzü gərəkdir tanıyaq. Fəqət tanımaq üçün nə lazımdır? Milli dil, millli məktəb, milli mətbuat və qeyri-qeyri şeylər deyilmi?» [170, 377]. Deməli, N.Nərimanov ümummillətin, müsəlmanların taleyini düşünür, ancaq onların mövcud durumdan çıxış yolu kimi islamçılıq-türkçülüyü, yoxsa sosial-demokratiyanı seçməsi məsələsində tərəddüd edirdi. Xüsusilə, də sonuncuya münasibətdə daha çox inamsızlıq nümayiş etdirirdi. Sadəcə, bəzi məqalələrində sosial-demokratiyaya aid edilən sosial bərabərlik, insanların azadlığı və rifahı məsələlərinə də toxunurdu [167, 66]. Bu dövrdə Nərimanovun sosial-demokrat firqəsinə rəğbəti mərkəzçi marksistlərdən daha çox milli sosial-demokratlara yaxın olmuş, buna görə də o, «Hümmət»də fəaliyyət göstərmiş və RSDFP-nin Bakı Komitəsinə üzv olmamışdır. Görünür, bu kimi məsələləri gözə alaraq, SSRİ ədəbiyyatında qeyd edilirdi ki, «Nərimanov 1917-ci il fevral inqilabına qədər marksizm nəzəriyyəsini bütün dərinliyi ilə mənimsəyə bilməmiş,
|